در حالی که نخست‌وزیر می‌خواهد جنگ غزه را بار دیگر گسترش دهد، شمار فزاینده‌ای از اسرائیلی‌ها از پیروی او سر باز می‌زنند. رنج فلسطینیان برای بیشتر آنان اهمیتی ندارد، اما آن‌ها بیم آن دارند که دولت، گروگان‌ها را قربانی کند.
وقتی «نعما شؤکه» ویدئوی پسرعموی لاغر و نحیفش را دید، به گفته خودش «مجبور شد گریه و فریاد کند».
در این ویدئوی تبلیغاتی که حماس اول اوت منتشر کرد، «اویاتار داوید» در تونلی در نوار غزه دیده می‌شود: تنها یک شلوارک به تن دارد، بازوها و پاهایش لاغر و استخوانی شده، دنده‌هایش بیرون زده، چهره‌اش لاغر و ریش‌دار است و صدایش خسته به گوش می‌رسد. شکنجه‌گرانش او را وادار می‌کنند از گرسنگی‌اش بگوید، دولت اسرائیل را متهم کند و قبر نمادین خود را حفر نماید.
این جوان ۲۴ ساله، اکنون ۲۲ ماه است که در اسارت این سازمان تروریستی قرار دارد؛ گروهی که او را در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ از جشنواره موسیقی «نوا» در جنوب اسرائیل ربود.
در فوریه سال جاری، حماس نخستین ویدئو از داوید را منتشر کرد. در آن، او در کنار بهترین دوستش دیده می‌شد که همراه او ربوده شده بود. نعما شؤکه که در تل‌آویو با ما دیدار کرد، می‌گوید: «اینکه آن دو نفر با هم بودند، آن زمان کمی به ما امید داد.»
سازمان غیرانتفاعی‌ای که از منافع خانواده‌های گروگان‌ها دفاع می‌کند، در یک ساختمان اداری در مرکز شهر مستقر است. نعما، که ۲۸ سال دارد، صاف روی کاناپه یک اتاق جلسه کوچک نشسته است. تند و با تسلط حرف می‌زند، اما بارها مکث می‌کند، گویی خودش هم نمی‌تواند بفهمد چه اتفاقی افتاده است. می‌پرسد: «چطور می‌شود از یک آسیب روحی حرف زد که هنوز ادامه دارد؟»
او می‌گوید همان فوریه، از چشمان اویاتار فهمیده که او به آخر خط رسیده است: «درد را می‌شد از چشمانش خواند.»
اکنون، پسرعمویش نیمی از وزنش را از دست داده است. او می‌گوید پزشکانی که ویدئوی تازه را دیده‌اند، برای او آسیب‌های غیرقابل جبران پیش‌بینی کرده‌اند. به همین دلیل، خانواده‌اش تصمیم گرفتند فیلم را منتشر کنند.
نعما می‌گوید: «می‌خواستیم تمام دنیا رنج او را ببیند تا فشار بیشتری برای یک توافق ایجاد شود و اویاتار و دیگران بالاخره به خانه بازگردند.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، درست یک روز پس از انتشار ویدئو واکنش نشان داد:
در یک پیام ویدئویی از «شوک عمیق» خود نسبت به سرنوشت هم‌میهنانش در «سیاهچال‌های حماس» سخن گفت. او اظهار داشت: «آن‌ها (حماس) گروگان‌ها را از گرسنگی می‌کشند، همان‌طور که نازی‌ها یهودیان را از گرسنگی کشتند.» به همین دلیل، او اکنون «بیش‌ازپیش مصمم است گروگان‌ها را آزاد کند و حماس را نابود سازد».
نتانیاهو ظرف یک دقیقه از ابراز همدردی به هدف سیاسی خود گذر کرد: ادامه و گسترش جنگ در غزه. او به‌عنوان استدلال، بر آسیب جمعی روانی و ویدئوهای منتشرشده از گروگان‌ها تکیه کرد. با این حال، بیشتر خانواده‌های گروگان‌ها خواستار عکس آن هستند: توافقی برای آزادی گروگان‌ها که با پایان جنگ همراه باشد.
