این روزها ایرانی ها بیش از هر زمان دیگری در تب و تاب مسایل سیاسی به سر می برند. انتخابات ریاست جمهوری در ایران و وقایعی که از آن پس اتفاق افتاد، آنچنان زندگی مردم این کشور را تحت تاثیر خود قرار داده که بی پرده می توان گفت: «همه به نوعی متاثر از وقایع پس از انتخابات هستندد». صف بندی های سیاسی در داخل کشور، ناآرامی های خیابانی، کشتار، تجاوز و زندانی شدن تعداد قابل توجهی از معترضین، علاوه بر اینکه به بی ثباتی در وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منجر شده و فضای رسانه های داخلی و خارجی را ملتهب ساخته، حتی بر فضای فرهنگی جامعه نیز تاثیر در خوری گذاشته است. خلاصه شرایط به گونه ای شده که اگر کسی بخواهد از این تاثیرات بی گزند باشد، می باید خود را در خانه حبس کند و در داخل منزل به سراغ رادیو و تلویزیون هم نرود.
در این شرایط به طور قطع تمام کسانی که عضوی از جامعه ایران به شمار می روند، هریک به داوری می نشینند و بر مبنای منافع خود و مصالح جامعه، موضعی را نسبت به این حوادث اتحاذ می کنند. البته باید توجه داشت که شاید تک تک ایرانی ها در رفتار و کردارشان (به دلایل مختلف) دیدگاه هایشان را بروز ندهند، ولی هر یک از آنها در درون خود به داوری می نشیند و حق را به یک سوی این ماجرا می دهد، یا حاکمیت را انتخاب می کند یا جریان معترض را. اما نکته ای را نباید نادیده گرفت که : «اکثر افراد جامعه با توجه به محدودیت دسترسی به اخبار آزاد از یک سو و حضور دستگاه تبلیغاتی رژیم از سوی دیگر، از امکان دسترسی مناسب به وقایع، محرومند». با این وجود سوء مدیریت حاکمیت در سه دهه ی اخیر، راه را بر بی طرفی آنها می بندد. سوال اساسی اینجاست که طیف مخالف حاکمیت، چه آنها که نارضایتی شان را در قالب فعالیت های صنفی و حزبی نشان می دهند، چه کسانی که اعتراضات خیابانی را موثرتر می دانند و چه آنهایی که به هر دلیل مخالفتشان را به زبان نمی آورند، چه اقدامات موثری می توانند انجام دهند تا حریف قلدر خود را به زانو درآورند؟ پاسخ را تنها و تنها باید نزد خود ایرانیان جست.
تقریبا تمام کارشناسان علم ارتباطات از این حقیقت باخبرند که «ارتباط قالب در کشور ایران ارتباط از نوع شفاهی» است. به عبارت دیگر ایرانی ها دوست دارند که اخبار را از زبان شخص دیگری بشنوند تا اینکه آن را در داخل جراید بجویند. از تلویزیون بیشتر به جای رادیو استفاده می کنند و اصولا هرکس را که فرد کم حرفی باشد، غیرمعاشرتی و حتی گاهی اوقات بی ادب می دانند. این نکته البته باعث شده که «شایعات» نقش بسیار موثری در عرصه تحولات اجتماعی ایفا کنند و البته در بیشتر مواقع، نقش منفی داشته اند. اما در حوادث اخیر، همین عادت ایرانی ها به کمکشان آمد و با وجود سانسور و فضای پلیسی ای که بر رسانه ها حاکم بود، کم و بیش از طریق همدیگر در جریان همه اخبار قرار می گرفتند. تاثیر این رخداد تا به آنجا بود که شعار «هر ایرانی یک رسانه» را ورد زبان بسیاری از کارشناسان کرد و حتی بسیاری از رسانه های معتبر و صاحب نام با تکیه بر همین اصل، از شهروندان ایرانی خواستند تا خود نقش یک خبرنگار امین را ایفا کنند.
هرچند که امروزه رشد تکنولوژی منجر شده بسیاری از طریق ایمیل یا از طریق چت کردن، ارسال پیامک یا حتی شعارنویسی با دیگران در ارتباط باشند، ولی واقعیت این است که در ایران استفاده از هریک از این روشها، در ادامه نیاز به ارتباطات شفاهی یا به قولی «درددل کردن با دیگران» است. در واقع شاید قالب ارتباطی عوض شده باشد، اما فرهنگ استفاده از آن قالب، فرهنگ ارتباطات شفاهی است.
با توجه به تمام موارد ذکر شده، این نکته را باید پذیرفت که آنچه تا به حال به عنوان روش های مبارزه در میان مردم دهان به دهان چرخیده، به گوش اکثر ایرانی ها رسیده است. از جمله اینکه یکی از راه های هدف گرفتن حاکمیت، تحریم رسانه های دولتی است، تحریم کالاهای متعلق به سپاه پاسداران است، کم کردن حداکثری مکالمات تلفنی و پرهیز از ارسال پیامک های بیهوده است و بالاخره مهم ترین آنها، تحریم کالاهای چینی است که از یک سو سود سرشار به جیب آقازاده ها می ریزد، از سوی دیگر تولیدکننده داخلی را به خاک سیاه می نشاند و از طرف دیگر ایران را وابسته به صنایع چین و در نهایت تبدیل شدن به مستعمره این ابرقدرت زیاده خواه در خاورمیانه می کند. حال باید دید ایرانی های خواهان اصلاحات، از آنهایی که فریاد برمی آورند تا کسانی که لب فروبسته و خاموش می مانند، تا چه حد به الزامات اخلاقی خود پایبندند؟ برای آینده خود چه هزینه ای حاضرند پرداخت کنند؟ آیا شایستگی بهبودی را دارند؟ این را خود آنها باید پاسخ دهند.
کافی است سبز باشند، رنگ بهار. رنگ رویش و نوزایی. اندیشه هایشان سبز باشد. آرزوها و خواسته هایشان برای بهروزی و بهبودی کشور و مردمشان باشد. و بالاخره اینکه همت و اراده ای سبز و شکوفا داشته باشند. کم رنگ بودن یا پررنگ بودن آن اهمیت ندارد.
حمید آراد
۳۰ دی ماه ۱۳۸۸
www.chekkeh.com
