تشکل فراگير برپايه مطالبات جنبش اعتراضی مردم

در ماه‏های بعد از انتخابات مسائل زيادی در کشور مطرح بوده است. در اين گفتگو سئوالات ما از شما عمدتا روی مسائل سازمان‏يابی جنبش اعتراضی، تشکل پيشنهادی آقای موسوی متمرکز و جبهه متمرکز است. ابتدا می خواستم به اين سئوال جواب دهيد که چه عواملی موجب شده است بعد از کودتای انتخاباتی بارها از جانب نيروها و فعالين سياسی مسئله اتحاد فراگير مطرح گردد؟

انتخابات و رويدادهای بعد از آن مسائل جديدی را در مقابل نيروهای سياسی گذاشته است. در انتخابات، بلوک حاکم حق رای را از مردم سلب کرد، راه ورود اصلاح طلبان را به ساخت قدرت مسدود نمود و جمهوريت نظام را زير سئوال برد. روندهائی که از چند سال قبل شروع شده بود، با انتخابات ۲۲ خرداد و رويدادهای بعد از آن به نقطه عطف خود رسيد. رژيم حاکم بر کشور در حال گذر به رژيم توتاليتاريستی و ميليتاريستی است. به همين خاطر می‏توان گفت که ما با وضعيت جديدی روبرو هستيم و لازم است استراتژی سياسی متناسب با شرايط کنونی تدوين شود و برپايه آن اتحادهای جديدی شکل گيرد و مقاومت در مقابل بلوک قدرت سازمان پيدا کند. درک اين ضرورت بوده است که مسئله اتحاد فراگير را در دستور روز قرار داده است. وضعيت سياسی کشور ايجاب می‏کند نيروهائی که با سلطه تماميت‏گرائی و نظامی‏گری بر کشور مخالف هستند، دست در دست هم بگذارند و در مقابل هيولائی که بر کشور ما چنگ انداخته است، بايستند. در صورت تثبيت کودتا، کشور ما با دوران به مراتب سياه‏تر و طاقت‏فرساتری روبرو خواهد بود.
این البته تنها بیان مختصر ضرورت‏های عینی برای طرح اتحاد فراگیر است. تجربه، به خصوص تجربه مبارزات مردم ما، نشان می دهد که تحقق هرگونه اتحاد، مستلزم فراهم بودن شرایط ذهنی و خاصه آمادگی نیروهای بالقوه مورد نظر برای دست زدن به آن اتحاد نیز هست.

در هفته گذشته اعلاميه‏ای در رابطه با ضرورت سازمان‏يابی جنبش اعتراضی با امضای هيئت سياسی ـ اجرائی سازمان منتشر شد. در اعلاميه فروم به عنوان الگوی مناسب برای سازمان‏يابی جنبش اعتراضی پيشنهاد شده بود. به چه دلايلی الگوی فروم مطرح شده است؟

ابتدا لازم است بگويم که سازمان ما خود را جزو جنبش اعتراضی می‏داند و نسبت به سرنوشت آن حساس است. به همين خاطر برای تداوم و تعميق آن تلاش می‏کند. اين جنبش گسترده ترين حرکت اعتراضی مردم در طی سه دهه عليه استبداد حاکم بر کشور بوده، تداوم و تعميق آن برای نيروهای اپوزيسيون حائز اهميت است. يکی از راه‏های تداوم حيات جنبش، سازمان‏يابی آن است. بهمين خاطر ضرورت دارد گفتگو بين فعالين اين جنبش پيرامون الگوهای سازمان‏يابی اين جنبش و پلاتفرم آن جريان پيدا کند. ما هم در همين رابطه با توجه به تجاربی که از سازماندهی فعالين سياسی کشور داريم و با در نظرداشت تنوع موجود در جنبش اعتراضی ـ به جهات مختلف از جمله گرايش‏های فکری، برنامه‏ای و سياسی و به لحاظ نسلی و جغرافيائی ـ به اين برداشت رسيديم که سازماندهی باز و شبکه‏ای، ظرفيت سازمان‏يابی جنبش اعتراضی را دارد. امروز نه امکان سازماندهی به شکل هرمی وجود دارد و نه به مصلحت است. به اين دلايل که اولا در شرايط سرکوب امکان گردهمائی و گفتگوی رودرو بين احزاب و سازمان‏ها وجود ندارد و رژيم هم بدنبال آن است که سازمان‏گران را دستگير و روانه زندان‏ها سازد. در حاليکه تشکل باز و شبکه‏ای الزاما
نياز به گردهمائی و ثبت در وزارت کشور ندارد. ثانيا احزاب و جبهه ظرفيت و گنجايش نيروهای دربرگيرنده جنبش اعتراضی را ندارند.
طرح الگوی مشخص فروم از جانب ما بدين دليل بود که فروم هم دربرگيرنده احزاب، سازمان‏ها و جبهه های سياسی است و هم شامل جنبش‏های اجتماعی، سازمان های غيردولتی و تشکل‏های دمکراتيک و فعالين سياسی، حقوق بشر و ....است و بهمين خاطر از ظرفيت بالائی برخوردار است.
به اين واقعيت هم بايد توجه کرد که رویدادهای پس از 22 خرداد از زاویه تشکل یابی، امر رهبری و شيوه‏های کار، با بسیاری از مشخصه‏های فروم دمسازی دارد.

