۷ سپتامبر ۲۰۲۵
اسرائیل حملات خود به شهر غزه را شدت بخشیده و پناهگاه‌های ساکنان یکی پس از دیگری از میان می‌رود. با وجود دستورهای تخلیه، کمبود شدید کمک‌های انسانی و ویرانی ساختمان‌ها، برخی همچنان نمی‌خواهند خانه‌های خود را ترک کنند.
فاضل العُطول شبانه‌روز اخبار شهر زادگاهش، غزه، را دنبال می‌کند. او در تماس تلفنی می‌گوید: «قلبم برای غزه می‌گرید. نمی‌دانم چه سرنوشتی در انتظارش است.» این باستان‌شناس برجسته توانست چند ماه پیش شهر غزه را ترک کند و اکنون در ژنو زندگی می‌کند، اما همچون بسیاری از آوارگان دیگر با دقت اخبار مربوط به سرزمینش را پیگیری می‌کند. العطول نگرانی عمیقی نسبت به دخترش و خانواده او، و نیز بسیاری از کسانی که همچنان در غزه مانده‌اند، دارد. همچنین نگران آثار باستانی بی‌شماری است که طی دهه‌های گذشته برای حفاظت از آنها کوشیده بود. چرا که حملات نظامی اسرائیل به نوار غزه همچنان ادامه دارد.
او می‌گوید: «غزه سرزمین فرهنگ و گهواره تمدن است.» اما دغدغه‌اش تنها ویرانی آثار باستانی نیست. العطول بیم دارد که محله‌های کامل با تاریخ زنده‌شان از میان بروند؛ از جمله محله قدیمی زیتون در شهر غزه که مسجد تاریخی عمری و دو کلیسا در آن قرار دارند.
بزرگ‌ترین شهر نوار غزه یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان است و تاریخ طولانی‌ای از اشغال‌ها و تصرف‌ها را پشت سر گذاشته است. بسیاری در غزه بیم آن دارند که یورش اسرائیل این کلان‌شهر پررونق مدیترانه‌ای را برای همیشه ویران کرده و جمعیت کنونی آن را به زور آواره کند.
بخش‌های وسیعی از نوار غزه پیش‌تر به‌عنوان «مناطق قرمز» تعیین شده‌اند؛ مناطقی که بر اساس فرمان ارتش اسرائیل، فلسطینیان باید از آنها تخلیه شوند. بنا بر گزارش سازمان ملل، بیش از ۸۰ درصد سرزمین فلسطین دیگر برای فلسطینیان قابل دسترسی نیست.
اسرائیل طبق اظهارات رسمی خود می‌خواهد فشار بر حماس را افزایش دهد. این سازمان اسلام‌گرای مسلح، که در بسیاری از کشورها به‌عنوان گروهی تروریستی شناخته می‌شود، رهبری حمله تروریستی به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را بر عهده داشت و همین رویداد جرقه جنگ را زد. اکنون ارتش اسرائیل آخرین برج‌های باقیمانده شهر را نیز هدف قرار داده است.
«این بدترین چیزی است که غزه تاکنون تجربه کرده»
در شهر غزه، «امجد شوا» مدیر شبکه سازمان‌های غیردولتی فلسطینی (PNGO)، روزانه وضعیت را زیر نظر دارد. او در گفت‌وگویی تلفنی، در حالی که در پس‌زمینه صدای انفجاری مهیب به گوش می‌رسید، گفت: «مردم در برابر تصمیم‌هایی ناممکن قرار دارند: به کجا باید بروند و چه زمانی؟»
شوا و خانواده‌اش در آغاز جنگ، در اکتبر ۲۰۲۳ و همزمان با صدور نخستین دستورهای تخلیه از سوی اسرائیل، به جنوب رانده شدند. تنها در جریان آتش‌بس کوتاه ژانویه ۲۰۲۵ توانستند بازگردند. او می‌گوید: «این دوران هولناکی است. باور دارم که این بدترین چیزی است که غزه تاکنون تجربه کرده است. وضعیتی فلاکت‌بار.» به گفته او، حملات اسرائیل این روزها از هر سو جریان دارد.
