معمولا کنفرانس‎های بنیاد عرصه‎یی برای رویارویی نظرهای متفاوت جنبش زنان ایرانی بوده. امسال حتا قبل از حضور در کنفرانس، به نظر می‎رسید که عرصه‎ی این رویارویی بسیار محدود باشد. اما باورم نمی‎شد که چنين تنگ! اگر برگزارکنندگان امسال همه‎ی سه روز کنفرانس را به فعالان جنبش زنان داخل کشور، که در دو ساله گذشته به ناچار از ایران خارج شده‎‎اند اختصاص داده بودند وعنوانی مناسب برای کنفرانس انتخاب کرده بودند، به این شدت دچار سرخوردگی نمی‎شدیم.

ششم مرداد ماه سالگرد درگذشت صدیقه دولت آبادی یکی از اولین زنان پیشگام ایرانی در عرصه حقوق زنان در دوران مشروطه و سال های پس از آن است که با تأسیس انجمن ها ، مدارس زنان و انتشار مجلات زنان نقش بزرگی در راستای حقوق زنان در آن دوران داشت. به همین مناسبت الهه باقری مقاله ای در مورد نشریه زبان زنان که اولین بار در زمینه ی حقوق زنان توسط صدیقه دولت آبادی منتشر شد، را به رشته ی تحریر در آورده است.

نجم مردادماه 1390 در تهران، فضای ساده و صمیمی آپارتمان «هاله سحابی» که در و دیوارهایش از نقاشی های زیبا و چشم نواز او پوشیده است میزبان زنان از گروه های گوناگون و نیز کنشگران جنبش زنان بود. این مراسم همدلانه در حالی برگزار شد که تنها دو هفته از «چهلمین روز خاموشی هاله» می گذرد. روز 11 خردادماه امسال، هاله سحابی، قرآن پژوه و از اعضای مادران صلح، در پی درگیری برای جلوگیری از برگزاری مراسم ختم پدرش «مهندس عزت الله سحابی»، جان خود را از دست داد. بسیاری از فعالان جنبش زنان، تلاش کردند تا فاجعه مرگ دلخراش و بُهت آور این زن برجسته ایرانی ــ و شُک ناشی از آن ــ را با ترسیم و بازگفتِ زندگی زیبا و انسانی اش ترمیم نمایند

سوآل اینست که اساساَ تفکر و ایدئولوژی، ورای گفتمان تبلیغاتی خود ، عملا تا کجا اجازه مشارکت سیاسی آگاهانه را به زنان می دهد و به چه طیفی از آنها؟ یا این که همان طور که تاریخ سی ساله بعد از انقلاب نشان داده تنها زنانی که در جهت آرمانها و ایدئولوژی در قدرت، حرکت می کنند اجازه این مشارکت را دارند و بقیه حذف می شوند؟!

ترس از زنانه کردن در تمام نوشته های عجیب و غریب آندرس بریویک دیده می شود. او چنین می نویسد: «فریب دادن مردان توسط زنان در طی سه دهه گذشته نهادینه شده است و علت آن تاحدودی به خاطر پذیرش این زنانه سازی توسط مردان در اروپاست». او قدرتمند سازی زنان را علت انزوای اش از جامعه می داند و می گوید که از شیوه زندگی مدرن همراه با فمینیسم و انقلاب جنسیتی اکراه دارد

تغییرات آب وهوایی موجبات تغییر اقلیم را فراهم می سازد. تغییر اقلیم به مفهوم افزایش دما، کاهش بارندگی و افزایش شدت تبخیر است. هریک ا ز عوامل بالا موجب کاهش منابع آب شیرین می شود می توان گفت که بر اساس آمارهای سازمان ملل نزدیک به یک میلیارد انسان در جهان ازدسترسی مستمر به آب شیرین محرومند و 45 % مردم جهان خدمات فاضلاب در اختیار ندارند . می دانیم فقدان سیستمهای فاضلاب به معنی آفزایش آلودگی منابع آب شیرین و کاهش آب کشاورزی است.

