حرف اینست که جمهوریخواه واقعی می تواند با بلند کردن پرچم اتحاد برای دمکراسی، نه فقط جمهوریت را در جوهر واقعی اش تعریف کند بلکه در مسیر گذار از استبداد دینی جمهوری اسلامی، همراهی بخشی از مشروطه طلبان صادق در دمکراسی خواهی را هم بیندوزد. از نقطه نظر تلاش برای جلب آن بخش از توده های خواهان آزادی و دمکراسی که تحت تاثیر تبلیغات شاهپرستان قرار دارند، هیچ عامل کلانی چون تثبیت جبهه اتحاد ملی با مضمون دمکراسی نمی تواند موثر افتد. بگذار شاه پرستان بر سردمکراسی تجزیه شوند! و بگذار ما جمهوریخواهان در اتحاد خود پرچم اتحاد برای دمکراسی را بر افرازیم.

صرف نظر از شوینیست ها و مرتجعینی که همواره از غیر رسمی تلقی شدن زبان مادری ملت های مختلف تشکیل دهنده ایران - به جز فارسی - دفاع و پشتیبانی کرده و خواهان ممنوع بودن زبان های دیگر خلق های ساکن ایران در امر آموزش و اشاعه ادبیات خود و غیره بوده اند، از طرف برخی روشنفکران نیز تحت عنوان به اصطلاح چپ های مدرن، کسانی که یا هرگز ستم ملی را تجربه نکرده و درکی از آن ندارند و یا نفوذ ایده های شوینیستی چنان در آن ها قوی است که نمی توانند رشد و پویائی دیگر زبان های ملی در ایران را برتابند ، مواضعی اتخاذ می شود که در کنه خود نفی حق ملت های مختلف ایران در استفاده آزادانه از زبان مادری خود را در خویش نهفته دارد.

سی و هشت سال از اعدام رهبران خلق ترکمن، فداییان خلق رفقا توماج، مختوم، واحدی و جرجانی توسط جمهوری اسلامی گذشت. ماموران جمهوری اسلامی در ۱۸ بهمن سال ۱۳۵۸ چهار تن از رهبران خلق ترکمن را شبانه دزدیدند، بعد از شکنجه های وحشیانه در ۲۹ بهمن ۱۳۵۸ به جوخه اعدام سپردند و جسدشان را در ۱۲۵کیلومتری جاده بجنورد رها نمودند.
رفقا توماج، مختوم، واحدی و جرجانی که بیش از هر کسی از مطالبات و خواسته های مردمانشان خبر داشتند، با امید و آرزوهای نیک برای مردم ايران و ترکمن صحرا، پرچم مبارزه را برای تحقق خواسته های تاریخی ملت خود بدست گرفتند، و برای دستيابی به خواستها و مطالبات آنها شبانه و روز تلاش کردند. آن ها از میان مردم بپا خواسته بودند، به زبان مردم سخن میگفتند و جان و جوانیشان را برای نیک بختی مردم و برای آرمانهای انسانی و شریفشان فدا کردند. ياد آنها در خاطره مردم ترکمن و مردم ایران باقی خواهد ماند.

درست است که رفراندوم ابتکار عملی سازمان یافته و از بالا بوده اما همه چیز حساب شده نبوده و نمی توانست باشد. در بسیاری مواقع یک روند معین می تواند به روندهای غیر قابل کنترل دیگر دامن زند و حتی ناخواسته زمینه ساز فرصت های سیاسی مساعد شود. بی ثباتی و شکنندگی در منطقه خاورمیانه بیش از آن حد است که کسی بتواند طرح و نقشه های خود را آن طور که می خواهد پیش برد. تحرک سیاسی که در کردستان ایران شکل گرفت تا حدی دارای چنین خصوصیتی بود. درست است که رفراندوم عمدتا ناسیونالیسم را در میان مردم کرد، تقویت کرد اما به جستجو گری در میان توده های پیشرو درزمینهٔ راه حل درست نیز دامن زد. در چنین مقاطعی، کسانی که خلاف جریان می روند بیشتر به چشم خواهند خورد تا کسانی که با امواج خودبخودی همراه می شوند.