در روزهای اخیر ارتش اسرائیل شدت حملات خود را افزایش داده است. ظاهراً هدف از این اقدام، بیرون راندن حدود یک میلیون سکنه شهر غزه پیش از پیشروی بیشتر نیروهای زمینی است. یک سخنگوی ارتش اسرائیل روز پنج‌شنبه اعلام کرد که هم‌اکنون حدود ۴۰ درصد شهر در کنترل ارتش اسرائیل قرار دارد.
این هفته ارتش اسرائیل بار دیگر از ساکنان خواست تا به منطقه المواسی در نزدیکی خان‌یونس در جنوب نوار غزه بروند. اسرائیل ادعا می‌کند که آنجا امن‌تر است، هرچند این منطقه نیز در گذشته بارها بمباران شده است.
اعلام قحطی در شمال نوار غزه
بر اساس آمار وزارت بهداشت غزه که تحت کنترل حماس است، در جنگ کنونی غزه تاکنون دست‌کم ۶۳ هزار و ۵۰۰ فلسطینی کشته شده‌اند و هزاران تن دیگر احتمالاً زیر آوار مدفون شده‌اند.
گروه‌های حقوق بشری و کارشناسان روزبه‌روز بیشتر می‌گویند که اسرائیل در غزه مرتکب نسل‌کشی می‌شود. هرچند صدور یک تصمیم رسمی از سوی دیوان بین‌المللی دادگستری (دیوان لاهه) ممکن است سال‌ها طول بکشد، اما این دادگاه در سال ۲۰۲۴ اعلام کرده بود که اتهام نقض کنوانسیون‌های ژنو درباره نسل‌کشی از سوی اسرائیل در غزه «قابل‌قبول و محتمل» است. از آن زمان، وضعیت بازماندگان باز هم وخیم‌تر شده است.
کارکنان امدادی مانند شوا می‌گویند که کمک‌رسانی تقریباً غیرممکن شده است: «ما فقط امکانات بسیار محدودی برای کمک داریم، زیرا عمدتاً سازمان‌های غیردولتی ملی (یعنی محلی) در محل فعال هستند.» تنها آشپزخانه‌های خیریه هنوز فعالیت می‌کنند.
مرکز جهانی نظارت بر گرسنگی (IPC) که توسط سازمان ملل حمایت می‌شود، اواخر ماه آگوست اعلام کرد که در شمال نوار غزه—یعنی منطقه‌ای که شهر غزه در آن قرار دارد—به دلیل محاصره اسرائیل و محدودیت‌های مداوم در توزیع کمک‌های انسانی، قحطی‌ای «کاملاً ساخته دست بشر» حاکم است.
به همین دلیل، تخلیه پیاده نیز دشوار است، زیرا کودکان، سالمندان و افراد دارای نیازهای ویژه به دلیل خستگی و سوءتغذیه دیگر قادر به حرکت نیستند.
هیچ جایی در غزه امن نیست
تقریباً تمام جمعیت غزه در دو سال گذشته آواره شده‌اند و بسیاری حتی چند بار مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند. شوا می‌گوید: «در مورد سرپناه و چنین امکاناتی، متأسفانه نمی‌توانیم کمکی به مردم ارائه کنیم.» او اضافه می‌کند: «هزاران خانواده صرفاً در خیابان زندگی می‌کنند، بدون حتی یک چادر».
شام محمود، که در حال حاضر با همسر و دو فرزندش در یکی از محله‌های شمالی شهر غزه زندگی می‌کند، وضعیت خود را به دویچه‌وله چنین توصیف کرد: «گزینه‌های خوبی وجود ندارد. ما شبانه‌روز انفجار می‌شنویم، چه در جبالیا، در مناطق شرقی یا خود شهر غزه.» خانواده محمود در سال اول جنگ به جنوب رانده شدند و بیشتر زمان را در یک چادر سپری کردند. اکنون نمی‌دانند آیا به غرب شهر غزه فرار کنند یا دوباره به جنوب بازگردند.
