جهانی شدن و جهانی بودن*

روند توسعه ابعاد متنوع زیست انسانی در ساختار جهانی با درک واقع بینانه از روند هستی اجتماعی و همراه شدن با فرایند تکاملی و الزامات آن بستگی دارند. متوقف شدن در ساختار غالب و تاکید بر حفظ و حراست از بارزه های هویتی گذشته برای تداوم هژمونی و عارضه های سوء گذشته بر جامعه های انسانی، ضمن ملتهب ساختن روابط و مناسبات اجتماعی و انسانی، روند توسعه و تکامل متوازن و الزامی جامعه جهانی را با مشکلات عدیده ای روبرو ساخته است. جهانی شدن به عنوان مرحله ای از تکامل تاریخی جامعه های انسانی، با تعمیق و رشد همه جانبه خود روند تضعیف و تخطئه بسیاری از مناسبات کهن ساختار غالب طبقاتی را به چالش کشیده است. فرایندی که صاحبان ثروت و قدرت را به واپسگرایی و اتخاذ شیوه های ارتجاعی برای بازگشت به سازوکارهای گذشته سوق داده است. رسانه ها و ابزارهای تخدیری نظام سلطه سرمایه با بوق و کرنا و صرف هزینه های گزاف در تلاش برای اعلام پایان دوره جهانی شدن، بر جهانی بودن سازوکارهای غالب کنونی تاکید می ورزند. چرا که هر ساختار فکری و مادی کهنه و فرتوت بر بودن پای فشرده و از شدن و گشتن می پرهیزد.

جهانی شدن برای گذر از جهانی بودن ساختار نظام سلطه سرمایه وارد فاز نوینی از تحول و تکامل تاریخی خود شده است و بسوی حذف و حد موانع و بازدارنده های رشد و پویایی پیوند های الزامی جامعه جهانی در حرکت است. اینکه عمال سرمایه به تکاپو افتاده و بر برجستگی نهادهای بین المللی ناکارآمد و فرتوتی چون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول تاکید می ورزند؛ بیان واضح و روشن حفظ بودن ها است در برابر شدن و گشتن جهان نوینی است که برای حفظ دستاوردهای جهانی شدن مسیرهای نوین و جدیدی را تجربه می کنند. قطعا تضاد و تقابل بین جهانی شدن و بودن جهانی سراسر توطئه و تجاوز به حریم امن انسانی در روابط و مناسبات اجتماعی، شوک و التهاب ناخواسته ای را بر جامعه های انسانی تحمیل کرده که به سقوط و نزول بسیاری از ارزش های اقتصادی، اجتماعی و انسانی منجر شده و تداوم خواهد داشت. این سقوط و نزول با کاهش رشد اقتصادی کشورها و رکود تاریخی ساختار فرتوت سرمایه خود را نشان داده؛ و دامنه نابسامانی های زیستی را در سطح جهان فزونی بخشیده است. ایجاد دلهره و ترس از تکه تکه شدن مجدد اقتصاد جهانی و تاکید مجدد بر حمایت از حدود بخشیدن به گردش سرمایه در محدوده ملی به سبق و سیاق گذشته تاریخی، از ترفندهای عمال سرمایه است برای رویارویی با ساز و کارهای نوین در حال شکل گیری است که بر جهانی شدن و پیوندهای جهانی بر اساس صلح و همزیستی پایدار ابرام دارند.

یکی از ترفندهای موفق ساختار سرمایه، اشاعه و گسترش دامنه انتزاع مفاهیم کاربردی در تحولات و تکامل تاریخی جامعه و انسان است. این انتزاع امروز در بحث های روشنفکری و تبیین و تأویل های تئوریسین های بورژوازی کاملا مشهود است. چرا که نگاه انتزاعی به پدیده های اجتماعی و تاریخی به رشد و توسعه درک معلولی منجر شده و حقایق و علل رویکردهای محیطی را در پرده ابهام قرار داده است. یکی از نشانه های بارز انتزاع پدیده ها و درک معلولی تبیین و تحلیل های واپسگرا با استناد به اقوال و آثار گذشتگان از جمله آثار اندیشه ورزان بورژوازی می باشد. بسیاری از مفاهیم کاربردی و مهم تابع روند تکامل تاریخی بوده؛ و در عامیت مقوله های عمومی اجتماعی نمی گنجند. این روند نامتعارف به عقیم سازی مبارزه بر علیه استبداد سیاسی و اقتصادی روی آورده است. چرا که بسیاری از مفاهیم از جمله مبارزات مدنی تابع فعل و انفعالات نوینی است که با نمودهای کلاسیک رشد سرمایه داری تفاوت بنیادین دارند. مبارزات مدنی در ساختار کلاسیک سرمایه پیرامون روندهای اصلاحی و رفرمی و یا بیان صرف مطالبات اجتماعی بوده که توسط کنشگران اجتماعی ساماندهی می شد. بدین مفهوم که در ساختار کلاسیک سرمایه مبارزات مدنی پیرامون ساختار موجود عمل می کرد؛ در حالی که اکنون با توجه به فرسودگی و فرتوتی ساختار سرمایه مبارزات مدنی یک مبارزه فراساختی بوده و سازماندهی مبارزات متناسب با آن بایستی شکل بگیرد.