این مقاله بخش مربوط به ترکمنها است که از کتاب «ملل ترک. بخشهایی ازتاریخ اتنیکی»، ترجمه شده. این کتاب به جنبه‌های تاریخ نویسی و مطالعه منابع پژوهش قوم شناسی برخی ملل ترک و مسائل کلیدی تاریخ اتنیکی آنها از جمله ترکمنها پرداخته است.هیئت تحریه ی این کتاب عبارتند از: گروموف د.و.، گوبوگلو م.ن.، اوستاپنکو ل.و.، استارچنکو ر.آ.، چشکو س.و.- و نویسندگان مقاله تحلیلی آن دکتر علوم تاریخ و.و. کارلف، دکتر علوم تاریخ گ.آ.کوماروا، است

اوضاع سیاسی کردستان ایران دیر وقتی است که در جهت و خصلت برونمرزی‌اش تقویت بیشتری یافته و تحلیل آن در چارچوب معادلات درونمرزی دیگر پاسخگوی وضع نیست. گرچه جامعه مدنی آن با تحولات جامعه مدنی کل کشور در سمت عمومی واحدی طی طریق می کند، اما هم جنبش نوع حزبیتی آن با مبارزات ملی کردستان‌های ترکیه و عراق و حتی اکنون تا اندازه‌ای با کردستان سوریه در آمیخته است و هم جمهوری اسلامی بخاطر چالش‌های کلان منطقه‌‌ای حضوری فعال تر در "مسئله ʼکرد" یافته و به درجاتی وارد عرصه بازی هر یک از مولفه‌های ʼکردˏ دارای نقش در این سه کشور شده ‌است.

زندگی و فعالیت ابوالغازی، خان خیوه، نظامی و تاریخ نگار بخاطر زندگی نامه اش که بخشی در تالیف دوم او بنام« شجره ترکان قدبم»- «شجره ترکان» منتشر کرده، شناخته شده است. ابوالغازی نتوانست اثر دوم خود را به اتمام برساند و پسر خود انوش محمد خان (از 1663 تا 1687 سلطنت کرد) را به تکمیل این اثر مامور کرد. از فهرست تالیفات ابوالغازی « کتاب شجره ترکان قدبم و مغولان»، متعلق به انستیتوی خاور شناسی آکادمی علوم ازبکستان (شماره 851)، روشن می شود که انوش محمد خان پایان اثر پدر خود را به شخصی بنام محمود ابن محمد زمان اورگنجی واگذار کرده است.

اطلاعات تاریخی و جغرافیایی‌ای که از اوغوزها و ترکمن‌ها ارائه شده اند اسکان آنها در سده دهم را مشخص می‌کنند. مناطق زیستگاه آنها در سده یازده ازطریق تحلیل آثار ابوریحان بیرونی روشن می شوند. لازم به ذکر است که داده‌های بیرونی بیشتر اسکان اوغوزها را در غرب و ترکمن‌ها را مناطق شرقی آسیای مرکزی مشخص می‌کنند.

روستای نوخور در غرب کوپتداغ در جمهوری ترکمنستان، محل خاصی است که در آن افسانه‌هایی که زاده شده اند، به افسانه های دیگر ترکمنی شبیه نیستند. جهان کوهستانی ویژه نوخور که با باغ های باشکوه احاطه شده اند تاریخ منحصر بفردی را بوجود آورده است.اما با این حال یک افسانه‌ی نوخوری وجود دارد که ارتباط تنگاتنگی با دیگر افسانه‌ها و حماسه‌های ترکمنستان دارد. این داستانی است درباره پری‌های زیبا و شکافی است در صخره که مردم برای زیارت آن به این محل می آیند. محل زیارت غیز- بی‌بی نامیده می‌شود. غیز- بی بی، محل «مقدس» باستانی در غرب سلسله جبال کوپتداغ است و چهار ساعت راه از شهرعشق آباد فاصله دارد.

کوتاه سخن اینکه در شرایط رکود و کمبود شدید نقدینگی در تولید، افزایش مالیات با واقعیت های اقتصادی همخوانی ندارد، زیرا تولید نه تنها افزایش پیدا نمی کند، بلکه با ادامه رکود بخش هایی از آن با تهدید تعطیلی و پایان فعالیت روبرو می شود و هر روز هم بر تعداد بیکاران افزوده می شود که این خود حجم تقاضا را کاهش می دهد، در نتیجه نه تولید، نه توزیع و نه خدمات توان پرداخت مالیات اضافی و تبعیض آلود را ندارند، بنابرین هدف از افزایش مالیات در استان، سیاسی است که خواهان کوچ و گریز سرمایه و نیروی کار زبده و کارآفرین از منطقه است.