چه برای حمل‌ونقل باشد و چه اجاره، اکثر مردم دیگر درآمد یا پس‌اندازی برای پرداخت ندارند. شام محمود نیز مستثنا نیست: «اجاره یک محل اقامت در جنوب غیرممکن است، چون همه چیز بسیار گران شده است.» او می‌گوید که همسرش حتی قادر به پرداخت اجاره یک اتاق کوچک هم نیست. قیمت آن در حال حاضر حداقل ۱۰۰۰ شِکل اسرائیل (حدود ۲۵۵ یورو) در ماه است.
گزینه‌ها برای خانواده او به پایان رسیده است: «فرزندانم در ترس زندگی می‌کنند، به‌ویژه شب‌ها به‌خاطر انفجارها. اما بمباران‌ها همه‌جا اتفاق می‌افتد، حتی در جنوب.» این زن ۳۰ ساله می‌گوید: «نمی‌خواهم آنها را در معرض این خطر زندگی قرار دهم.»
در هفته‌های گذشته، بسیاری از ساکنان مناطق شمالی به بخش غربی شهر گریخته‌اند. آنها در آنجا چادر زده یا سرپناه‌های موقت ساخته‌اند. پیش از جنگ، این محله در ساحل دریای مدیترانه نوار غزه، میزبان هتل‌ها و رستوران‌های متعددی بود. جاده ساحلی و ساحل نزدیک نیز محل تجمع محبوب شبانه بود و اندکی فراغت از سختی‌های نزدیک به دو دهه حکومت سخت‌گیرانه حماس و محاصره شدید اسرائیل فراهم می‌کرد.
اما اکنون حتی این امکانات نیز از دست رفته است: کنترل شدید ساحل نوار غزه توسط نیروی دریایی اسرائیل در ماه ژوئیه به یک محاصره کامل دریایی تبدیل شد. ساحل پر از چادرهای شهروندان آواره است و شنا ممنوع اعلام شده است.
ناامیدی سراسر شهر غزه را فرا گرفته است
آنچه برای کسانی که امتناع می‌کنند یا قادر به ترک شهر نیستند اتفاق خواهد افتاد، نامشخص است. برخی گزارش‌های رسانه‌های اسرائیلی حاکی است که ممکن است این افراد به‌عنوان مبارز تلقی شده و هدف قرار گیرند. پس از تقریباً دو سال جنگ، حس عمومی ناامیدی و خستگی بر فضای شهر غزه حاکم شده است.
«من تا جای ممکن در شهر غزه می‌مانم، نمی‌خواهم دوباره در چادر زندگی کنم. بمباران‌ها در همه‌جا جریان دارد و تفاوت چندانی وجود ندارد، هیچ‌جا امن نیست.» این را عزالدین محمد نیز در گفت‌وگویی تلفنی با دویچه‌وله از شهر غزه می‌گوید. او و خانواده‌اش در آغاز جنگ به زور به جنوب نوار غزه رانده شدند و در ژانویه به شمال بازگشتند. او ۴۱ ساله می‌گوید: «زندگی در همه جنبه‌ها وحشتناک شده است. هر روز کشته می‌شوند، هر روز ترس از مرگ وجود دارد و ویرانی خانه‌ها ادامه دارد.»
امجد شوا، امدادگر، نظر مشابهی دارد: «غزه اکنون به گورستان عزیزان، خاطرات و آرزوهای ما تبدیل شده است. شخصاً هرگز تسلیم نمی‌شوم. غزه برای من همیشه غزه خواهد بود.» او ادامه می‌دهد: «اما نسل بعدی چه خواهد شد؟ این کودکان چیزهای زیادی را تجربه کرده‌اند که هرگز نباید می‌دیدند».
برای باستان‌شناس فاضل العطول، بازگشت به زادگاهش قطعی است، اما او می‌داند که هیچ چیز دیگر مثل گذشته نخواهد بود. العطول می‌گوید: «غزه شهری غم‌انگیز خواهد بود، حتی اگر دوباره بازسازی شود. سنگ‌ها را می‌توان دوباره برپا کرد، اما ساخت یک تمدن سال‌ها طول می‌کشد.»
تانیا کرمر، خبرنگار دویچه‌وله، نویسنده و گزارشگر
به نقل از سایت دویچه‌وله آلمانی