نعما شؤکه می‌گوید که می‌خواهد فقط به نمایندگی از خانواده سخن بگوید و وارد موضع‌گیری سیاسی نشود: «اما همه مردم اسرائیل می‌توانند ببینند که دولت شکست خورده است.» به گفته او، گسترش جنگ که نتانیاهو وعده‌اش را داده، راه‌حلی به همراه نخواهد داشت. او تنها می‌تواند امیدوار باشد که این کار باعث افزایش فشار برای رسیدن به یک راه‌حل مذاکره‌ای شود.
نتانیاهو مدت‌هاست که به‌شدت با یک توافق جامع برای آزادی گروگان‌ها مخالف است، زیرا حماس برای چنین توافقی پایان قطعی جنگ را شرط می‌داند. با این حال، بیش از ۷۰ درصد مردم اسرائیل خواهان پایان درگیری‌ها و دستیابی به توافق هستند. نخست‌وزیر، با سیاست جنگ‌طلبانه‌اش، در جامعه تا حد زیادی منزوی شده است. گفته می‌شود که هنوز ۵۰ گروگان در اسارت حماس هستند که حدود ۲۰ نفر از آن‌ها زنده‌اند. سرنوشت آن‌ها برای اکثریت بزرگی از جامعه مهم‌تر از هر چیز دیگری است؛ اما نتانیاهو بارها نابودی حماس و دستیابی به «پیروزی کامل» را به‌عنوان هدف اصلی خود مطرح کرده است.
از هفتم اکتبر، خانواده‌های گروگان‌ها به یک نیروی سیاسی تبدیل شده‌اند که خیلی زود در برابر نتانیاهو موضع گرفتند – آن‌ها عمدتاً او را متهم می‌کنند که برای آزادی زندانیان تلاشی کافی نمی‌کند.
از زمانی که اعلام شد نخست‌وزیر قصد دارد جنگ را گسترش دهد، خشم آنان از او بیشتر هم شده است. ده‌ها هزار نفر، به رهبری خانواده‌های گروگان‌ها، در تظاهرات علیه دولت شرکت می‌کنند. برای یکشنبه آینده حتی به همراه خانواده‌های سربازان کشته‌شده، فراخوان یک اعتصاب عمومی داده‌اند.
یکی از چهره‌های شاخص این جنبش «ایناو زنگاوکر» است که پسرش، «ماتان»، در جشنواره موسیقی نوا توسط تروریست‌ها ربوده شد. او در تظاهرات با صدای بلند به نتانیاهو حمله می‌کند و او را متهم می‌سازد که پسرش را به دلایل سیاسی قربانی کرده است.
پس از پیروزی نظامی اسرائیل علیه ایران در ماه ژوئن، بسیاری انتظار داشتند نخست‌وزیر از محبوبیت تازه‌به‌دست‌آمده‌اش استفاده کند تا بالاخره توافقی برای بازگرداندن گروگان‌های باقیمانده و پایان طولانی‌ترین جنگ تاریخ کشور حاصل شود. اما نتانیاهو به‌جای این کار، به واشینگتن پرواز کرد و «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا را قانع کرد که به او برای ادامه عملیات در غزه آزادی عمل بدهد.
در اقدامی بی‌سابقه، ۱۹ رئیس پیشین نیروهای مسلح و دستگاه‌های امنیتی اسرائیل به‌طور علنی علیه «جنگ بیهوده» که فقط به منافع شخصی نخست‌وزیر خدمت می‌کند، موضع گرفتند. شمار فزاینده‌ای از دانشجویان، هنرمندان، کارمندان دولت و سازمان‌های اجتماعی به این اعتراضات پیوسته‌اند. شرکای بین‌المللی نیز در واکنش به وضعیت انسانی غزه، دست به اقدامات دیپلماتیک زده‌اند؛ از جمله به رسمیت شناختن یک دولت فلسطینی. حتی دولت آلمان هفته گذشته اعلام کرد که دیگر سلاحی برای این نبردها تأمین نخواهد کرد – خبری که در اسرائیل بازتاب گسترده‌ای یافت.
در جلسه حساس کابینه در اورشلیم، حتی نزدیک‌ترین هم‌پیمانان نتانیاهو، مانند مشاور امنیت ملی «تساحی هانگبی»، با گسترش جنگ مخالفت کردند. «ایال زمیر»، رئیس ستاد ارتش، نسبت به «تله مرگبار» برای نیروهایش و خطر برای ۲۰ گروگانی که گفته می‌شود هنوز زنده‌اند، هشدار داد.