آقای موسوی مدتی پيش ضرورت تشکيل حزب و سپس جبهه سياسی و پلاتفرم را مطرح کرده بود. ولی در هفته‏های اخير، نهضت فراگير "راه سبز اميد" را به عنوان تشکيلاتی که خواهان تاسيس آن است، اعلام نموده است. منظور آقای موسوی از "نهضت فراگير" چيست و چه تمايزی با جبهه و پلاتفرم دارد؟

آقای ميرحسين موسوی در جريان چالش مردم با کودتاگران بدرستی به ضرورت سازمان‏يابی جنبش اعتراضی آگاهی يافت. او به اين باور رسيد که تداوم جنبش اعتراضی مشروط به سازمان‏يابی آن است. ابتدا تصور او اين بود که با تشکيل حزب قادر خواهد بود نيروهای حاضر در صحنه مبارزه را سازمان دهد. اما او به محدود بودن حزب پی‏برد و به خواست برخی چهره‏های سياسی پاسخ مثبت داد و مسئله تشکيل جبهه را مطرح نمود که قاعدتا می‏بايستی از احزاب و سازمان‏های سياسی تشکيل شود. در طرح حزب و جبهه از جانب موسوی به خصلت جنبشی اعتراضات مردم، به فراگير بودن و تنوع نيروهای تشکيل دهنده آن توجه کافی نشده بود. در حالی‏که در ارائه الگو برای سازمان‏يابی جنبش، لازم است که به مشخصه‏ها و ويژگی‏های آن توجه شود و بر پايه آن الگوی مناسب ارائه گردد.
در سخنان بعدی موسوی معلوم شد که او در مشاوره با فعالين سياسی به اين نکته مهم توجه کرده و به همين خاطر تشکيل نهضت فراگير "راه سبز اميد" را مطرح نموده است. رويکرد به تشکل فراگير با ساختار شبکه‏ای امری است مثبت و بايد از آن استقبال کرد. اما هنوز پلاتفرم آن منتشر نشده است. لذا نمی‏توان نسبت به آن اظهار نظر دقيق نمود. آنچه مشخص است موسوی و ياران او در مورد الگوی سازمان‏يابی جنبش اعتراضی، طرح از قبل روشنی را ندارند و در مرحله بحث و گفتگو هستند. در مرحله تکوين و طراحی الگو، موسوی و ياران او نمی‏توانند تمام مشخصه‏های آن را روشن کنند. بهمين خاطر هم سخنگوی موسوی، تنها به بيان اين نکته اکتفا کرده است که اين تشکل شبكه‌های اجتماعی خودجوش و خودمختار بی‌شمار و گسترده در سطح جامعه را شامل خواهد شد.

در الگوی ارائه شده از جانب موسوی بر واژه فراگير تاکيد شده است. اما در عين حال سخنگوی او، قانون اساسی و متحقق کردن بندهای مغفول آن را مطرح نموده است. به نظر شما آندو در تناقض با هم نيستند؟