تانگری‌گرايی (تِنگری گرايی)، یا نظام جهان بينی سنتی ترکی – مغولی و آموزش دينی تانگريسم (تِنگريسم) است که در محيط رمه‌داران کوچ‌نشين آسيای مرکزی بين نياکان مشترک ترکان و مغولان پديد آمد. ترکان تا پذيرش اديان جهانی، یعنی اسلام، مسيحيت و بوديسم، دين باستانیِ بسيار کهن و خود‌ويژه تانگری‌گرايی (تانگری چيليق- ترکمنی) را داشتند. اين دين بر ايمان به خالق و پرستش تانگری، خدای کيهانی استوار بود. اين دين شباهت زیادی با خدای «تين» (آسمان، طبيعت) چينی و خدای «دينگير» (آسمان) سومری دارد. تانگری‌گرايی مانند همه ادیانِ ديگربا گذشت زمان تکامل یافت و همه ويژگی‌های لازم خود را بدست

زبان مادری در انسان همیشه پایدار است و انسان در بدترین شرایط هم آن را فراموش نمی کند، زیرا همراه با زبان که ابزار ارتباطی است هویت انسان را می سازد و در اندیشه و رشد فکری انسان موثر است، با تضعیف زبان مادری در جامعه فقر فرهنگی حاکم می شود و در دراز مدت فرهنگ عمومی جامعه رو به زوال می رود، برای رشد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه چند فرهنگی تقویت همه زبان را در راستای همگرایی ضروری و الزامی است و این بینش با استبداد حاکم بر جامعه همخوانی و همسویی ندارد

یکی از اشتباهات بزرگ حکومت ملی آذربایجان اجرای یک جانبه موافقتنامه تبریز بود، در حالیکه این موافقتنامه ضمانت اجرایی برای تهران نداشت و تهران تعهدات خود را به آینده و انتخابات گره زده بود، اجرای آن از سوی تبریز ناخشنودی زیادی در بین گروه ها و طبقات اجتماعی آذربایجان بوجود می آورد.انتخاب سلام اله جاوید بعنوان استاندار و اعضای حکومت ملی در راس ادارات از شتاب فعالیت های عمرانی کاست و آذربایجان را با تنگناهای بزرگ اقتصادی روبرو کرد، در این میان کاهش فعالیت های تجاری باعث نغمه های ناسازگار در برخی از تجار بازار شد و افراد دو دل را به سوی تهران سوق داد.

شکست کمسیون سه جانبه ( ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، شوروی ) که از سوی نمایندگی های آمریکا و انگلیس برای مداخله آشکار در امور ایران پیشنهاد شده بود و حتا خواهان انتخابات انجمن های ایالتی، خود مختاری لازم، با کاربرد زبان های محلی و در نهایت قیومیت سه جانبه ( منطقه نفوذ ) را در نظر داشت، که با مخالفت شوروی ( استالین ) روبرو شد. در نتیجه بار دیگر، مسئله تخلیه ایران از نیرو های متفق مطرح گردید.

متاسفانه نوشته های سیاسی فارسی معمولأ مبتلا به عوارضی نظیر عدم آگاهی اساسی از موضوع و فقدان استدلال منطقی هستند که انعکاس عوارض فرهنگ شعر زدۀ احساساتی ایران محسوب می شوند. لذا هرسال با تکرار سالروز جنبش بیست و یک آذر نیز، بر تعداد نوشته های به اصطلاح وطنپرستانه احساساتی در مورد این جنبش افزوده می شود. تا جائیکه تاریخ و منطق در پیشگاه مام وطن قربانی می شود. و نه تنها وطن در این نوشته ها به مقوله ای غیر منطقی و عقده مند بدل می گردد، بلکه هربار از سر پان ایرانیسم به تاریخ دروغ گفته می شود.