با این حال، نتانیاهو برنامه‌اش را پیش می‌برد. ارتش باید شهر غزه و سپس اردوگاه‌های پناهندگان در مرکز نوار را محاصره کند تا سازمان تروریستی را در آنجا «نابود» سازد. در هفته‌های آینده، حدود ۸۰۰ هزار نفر – که بیشترشان پیش‌تر چندین بار آواره شده‌اند – به اجبار کوچ داده خواهند شد. این اقدام، فاجعه انسانی را باز هم تشدید خواهد کرد. غزه اکنون در آستانه قحطی است. اسرائیل تا حد زیادی نظام کمک‌رسانی سازمان ملل را از کار انداخته و یک نظام جدید و نظامی‌شده تحت رهبری «بنیاد کمک‌های بشردوستانه غزه» (با حمایت اسرائیل و آمریکا) جایگزین کرده که ناکارآمد و برای نیازمندان خطرناک بوده است: بارها پیش آمده که فلسطینی‌هایی که منتظر دریافت کمک بوده‌اند، به دست سربازان اسرائیلی کشته شده‌اند.
رنج فلسطینی‌ها همچنان برای بسیاری از اسرائیلی‌ها نقطه‌ای کور باقی مانده است: گرچه اکثریت خواستار پایان درگیری‌ها هستند، اما فاجعه انسانی مردم غیرنظامی غزه تنها به‌کندی به آگاهی اسرائیلی‌ها راه پیدا می‌کند. این در حالی است که طبق اعلام وزارت بهداشت تحت کنترل حماس، تاکنون بیش از ۶۰ هزار نفر در آنجا کشته شده‌اند، بخش‌های وسیعی از نوار ساحلی به ویرانه تبدیل شده و اسرائیل در صحنه جهانی به کشوری مطرود بدل گشته است. اعتراضاتی که بر کشته‌شدن کودکان در غزه تمرکز دارد، نسبتاً کوچک‌اند و بیشتر در شهرهای لیبرالی مانند حیفا و تل‌آویو برگزار می‌شوند.
خبرنگار «امانوئل الباز-فلپس» یکی از معدود کسانی است که این موضوع را در یک برنامه تلویزیونی پربیننده مطرح کرده است – زمانی که در اواخر ژوئیه در برنامه گفت‌وگوی شب شنبه کانال ۱۳ حاضر شد. او بحث را، در حالی که موضوع گروگان‌ها مطرح بود، به سمت دیگری برد و گفت: «می‌خواهم چیزی بگویم. چیزی که معمولاً در تلویزیون اسرائیل نمی‌گوییم:
«ایال برکوویچ» – فوتبالیست سابق جنجالی با سر تراشیده که بسیاری در اسرائیل او را «صدای مردم» می‌دانند – در واکنش گفت: «لازم نیست برایم مهم باشد که در غزه چه می‌گذرد. آن‌ها دشمنان من هستند.»
الباز-فلپس این ماجرا را در دیداری در لابی کتابخانه مرکزی تل‌آویو تعریف می‌کند. او که اصالتاً فرانسوی است و به‌عنوان خبرنگار مجله فرانسوی لو پوئن کار می‌کند، می‌گوید به‌وضوح خشم جهانی از عملکرد اسرائیل در غزه را حس می‌کند. به همین دلیل تلاش کرده است این موضوع را در برنامه‌ای که به‌طور منظم در آن حضور دارد مطرح کند.
در همین حین، زنی به میز او نزدیک می‌شود، شستش را به نشانه تأیید بالا می‌گیرد و می‌گوید: «همین‌طور ادامه بدهید!» الباز-فلپس می‌گوید اخیراً صدها پیام مثبت مشابه دریافت کرده است. به گفته او، هرچند فضا کمی تغییر کرده، اما فقط در حدی بسیار اندک. بیشتر مردم همچنان نمی‌خواهند چیزی درباره رنج مردم غزه بشنوند. او همچنان یک صدای تقریباً تنها باقی مانده است: «انگار هفتم اکتبر با سرنوشت گروگان‌ها همچنان ادامه دارد. این مسئله همه را تحت‌تأثیر قرار داده و حس بنیادی امنیت را در هم شکسته است.»