اگر بخشی از انقلابیون با سواستفاده و کاریکاتوریزه کردن گفتمان های مبارزات انقلاب ۵۷ و با توسل به زور، استبداد سیاسی را در ایران شکل دادند، از طرف دیگر با استفاده از همان گفتمان ها بسیاری از مبارزینِ همان انقلاب در برابر شکل گیری استبداد مقاومت کردند. اگر جمهوری اسلامی امروز در منطقه یکی از بیشترین درصد نیروهای سرکوبگر را دارد این خود دلیلی ست بر اینکه حکومت برای حفظ قدرت و مقابله با اراده و مطالبات مردم به سرکوب های گسترده ای علیه شهروندان نیاز داشته است.

چرا نگوئیم و نبینیم که جهش خودآگاهی جنسیتی در میان زنان ایران بسته به زنجیره‌ای از دگرگونیها و خیزشها در سطح ایران، منطقه و جهان بوده و هست که رژیم ناتوان از مهارشان است. سیاسی شدن جامعه، تجربه‌های یک نسل انقلابی آزادیخواه در شکست انقلاب دمکراتیک 57، شکوفائی جنبش زنان ایرانی در خارج کشور، ناممکن بودن قطع جریان فرهنگی/اطلاعاتی ایران با جهان امروز، تلاشهای مهاجران و تبعیدیان سیاسی ایرانی در سه دهه اخیر و تهاجم لجام گسیختۀ اسلام سیاسی به حقوق زنان، انگیزۀ کافی به این جهش داد.

نزدیک به یک ماه است که «مرضیه وفامهر»، مستندساز و بازیگر سینما در «زندان قرچک ورامین» بسر می برد و روز چهارشنبه، قرار بازداشت وی را در دادسرای تازه تاسیس فرهنگ و رسانه برای یک ماه تمدید کردند. طبق گفته ناصر تقوایی، همسرش اتهامات مرضیه وفامهر «شرعی» است و نه سیاسی. در بند 209 زندان اوین نیز همکاران اش، «پگاه آهنگرانی» و «مهناز محمدی» محبوس اند...

فمینیسم اسلامی با وجود اهمیتی که دارد تنها می تواند به عنوان بخش سازنده ای از جنبش اجتماعی بزرگتر برای رسیدن به برابری خواهی عمل کند. همانطور که تلاش زنان در بافت جنبش سبز در ایران نشان می دهد، همکاری میان اشکال متفاوت مداخله فمینیستی (مانند سکولار و نیز مذهبی) و ائتلافی میان گروه های مختلف زنان برای موفقیت در اجتماعی ناهمگونی مثل ایران ضروری است.

با ناله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای فروخورده در گلو از خواب‌ مي پَرد. بلافاصله زردیِ نور لامپ، چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش را می زند. کف هر دو دست را سایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بان چشم ها می کند. درحالي‌ كه‌ تمام‌ هيكل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش‌ يك‌ پارچه‌ از عرق‌ خيس‌ شده است‌ هراسان‌ به‌ دور و برش‌ نگاه‌ مي كند: «خواب می دیدم؟،.. بیدارم؟.. آآآآآه، بازم کابوس لعنتی...»؛ دانه های ریز عرق را از پیشانی اش پاک می کند. حالا باز هم ثانیه های سکوت به درازنای ساعت ها می گذرند : تنبل و کُند و بی‌‌‌حوصله.

آدم لِتی ها همان نصفه آدم هایند یا آدم-نصفه ها. اصطلاحی که جورکش آن را در جهت تحلیل تاریخ جنسیت در ایران به کار می برد. و عنوان کتاب را نیز به او اختصاص می دهد. «خفیه نگاری خشونت در سرزمین آدم-لتی ها». کتابی که شاپور جورکش شاعر، مترجم و منتقد ادبی به واسطه ی «انتشارات کند و کاو» در پاییز 89 به اهل کتاب عرضه می دارد. این کتاب «به زنان: پروردگان خاک و پناه خاکیان» تقدیم شده است. به آنان که در سرزمین آدم-لِتی ها یا نصفه- آدم ها هرگز دیده نشدند. سرزمین عقل های مذکرّ با تاریخی مذکرّ. کتاب، من، تو، او، ما، شما و آنها را مورد خطاب قرار می دهد. در این جا این ضمیرها همه مذکرّند.