به نظر من هم آندو در تناقض با هم هستند. از طرح خصلت فراگير بودن تشکل بايد استقبال کرد. جنبش اعتراضی طيف فوق‏ العاده گسترده‏ای را هم به جهت نيروهای اجتماعی و سياسی و هم به لحاظ گرايش فکری ـ سياسی در برمی‏گيرد. از نيروهای تحول طلب که خواهان دگرگونی ساختارسياسی کشور هستند تا نيروهائی که مخالف سياست‏های بلوک حاکمند. اين طيف گسترده در داخل و خارج از کشور در اعتراضات عليه دولت کودتا مشارکت داشتند. مطالبات معينی آن‏ها را در اين حرکت به هم پيوند داده بود. مطالبه ابطال انتخابات، مشروع نشناختن دولت کودتا، تامين آزادی‏های سياسی و اجتماعی و برگزاری انتخابات آزاد. در اين حرکت هم اصلا‏ح‏طلبان حکومتی شرکت داشتند و هم بخش قابل توجهی از نيروهای اپوزيسيون. در سايه شکل‏گيری چنين اتحادی در داخل و خارج از کشور، جنبش اعتراضی قادر شد که در مقابل يورش کودتاگران بايستد.
ارائه هرگونه الگو و پلاتفرم بايد ناظر بر چنين تنوعی در جنبش اعتراضی باشد. پلاتفرم اگر بخواهد برکناری جمهوری اسلامی را در دستور خود قرار دهد، بخش جدی نيروهای شرکت کننده در جنبش اعتراضی را حذف خواهد کرد. و اگر بخواهد به معتقدين به قانون اساسی محدود گردد، بخش عظيم نيروی تحول‏طلب جامعه که ساختارسياسی مبتنی بر ولايت فقيه را قبول ندارند و برای تغيير آن مبارزه می‏کنند، دربر نخواهد گرفت. اين امر به معنی شکل‏گيری شکاف در درون جنبش اعتراضی است که موجب تضعيف اين جنبش خواهد شد. لازم است که پلاتفرم مطالبات مشترک تمام نيروهای تشکيل دهنده اين جنبش و حداقل‏ها را شامل شود. در درون تشکل فراگير نيروهای مختلف می‏توانند حزب و جبهه مورد نظر خود را با برنامه مطلوب خود تشکيل دهند. ولی خطا خواهد بود که هر نيروئی بخواهد برنامه مطلوب خود را به عنوان برنامه تشکل فراگير اعلام کند و يا اينکه اراده‏گرايانه محدوديت‏هائی را بر آن تحميل نمايد و يا اينکه جريانی در موضع رهبری قرار گيرد و به دلخواه خود بخش ديگری از نيروها را حذف نمايد. لازم به تاکيد است که در ارتباط با تشکل فراگير، رهبری بيشتر جنبه هماهنگی و هم‏جهتی دارد تا شکل هژمونی.
ضروری است که در اين زمينه بحث و گفتگو بين نيروهای بالقوه اتحاد فراگير جريان پيدا کند. سازمان ما با طرح ایده فروم و طرح پلاتفرم به نوبه خود کوشيده است که در اين بحث‏ و گفتگوها مشارکت داشته باشد.

آقای مهدی کروبی اخيرا بعد از انتخابات طی نامه‏ای خطاب به مردم ضمن اعتراض به نتايج انتخابات دوره دهم رياست جمهوری، برای همکاری با افراد و گروه‏های تحول طلب اعلام آمادگی کرده بود. نظر شما در مورد اين اعلام آمادگی چيست؟

آقای مهدی کروبی در ماه‏های قبل از انتخابات برنامه‏های خود را در زمينه‏های مختلف ارائه کرد. برنامه‏هائی که در وجوهی با برنامه انتخاباتی سازمان ما و نيروهای تحول‏طلب از جمله در زمينه حقوق شهروندی، آزادی‏های سياسی و اجتماعی، حقوق زنان و حقوق ملی‏ ـ قومی اشتراکاتی داشت. او همانند سازمان ما بر برنامه‏محوری تاکيد کرده و در جريان انتخابات هم به آن پای‏بند ماند. آقای کروبی در مقابل کودتای انتخاباتی ايستاد و حاضر به پرداخت هزينه شد.
نامه آقای مهدی کروبی در خطاب به مردم نشان می‏دهد که او از انتخابات ۲۲ خرداد و رويدادهای بعد از آن به جمع بندی جديدی رسيده و بر آن پايه ضرورت همکاری نحله های مختلف سیاسی در مقابله با بلوک حاکم را مطرح کرده است. رويکرد وی در آمادگی به همکاری با افراد و گروه‏های سياسی تحول‏طلب مثبت است و ما به عنوان نيروی تحول‏طلب از آن استقبال می‏کنيم. طبعا اين همکاری هم در چارچوب تشکل فراگير می‏تواند عملی شود و هم در اشکال ديگر. همکاری بر مبنای اشتراکات که همانا تامين آزادی‏های سياسی و اجتماعی، دمکراسی و حقوق بشر و تامين مطالبات گروه‏های مختلف اجتماعی است، می‏تواند شکل گيرد.

در هفته‏ های گذشته روزنامه کيهان به اعلاميه مشترک ۶ جريان سياسی پرداخته و به مواضع مطروحه در اعلاميه مبنی بر عدم مشروعيت دولت احمدی نژاد و در خواست از مجامع بين‏المللی تاخته است. به نظر شما دليل حمله روزنامه کيهان چيست؟

روزنامه کيهان از برآمد مشترک شش جريان سياسی مخالف ناراحت است. برآمد شش جريان سياسی نشانه درک شرايط حساس کنونی کشور از جانب آن‏ها است. امروز با توجه به شکل گيری و رشد جنبش اعتراضی در داخل و خارج از کشور، همکاری و اتحاد عمل بين جريان سياسی اپوزيسيون به ضرورت روز تبديل شده است. شش جريان سياسی با درک اين ضرورت بر پايه اشتراکات عمل کرده و موضع خودشان را نسبت به دولت کودتا اعلام کرده‏اند. ناراحتی ديگر روزنامه کيهان اتخاذ مواضع مشترک بين نيروها و فعالين سياسی در داخل و خارج از کشور است. کيهان با نشان دادن مواضع مشترک بين نيروهای داخل و خارج از کشور، می‏خواهد نيروهای داخل کشور را زير ضرب برد.