بر اساس یک نظرسنجی که «تمار هرمان»، جمعیت‌شناس و پژوهشگر در مؤسسه دموکراسی اسرائیل در اورشلیم، انجام داده است، ۷۹ درصد از همه یهودیان اسرائیلی با شنیدن گزارش‌هایی درباره قحطی و رنج فلسطینیان در نوار غزه، احساس خاصی پیدا نمی‌کنند. طبق نظرسنجی دانشگاه عبری اورشلیم نیز، نزدیک به دوسوم مردم معتقدند که «هیچ بی‌گناهی» در غزه وجود ندارد.
«امانوئل الباز-فلپس» این طرز فکر را قابل درک می‌داند: «در بیشتر درگیری‌ها همین‌طور است. اما ما روزنامه‌نگاران این امتیاز را نداریم که مسائل مهم را حذف کنیم، چون ممکن است خوشایند مردم نباشد. گفتن حقیقت‌های ناخوشایند وظیفه ماست.»
به گفته «اورن پرسیکو»، روزنامه‌نگار حوزه رسانه از وب‌سایت The Seventh Eye، رسانه‌های مهم اسرائیل – به‌جز روزنامه لیبرال هاآرتص – تقریباً هیچ‌گاه درباره گرسنگی و تلفات انسانی در نوار غزه گزارش جدی نمی‌دهند. بیشتر تمرکز بر این است که این وضعیت چگونه می‌تواند به وجهه بین‌المللی اسرائیل لطمه بزند، نه بر اینکه برای مردم غزه چه معنایی دارد. پرسیکو می‌گوید: «بسیاری از روزنامه‌نگاران اسرائیلی، برخلاف همتایانشان در جاهای دیگر، خودشان بخشی از ماجرا هستند. خیلی‌هایشان کار خبرنگاری را به‌عنوان سرباز در رادیوی ارتش آغاز کرده‌اند، بنابراین از همان ابتدا به محدودیت‌ها – مثل سانسور گزارش‌های مربوط به عملیات نظامی – عادت کرده‌اند.» او با این حال معتقد است که در جنگ کنونی، «بیشتر با خودسانسوری روبه‌رو هستیم».
«یوناتان مندل»، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه بن‌گوریون بئرشبع، می‌گوید نوار غزه در ذهن جمعی اسرائیلی‌ها جایگاهی ویژه دارد: «برای اسرائیلی‌ها، غزه در قلب منازعه حل‌ناشدنی با فلسطینی‌ها قرار دارد.» او یادآور می‌شود که «اسحاق رابین»، نخست‌وزیر اوایل دهه ۱۹۹۰، آرزو کرده بود که این نوار ساحلی «در دریا غرق شود». در زبان عبری، عبارت «برو به غزه» به معنای «برو به جهنم» است.
نتانیاهو اکنون با عملیات تازه خود می‌خواهد ۲۵ درصد باقیمانده از سرزمین غزه را که تاکنون تحت کنترل نظامی اسرائیل نبوده، تصرف کند. هدف رسمی این است که غزه را «برای همیشه از حماس آزاد» کرده و سپس آن را به یک «اداره غیر‌اسرائیلی» واگذار کند. نخست‌وزیر نگفته است چه کسی این مسئولیت را بر عهده خواهد گرفت و تنها به‌طور کلی از «نیروهای عربی» سخن گفته است. او می‌داند که اشغال دائمی این منطقه می‌تواند برای اسرائیل به یک بار سیاسی و دیپلماتیک سنگین و چند دهه‌ای تبدیل شود.
وزرای راست‌افراطی، «ایتمار بن‌گویر» و «بتسلل اسموتریچ»، حتی از نتانیاهو خواسته‌اند غزه را به‌طور کامل اشغال و الحاق کند و جمعیت آن را بیرون براند. آن‌ها برای توجیه طرح‌های خود از ایده «ریویرا خاورمیانه» در غزه – که «دونالد ترامپ» در فوریه مطرح کرد – بهره می‌برند. به گفته «مایکل کوپلو» از اندیشکده Israel Policy Forum در نیویورک و واشینگتن، این حرف ترامپ «چیزی بیش از یک یاوه‌گویی بی‌فکرانه نبود»، اما مقامات اسرائیلی آن را به ابزاری سیاسی برای خود بدل کرده‌اند. کوپلو معتقد است این اظهار نظر «برای نتانیاهو یک بهانه راحت است تا جنگ را مدام ادامه دهد». به گفته او، هدف اصلی نخست‌وزیر آرام نگه‌داشتن شرکای ائتلافی و حفظ جایگاهش در قدرت است.