اینکه نهادهای مدنی قدرت مانور و توان سازماندهی گذشته خود را در ساختار سیاسی غالب کنونی از دست داده اند؛ بیانگر توقف در سائقه های گذشته تاریخی است که با رزم مطالباتی صرف گره خورده و در بطن خود نمودهای تغییر و دگرگونی لازم تکامل تاریخی را حمل نمی کند. چرا که سامانه های فکری و عملی گذشته نهادهای مدنی ظرفیت پذیرش دگرگونی های تکاملی کنونی را نداشته و با ضعف و فترت خود زمینه تهاجم و تحدید فعالیت توسط سلطه و استبداد اقتصادی و سیاسی را فراهم ساخته اند. زمانی که بارزه های تکاملی نادیده انگاشته شوند؛ شاکله های خرافی قد علم کرده و مبارزات و جنبش های اجتماعی را در افتراق و پراکندگی از تاب و توان باز می دارند. مدد گرفتن از درک معنایی و فهم اجتماعی گذشته نهادهای مدنی برای پیشبرد اهداف مبارزاتی کنونی جامعه های انسانی، بسترهای در خود بودگی و مهار همپیوندی و همسویی با نیاز و الزام مبارزه و کنش های عمومی را هموار ساخته اند.

برای نفی سازوکارهای جهانی شدن، عمال سرمایه با انتزاع تاریخی، سازوکارهای ساختی خود را بدون توجه به فرایند تکامل تاریخی جامعه و انسان و نیاز های برآمده از آن، نهادهای نجات بخش و موثر دانسته و همگان را به پیروی و حمایت از آن ها ملزم می دانند. تکه تکه شدن جامعه های انسانی برای حراست و حمایت از چارچوب های ملی سرمایه و تولیدات داخلی آن، دقیقا واکنشی است که جامعه های انسانی برای حفظ و حمایت از دستاوردهای نوین جهانی شدن از خود بروز داده اند. ساختار فرتوت سرمایه با ایجاد التهاب و اغتشاش جهانی سعی در تحمیل خود به جامعه جهانی دارد. در حالی که قطب های نوین اقتصادی و اجتماعی با نفی رویکردهای جهانی سرمایه، پیوندهای نوین اقتصادی و اجتماعی را در پیش گرفته اند. فرایندی که مبارزات مدنی و اجتماعی را با تغییر و دگرگونی پیوند زده و رفرم و اصلاحات را ناکافی و ناکامی می داند.بنابراین جهانی بودن بر علیه جهانی شدن مبارزه همه جانبه ای را با استفاده از ابزارهای ارتباطی و رسانه ای آغاز کرده است. نمودهایی چون جنگ، تحریم ملت ها و ایجاد اغتشاشات و قیل و قال های جهانی همگی برای جلوگیری از نظم نوینی است که بودن جهانی عاری از عدالت و برابری را نفی می کنند.

به زعم سردمداران نظام سلطه سرمایه بودن و ماندن در نظم کهن جهانی تنها و یگانه راه نجات از بن بست ها و بحران های حاد و رو به تعمیق کنونی اقتصاد و جامعه های بشری محسوب می شود. براین اساس با انواع حیله و ترفندهای اقتصادی و سیاسی در روند حفظ دستاوردهای جهانی شدن و پیوندهای نوینی که با خود ارزش های تکامل تاریخی را حمل می کنند؛ اخلال ایجاد می نمایند. در این راستا جامعه روشنفکری و تئوری سازان جریان های متکثر فکری با تاثیرپذیری و القای فکری بورژوازی جهانی، ضمن همگامی با سیاست های ارتجاعی عمال سرمایه به سترون سازی مبارزات مردمی بر علیه استبداد و توتالیتاریسم اقتصادی و سیاسی روی آورده اند. چرا که هنوز با مفاهیم و معانی اعصار گذشته تاریخی طی طریق کرده و از تغییر و درک معنایی علل این تغییر در روند کنونی رشد و بالندگی جامعه و انسان دور می باشند. بنابراین توقف در بارزه های فکری گذشته، عارضه بدخیمی است که اتخاذ مشی مبارزاتی را در بدفرجامی پیوند با واپسگرایی ایده ای و عقیم سازی اهتمام مردمی در گذر از استبداد و توتالیتاریسم، به نمایش می گذارد.