فرقه دمکرات آذربایجان همچنان خواسته های خود را به دولت های زود گذر که عمرشان چند ماهی بیش نبود گزارش می کرد، پیشه وری با نوشتن نامه ای به حکیمی که کابینه خود را تشکیل داده بود، بار دیگر این خواسته ها را یادآور شد و نوشت: انتخابات انجمن های ایالتی و ولایتی در تمام ایران شروع شود، مطالبات آزادی خواهان آذربایجان عملی گردد، کلوب آزادی خواهان و اتحادیه های کارگری باز و حکومت نظامی منحل شود ( روزنامه آذربایجان شماره ۴۱ هشتم آبان ۱۳۲۴ ) ارتجاع حاکم بر تهران و بسیاری از نمایندگان با نگرانی و ترس از آینده خود که نتوانند بار دیگر وارد مجلس شوند، با قانون انتخابات انجمن های ایالتی و ولایتی به شدت مخالفت می کردند،

آذربایجان به سرعت به سوی انقلاب و دگرگونی اساسی و ساختاری پیش می رفت، خبرنگار روزنامه « ایران ما » در جواب پرسشی که آذربایجان را چگونه دیدی؟ با صراحت گفت، که آذربایجان متشنج و آماده انقلاب است. بنابرین آنهایی که برای مطرح کردن خود، تاریخ می سازند و یا تاریخ را به دلخواه و آرزو های خود نقل، و بیشتر تحریف می نمایند، خواست و اراده مردم آذربایجان را نادیده می گیرند که گویا جنبش مردم آذربایجان وارداتی و از آنسوی مرز ها و به خواست فرد و یا گروهی برای پیشبرد اهداف خود بوده است،

با نزدیک شدن سالروز ۲۱ آذر ۱۳۲۵ شمسی، زرادخانه حافظان «تمامیت ارضی» باروت آب کشیده خود را دوباره از توپخانه دروغ خویش شلیک میکنند. اینبار توپچی جدیدی استخدام کرده‌اند که البته از خطه زرخیز آذربایجان است. آذربایجانی که در عین پروراندن سرداران قهرمانی مانند ستارخان، مانقورتهای رنگارنگی را نیزبعنوان سیاهی لشکر به صحنه شطرنج سیاست میکشاند تا چهره آن سرداران در صفحات تاریخ تابناکتر بدرخشد.

در روز هفتم آبان ماه ۱۳۹۴ صدها نفر از جوانان و مردم در پاسارگارد جمع شدند و با شعارهای تاسف بار «ما آریائی هستیم، عرب نمی پرستیم» به اصطلاح زادروز کورش ساسانی را گرامی داشتند. آنها حتی اگر به "لوح کوروش" وفادار مانده بودند، نمی توانستند نفرت قومی را فریاد بزنند. تاسف بارتر آن که بخشی از رهبران احزاب سیاسی همچون رهبران احزاب پان ایرانیست، جبهه ملی، جبهه دموکراتیک ایران و حزب ملت ایران نیز در تجمعی این روز را جشن گرفتند. این که چنین روزی، کی و کجا به عنوان روز جهانی کوروش نامیده شده ، بر نگارنده روشن نیست.

از زمان گسست نخستین گروه نیروهای منتسب به مناطق ملی از احزاب و سازمانهای سراسری ، حدود ٣٠ سال میگذرد . در طی این ٣٠ سال فراز و نشیب های فراوانی در زندگی این نیروها بوجود آمد و بخش اعظم آنها بسته به توان و دیدگاه ها و ارزیابی های خود ، در اشکال متفاوتی از تشکل گرد هم آمده و فعالیت های خود را تداوم بخشیده ، ضمن این که بسیاری از آنها به زندگی آرام و غیر سیاسی خود ادامه دادند . این که این تشکل ها تا چه حد در پیشبرد وظایف خود موفق بوده و توانستند ایده آل ها و آرمان های تحقق نیافته خود در این سازمان های سراسری را پیش برند ، موضوع بحث جداگانه ای است که قبل از همه بانیان این تشکل ها باید بدان پاسخ دهند.

جنبش کرد در منطقه خاورمیانه در آستانه تحولات مهمی قرار دارد. این جنبش به ویژه در دو کشور سوریه و عراق تحول مهمی را از سر می گذراند که برای آینده جنبش کرد در کل خاورمیانه از نقش تعیین کننده ای برخوردار است. دخالت های همه جانبه حکومت "حزب عدالت و توسعه" ترکیه در جنگ داخلی سوریه به عاملی برای هم سرنوشتی هر چه بیشتر جنبش کرد در دو کشور ترکیه و سوریه مبدل شده است.