آسمان به رنگ خاك
و خاك به رنگ خون
زنان به بند
و مردهاي مرد
به زير تازيانه در نبرد

بیست و دومین کنفرانس سالانه «بنیاد پژوهش‌های زنان ایران»، سوم تا پنجم تیر ماه جاری در شهر آمسفورت هلند برگزار شد. نوشته زیر گزارشی است به بهانه برگزاری این کنفرانس، درباره فراز و نشیب‌های این بنیاد و برخی افراد تاثیرگذار در شکل‌گیری آن.
زنان فعالی که معمولاً هر ساله به کنفرانس بنیاد پژوهش‌های زنان می‌آیند، از رشد فکری و آگاهی‌های اجتماعی مطلوبی برخوردارند اما با وجود این همچنان تعداد انگشت‌شماری از آنان در گذشته‌های دور سیر می‌کنند.

مگر نمی‌گفت شماره تلفن تو را می‌خواسته؟ مگر نمی‌خواست از اینجا به بعد، یعنی بعد از بیست و یک سال از تولد دخترت حالا «با هم» در مورد او تصمیم بگیرید؟ آن هم زمانی دخترتان در سنی است که دیگر باید خودش تصمیم‌گیرنده زندگی‌اش باشد. در این صورت تو چرا به پدرش زنگ زدی تا یک هفته او را در خانه نگهدارد و نگذارد پا در خیابان بگذارد؟ تو هم که می خواهی او از حق ولایتش استفاده کند و آن را اعمال کند بر بدن دخترش؟ تو هم که داری می گویی حبسش کن توی خانه؟ این سنگدلی نیست؟

فمینیسم شامل شاخه های متقاوتی است، محافظه کار و رادیکال، مذهبی و غیر مذهبی، همجنس گرا و غیر همجنس گرا، سفید و غیرسفید، کلی گرا یا جزئی گرا، فردگرا یا جامعه گرا؛ فمبنیست ها در سراسر دنیا از شمال تا جنوب وجود دارند. این موضوع به راحتی نشان می دهد که فمینیسم، توانایی پذیرش شاخه دیگری را هم دارد ؛ شاخه ای جدید با هویت مستقل یا وابسته به عنوان «فمینیسم اسلامی». به نظر من این موضوع جای هیچ بحثی ندارد. در عوض آنچه که جای بحث دارد میزان پتانسیل فمینیسم اسلامی در ایجاد تحول در جایگاه زنان در جوامع با اکثریت مسلمان است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.

اگر دیدگاه هایی را که «طی زمانی نزدیک به دو دهه» در رابطه با پوشش و حجاب در میان گروه های متشکل و فعال در «جنبش ضدشاه» شکل گرفت را منصفانه و با حساسیت بررسی نکنیم، و بخواهیم «میان بُر» بزنیم و فقط مقطع دو سال اول بعد از پیروزی انقلاب را ارزیابی کنیم شاید متوجه نشویم که «حجاب اجباری» چگونه به راحتی توانست در سرزمین ما، به «قانون» بدل شود. بررسی فرآیند گفتمان های شکل گرفته در جریان یک جنبش اجتماعی، حداقل به ما کمک می کند تا ثمرات و تاثیرات آیندۀ گفتمان های مسلط و مؤثر امروز در جنبش زنان را برای فردای ایران، تاحدودی پیش بینی کنیم و یا حداقل نسبت به نتایجی که فردا به بار می آورند حساسیت لازم را به خرج دهیم.

بنا به تحقیقات و آمار رسمی، از هر 4 زن، یکی قربانی خشونت در خانه است. در حالی که حمایت های مالی و تعلق بودجه به این خانه ها روز به روز کمتر شده و وضعیت روز به روز اسفناک تر می شود. اولین بودجه ای که به اولین خانه امن زنان تعلق گرفت، 450هزار مارک بود که امروز بعد از گذشت 34 سال، مسئولین خانه های امن زنان آرزوی چنین بودجه ای را دارند.