جمعی از هواداران سازمان‏های چپ (سازمان‏های فدائی، راه کارگر و حزب توده ايران) داخل کشور طی دو نوشته در خطاب به سازمان‏های سياسی خارج از کشور، مسئله وحدت احزاب و سازمان‏های چپ سوسياليست و دمکرات و تشکيل جبهه‏ای از نيروهای چپ و آزاديخواه و نيروهای ملی ـ مذهبی را مطرح کرده‏اند. پاسخ شما نسبت به خواست‏ آن‏ها چيست؟

رفقای ما در داخل کشور بدرستی بر ضرورت وحدت جريان‏های چپ و تشکيل جبهه نيروهای چپ و نيروهای دمکرات دست گذاشته‏اند ولی آن‏ها خودشان را به طرح زمينه‏ها و الزامات عينی وحدت اکتفا کرده‏اند. برای ما هم سال‏ها است که مسئله وحدت جريان‏های چپ و تشکيل جبهه وسيع نيروهای جمهوريخواه دمکرات مطرح است. در کنگره دهم سازمان ما، هم وحدت دو جريان فدائی مطرح گرديد و هم تشکيل حزب چپ دمکرات فراگير. در مذاکره با رفقای اتحاد فدائی، از جانب آن‏ها وحدت سه جريان پيشنهاد شد که ما هم پذيرفتيم گفتگو پيرامون آن آغاز شود. در کنگره يازدهم سازمان قطعنامه‏ای تصويب شد که در آن بر تداوم روند گفتگو بين سه جريان برای امر وحدت تاکيد شده بود. ما در عين حال معتقديم که مسئله وحدت بايد ساير جريان‏های چپ را دربر گيرد. اما متاسفانه برخی از آن‏ها حاضر به مشارکت در اين حرکت نيستند. با اين وجود ما گفتگو برای وحدت را پيش می‏بريم.
در مورد جبهه هم باید بگویم که سازمان از زمره نیروهای پایدار همکاری‏ها در قالب‏های قابل گذار به جبهه بوده و از این رهگذر به تجارب درخوری دست یافته است. تجاربی که هم حاکی از نقش و تأثیر بسزای عوامل ذهنی و گاه حتی مؤثرتر نسبت به عوامل عینی، در شکل گیری جبهه یا انواع اشکال همکاری‏ها است و هم بر ضرورت برقراری مناسباتی تعاملی، از جمله انتقادی، در میان نیروهای همکار دلالت می‏کند.

سئوال آخری در رابطه با موضعی است که هيئت سياسی ـ اجرائی در مورد محکوم کردن حمله نيروهای نظامی دولت عراق به پايگاه اشرف اتخاذ نمود. چرا در اعلاميه‏ای که بهمين مناسبت از جانب هيئت سياسی ـ اجرائی منتشر شد، با سياست سازمان مجاهدين خلق در اين زمينه برخورد نشد؟

در آن لحظه مسئله حمله به پايگاه اشرف و کشتار ساکنين آن توسط نيروهای نظامی دولت عراق مطرح بود. لذا ما تنها از زاويه حقوق بشر با موضوع برخورد کرديم و حمله و کشتار نيروهای نظامی عراق را محکوم کرديم. ولی مسئله زوايای ديگری هم دارد که لازم است به آن پرداخته شود. پايگاه اشرف جزو خاک عراق است و دولت عراق هم می خواهد که پايگاه اشرف را از مجاهدين پس بگيرد. در اين ميان زندگی و جان حدود ۳۵۰۰ تن انسان مطرح است. در چنين حالتی منطقی و انسانی است که رهبری مجاهدين پيشقدم شود و مسئله را از طريق مذاکره و گفتگو ـ نه اصرار برای پس ندادن پايگاه اشرف و نه ارائه پيشنهادهائی که عملی نيست و موضوع را به بن‏بست می‏کشاند ـ با دولت عراق و سازمان‏های بين‏المللی حل کند. نگهداشتن پايگاه اشرف به هر قيمتی می‏تواند به فاجعه بيانجامد ـ چنانچه فاجعه آفريد ـ و رهبری مجاهدين در اين زمينه مسئوليت دارد