حقيقت اين است كه هويت طلبى و تاكيد بر خود خويشتن،هر چند كه به شدت از طرف حكومت و روشنفكران مركز محور تحت فشار قرار دارد رو به رشد است. ما با حقيقت هويت طلبى در بين ملتهاى تحت سلطه روبرو هستيم كه در سخترين شرايط زيستى هم رو به رشد هستند. حقيقتى كه سالهاست مورد انكار دولتها و نه فقط دولتها،كه بلكه همگام با آن مدعيان دمكراسى و چپ هم قرار گرفته و آنها هم چيزى بيشتر از دولتهاى مستقر براى درخواست هويت طلبان ندارند.ما بدون اينكه ژنتيك كورد و تورك را واكاوى كنيم!قدرت گيرى ه-د-پ را پيروزى گفتمان هويت طلبى بر گفتمان انكار مى دانيم.

درختان، همانند پاره ای ديگر موضوعات بی جان طبيعت، جهان نباتات وحيوانات ترکمنستان، جای مهمی را درافسانه ها و باورهای ترکمنها که از دوران پيش از اسلام حفظ شدند، اشغال ميکنند.بخشی ازآنها – بازتاب بازنمود ها وتصورات باستانی کشاورزان ده نشين ايرانی زبان آسيای مرکزی دوره پيش از ترکان است، که نزد آنها کيش گياهان جای ويژه ای را داشت (کافی است سيمای حامی فرهنگ کشاورزی بابا دايخان را بخاطر بياوريم).
بسياری عناصر زندگی وفرهنگ که مقدم برقشروسازند قومی واتنيکی هستند بصورتی نو توسط مردمان ترک زبان درک شدند و بخشی ازاين عناصر را خود اين گروه قومی درخود گنجانده شد.

در آستانه برگزاری کنگرۀ چهاردهم سازمان، به ضرورت طرح و دفاع از مسئله ملیت ها و اقوام کشورمان می پردازیم. موضوعی که بصورت موجی بعضاً طرح و پس از مدتی بدست فراموشی سپرده می شود. پر واضح است که در حیات سیاسی کشورمان مسئله ملی توانسته بخش بزرگی از فعالین سیاسی و اجتماعی را با خود همراه سازد. طرح موضوع با چنین ابعاد گسترده ای در فضای عینی و مجازی و در بین نیروهای اجتماعی و خصوصاً در بین جوانان، نشان از اهمیت و عینیت آن دارد.

»  نظام اجتماعی ومبارزه طبقاتی درترکمنستان درسده های يازده ودوازده
»  در دفاع از حق ملیتهای ساکن ایران ،خواست برابری و آزادی چگونه متحقق میشود؟
»  رویارویی با پ‌ک‌ک در کردستان عراق بر سر سنجار
»  ترکمن های آسيای مرکزی دردوره حمله مغولان
»  بی اطلاعی یا تبلیغات سوء بر علیه بلوچ ها؟
»  خواسته های جنبش ۲۱ آذر همچنان پا برجاست
»  آذری‌های تهران
»  موقعیت کردستان در خاورمیانە
»  تفرقه بسیار در میان کردها
»  ملی دموکرات ها و اسید پاشی ها
»  چالش های یک رئیس جمهور در بحث آموزش به زبان مادری!
»  زندانیان سیاسی فراموش شده‌ی کردستان و تبعیض و بی مهری رسانه‌ها و فعالین حقوق بشر
»  بلوچ ها و روز جهانی قربانیان ناپدید شدن های اجباری
»  کرکوک، بیت المقدس کردها
»  دموکراسی در اندیشه اصلاح طلبان و هویت خواهان
»  برخی از فعالین جنبش ملی آذربایجان گرفتار در ژرفای خود محوری
»  زبان همه چیز است
»  «مگه نگفتم ترکی حرف نزن!»
»  سخنی پیرامون تشکیل پارلمان موقت آذربایجان جنوبی در تبعید
»  سوسیال دموکراسی در آذربایجان و یخبندان زمستان
»  ۲۱ آذر، فراز و فرود فرقه دموکرات آذربایجان! - (بخش دوم)
»  نگاهی بە وضعیت سیاسی مناطق کردنشین در کشورهای ایران، عراق، ترکیە و سوریە
»  تناقض در گفتار و کردار روحانی
»  ۲۱ آذر، فراز و فرود فرقه دموکرات آذربایجان!
»  زمینه های اقتصادی جنبش ۲۱ آذر در آذربایجان