الهه كولايي، در مورد فشارهاي وارده بر زنان در ارتباط با تحصيل و ممنوع كردن تحصيل زنان در برخي از رشته‌هاي دانشگاهي در مقطع تحصيلات تكميلي گفت: قبل از هر چيز بايد به اين نكته توجه كرد كه نظام آموزشي ما برآيندي از شرايط عمومي و اقتصادي، اجتماعي و سياسي حاكم بر جامعه ماست. نمي‌توان انتظار داشت كه ويژگي‌هاي نظام آموزشي ما از شاخص‌ها در اين حوزه‌ها جدا باشد.

«فمینیسم اسلامی» نیز، هنگامی می تواند به حقوق برابر و عادلانه زنان دست یابد که همۀ دستورات اسلامی را با تفسیر و تاویلِ «دو جنسه» تعریف کند. اگر مولفه های «فمینیسم اسلامی» در جوامع اسلامی پیاده نشود و نگاه موحدانۀ اسلام درونی آن نشود، هیچ نوع آزادی و دموکراسی در هیچ یک از جوامع اسلامی محقق نخواهد شد.

مقولۀ «فمینیسم اسلامی»، از سدۀ نوزدهم و در مصر موجودیت پیدا کرد اما در سده بیستم به دلیل گفتمان ها و ساختار اجتماعی، سیاسی، اقتصادی جهان دچار تحول و دگرگونی شد. هرچند این مقوله، تئوری یا اندیشه با موضوعیت و کارکرد دربارۀ «زن» و بازیابی حقوق انسانی اش مربوط می شود؛ اما از نظر من برساختۀ گفتمان و فلسفۀ مردمحور است که کنش گران زن یا مرد ناگزیر از ورود به آن شدند.

به نظر نگارنده هر گونه رفع ستم جنسی از زنان فقط در گرو رفع ستم طبقاتی قابل دست یابی است و به همین سبب هر گونه تلاش برای دست یابی به حقوق تضییع شده ی زنان در انواع حوزه های مدنی زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که با مبارزه طبقاتی فرودستان جامعه و به طور مشخص تحت هژمونی طبقه ی کارگر پیوندی ارگانیک برقرار کند. بی تردید این امر شامل زنان طبقه ی بورژوازی نیز می شود.

ممنوعیت برقع‌پوشی در فرانسه بحث‌های بسیاری را در افکار عمومی دامن زد، بحث‌هایی درباره حقوق اقلیت‌ها و عملکرد دولت‌های دموکراتیک، درباره تعابیر مختلف از پیشبرد لیبرالیسم سیاسی در جوامع چندفرهنگی، حقوق زنان و احترام به‌ ویژگی‌‌های فرهنگی، بحث‌هایی درباره‌ پهنه خصوصی، از سویی احترام به خصوصی بودن آن و از سوی دیگرحراست از امنیت آن.
تمرکز این نوشته عمدتا بر زوایایی از بحث برقع‌پوشی در رابطه با پهنه خصوصی است.

زمانی نه چندان دور، «زن قهرمانان» فیلم ها با کمی فراز و فرود، کاراکتری شبیه به خانم انگرید برگمن در فیلم کازابلانکا داشتند و اکنون-نه در یک حکم کلی اما در تشبیه- می توان گفت «زن قهرمانان»، بیشتر شبیه خانم انجلینا جولی در فیلم خانم و آقای اسمیت شده اند و به نظر می رسد فضای جهانی سیاست نیز به شکلی شاهد همین پدیده است.

شاید اگر دکتر شریعتی زنده می ماند می توانست تصویرهای ارائه ی شده ی مذهبی را رنگی دیگر بخشد و شاید خود او هم اگر زنده بود در قبال زنان و در دنیای امروزی هرگز از مذهب سیاسی و ایدئولوگ نام نمی برد. شریعتی نمی تواند به رشد فمینیسم در ایران کمک کرده باشد چرا که او فمینیسم به معنای غربی را رد می کند و فاطمه ای که او نشان می دهد تنها یک نماد کلی برای بسیج سیاسی زنان است و بسیاری از مؤلفه ها برای حضور برابر در کنار مردان را ندارد.

»  زنان، مدیران مزارع و جنگل‌ها در آسیای جنوبی
»  نه به تبعيض – حقوق بشر در ايران شامل هويت جنسي و حقوق جنسي است
»  شریعتی به آزادي زن معتقد نبود