شدن جهان در فضا- زمان نوین نافی دستاوردهای گذشته توالی تاریخی نیست؛ بلکه مکمل آن در بهبود بخشی مناسبات انسانی است که از تصورات ذهنی و بررسیهای تصادفی و ناآگاهانه بسوی درکی آگاهانه و منظم در حرکت است.برای تطابق و تعادل با این روند رو به کمال بایستی در نظم فکری و تقویت هرچه بیشتر استقلال اندیشی برای افزایش قدرت تمیز ارگانیسم اهتمام ورزید. با القائات منفی مداوم عناصر مخرب محیطی، عموما بازتاب های حرکتی از تعادل و تطابق با روندهای رو به کمال باز مانده و به مهار کنش ها و جنبش های مردمی روی می آورند. چرا که القای منفی به آشفتگی و پریشانی ذهن و اندیشه دامن زده؛ از تحلیل واقع رویکردهای محیطی باز مانده و جامعه و انسان را در بلاتکلیفی مداوم زیست اجتماعی به عاریت می گیرد. اکنون تمام عوامل ساختار فرتوت سرمایه با گسترش دامنه القای منفی در زندگی انسان ها جان و روان انسان ها را در پریشانی و آشفتگی مداوم وانهاده اند.

نتیجه اینکه: جهان در پیوند با شدن و گشن انسان ها، بسوی پیوند های نوینی از روابط و مناسبات اجتماعی روی آورده اند که با پویایی و بالندگی نیروهای مولده، عرصه های نوینی از زیست جهانی را تجربه می کنند. جهانی شدن روابط و مناسبات اقتصادی و اجتماعی که در نوع نگاه انسان ها به روند هستی اجتماعی دگرگونی ایجاد کرده است؛به چالشی برای تداوم زیست انگلی ساختار طبقاتی مبدل شده است. در دایره این تکامل تاریخی که ساخت و بافت کهن و فرتوت نظام سلطه سرمایه را نفی می کند؛ تلاش همه جانبه ای از سوی عمّال سرمایه برای حفظ و حراست از بودن جهانی فاقد مشروعیت ساختی در برابر شدن جهانی با استاندارد های نوین زیستی، در پیش گرفته اند. پیوندهای جهانی شدن در نیمه راه و در تضاد و تقابل با منافع سردمداران ثروت و قدرت، گرایش بسوی تکه تکه شدن برای حفظ و تداوم هژمونی در سراشیبی نزول و سقوط ساختار مسلط سرمایه آغاز گردید. ولی جهانی شدن به عنوان مرحله ای از تکامل تاریخی، روند پیوندهای نوینی را پی ریخت که چالش جدی را برای واپسگرایی و پیامدهای ارتجاعی نظام سلطه سرمایه ایجاد کرده است. تلاشی برای حفظ و تداوم دستاوردهای جهانی شدن و نفی و رد تمامی اهتمام بودن جهانی که بشریت را در دهشت و وحشت مداوم زیست اجتماعی فرو برده است. درک و فهم مفهومی و موضوعی روندهای کنونی و مبارزه با آثار و عواقب ناهنجار آن نیازمند شناخت روندهای تکاملی کنونی و روبرو شدن با واقعیت های زنده ای که در گذشته تاریخی انسان ها مسبوق به سابقه نبوده است. بنابراین ارجاع صرف به آثار و اقوال گذشتگان برای کنش های مبارزاتی نه تنها ره به روشنایی نمی گشاید؛ بلکه کنش و جنبش اجتماعی را عقیم و نابارور می سازند.

اسماعیل رضایی
پاریس
19:09:2023

____________________

*اخیرا مقاله ای با عنوان«هشدار صندوق بین المللی پول-شوک بزرگ بعدی» که در سایت اخبار روز منتشر شده است. در این مقاله خانم کریستالینا جئورجیوا رئیس صندوق بین المللی با تاکید بر تکه تکه شدن اقتصاد جهانی، کل اقتصاد جهانی را در خطر جدی دیده و دوره جهانی شدن و ادغام سریع را به پایان رسیده اعلام می دارد. او در این مقاله با تاکید بر صندوق بین المللی به عنوان آخرین راه حل وام دهنده جهانی، بر همکاری جامعه بین المللی با این نهاد جهانی برای مبارزه با بحران در راه، تاکید ورزیده است.