و به این ترتیب، دولت جنگ را همچنان ادامه می‌دهد، هرچند جامعه از جنگ خسته شده و ارتش پس از ۲۲ ماه با فرسودگی شدید روبه‌رو است.
ژنرال سابق «اسرائیل زیو» می‌گوید ارتش اکنون باید عملیاتی گسترده را برنامه‌ریزی کند که «از نظر نظامی هیچ معنایی ندارد». او می‌افزاید: «سربازان خسته‌اند، تجهیزات فرسوده شده و جنگ مدت‌هاست که بیش از حد طول کشیده است.» تنها برای محاصره شهر غزه به حدود ۱۰ هزار نیرو نیاز است – و برای نبرد در داخل آن احتمالاً دو برابر این تعداد. در جنگ شهری، ارتش باید با تلفات جدی حساب کند و به همین دلیل است که رئیس ستاد ارتش، «ایال زمیر»، به‌طور علنی و شدید با طرح نتانیاهو مخالفت کرده است.
جابه‌جایی غیرنظامیان نیز حل نشده است. زیو می‌گوید: «بررسی و کوچ دادن صدها هزار نفر عملی نیست، به‌جز هزینه‌های هنگفتی که در پی خواهد داشت.» اگر ارتش بخواهد این منطقه را نگه دارد، باید از نیروهای ذخیره استفاده کند؛ نیروهایی که بسیاری از آن‌ها مدت‌هاست فرسوده و دچار اختلالات استرس پس از سانحه‌اند. اخیراً شمار سربازان اسرائیلی که پس از تجربه وحشت‌های جنگ در غزه دست به خودکشی زده‌اند، افزایش یافته است.
با این حال، زیو می‌گوید مشکل اساسی‌تری وجود دارد: «حماس بعد از ۲۲ ماه ناگهان تسلیم نخواهد شد.» این سازمان تروریستی مدت‌هاست که از یک ساختار نظامی متمرکز به یک گروه چریکی تبدیل شده که پیوسته نیروهای تازه جذب می‌کند، حتی اگر فرماندهی مرکزی آن بسیار محدود شده باشد. به همین دلیل، بسیاری از نظامیان باور ندارند که نابودی حماس – که تاکنون محقق نشده – با تصرف شهر غزه امکان‌پذیر شود. با این حال، این عملیات تازه برای نتانیاهو تضمین می‌کند که چند ماه دیگر در قدرت بماند.
«نعما شؤکه» می‌ترسد پسرعمویش، «اویاتار داوید»، این مدت را زنده نماند: «ما از دیگر گروگان‌هایی که بازگشته‌اند شنیده‌ایم که نگهبانان حماس تهدید کرده‌اند اگر نیروهای اسرائیلی به آن‌ها نزدیک شوند، آن‌ها را خواهند کشت. و این قبلاً هم اتفاق افتاده است.» به گفته او، وضعیت سلامتی اویاتار نیز بسیار وخیم است و زمان اندکی باقی مانده: «برای اویاتار، ماه‌های دیگر در غزه یعنی حکم اعدام.» او می‌گوید رفتار دولتش را در این شرایط درک نمی‌کند.
اخیراً «تالی گوتلیف»، نماینده حزب لیکودِ نتانیاهو، در پارلمان اسرائیل سر خانواده‌های گروگان‌ها فریاد زد که انتقادهای خود را آهسته مطرح کنند: «اگر حماس بشنود چه می‌گویید، بستگان شما برنخواهند گشت.» خود نخست‌وزیر نیز یکشنبه گذشته در یک کنفرانس خبری گفت: «یکی از دلایلی که جنگ این‌قدر طول کشید این بود که ما برای آزاد کردن گروگان‌ها مکث کردیم.» اما او نگفت که این مکث و خواست آزادی گروگان‌ها، همان چیزی است که اکثریت بزرگ مردم اسرائیل خواهان آن هستند.
به نقل از هفته‌نامه اشپیگل شماره ۳۴ اوت ۲۰۲۵
