به مناسبت پنجاه سالگی جنبش فدائی سمینار پژوهشی در روز ۱۸ بهمن (۶ فوریه) با شرکت پژوهشگران در اتاق وبینار زوم برگزار شد. این رویداد همزمان به طور زنده در شبکه یوتیوب و اینستاگرام منتشر گردید.
با پخش تیرز معرفی کننده برنامه راس ساعت ۲۰ شب به وقت تهران آغاز شد و سپس رزا روزبهان ـ گرداننده سمینار هدف برگزاری این سمینار پژوهشی و روند تدارک آن را چنین توضیح داد:
“سمینار امروز به مناسبت پنجاهمین سالگرد جنبش فدائی برگزار می شود. جنبشی که نیم قرن پیش در ۱۹ بهمن پا به حیات گذاشت، مبارزه پیگیرانه و سرسختانه ای را علیه رژیم حاکم پیش برد، در خیابان ها جنگید، در زندان ها شکنجه شد، علیه یاس، رخوت، بی عملی و نگرش های حاکم بر چپ جهانی شورش کرد و تجربه نوینی را در جنبش چپ ایران و در سپهر سیاسی کشور به ارث گذاشت.
این جنبش هم ضعف ها و خطاها و هم دستاوردهای ارزنده ای داشته که برای جامعه سیاسی و فرهنگی ایران درس آموز و گرانقدر است. شاید بتوان گفت بزرگترین دستاورد جنبش فدائی، شکل گیری یک چپ مستقل و باورمند به خود است که علیرغم فراز و فرودها و تلاطمات سیاسی کشور، تاکنون به حیات خود ادامه داده است.
جنبش فدائی پاره ای از تاریخ چپ و تاریخ ایران است و تدوین تاریخ آن در دستور کار پژوهشگران قرار گرفته است. در دو دهه گذشته ادبیات نسبتا وسیعی در این زمینه تولید شده است. سمینار امروز ما در همین موضوع است که خوشبختانه پژوهشگرانه با سابقه ای در آن شرکت دارند.
در این سمینار پروفسور یرواند آبراهامیان، به سیر تکوین و اثرگذاری «چریکهای فدایی خلق» مروری خواهد داشت، پروفسور علیرضا بهتوئی کتاب «فراخوان به مبارزه مسلحانه» نوشته آقای علی رهنما که ماه گذشته به انگلیسی منتشر شده را بررسی خواهد کرد. دکتر رقیه دانشگری (فران) ناگفته هایی از نخستین سال جنبش فدائی را بیان خواهد کرد، دکتر سیاوش رنجبر دائمی به بررسی ۳ روز از تاریخ فدائیان خلق از ۱۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ خواهد پرداخت، پروفسور افشین متین عسگری به مناسبات چریک های فدایی و جنبش دانشجویی خارج از کشور خواهد پرداخت که موضع رساله تحقیقی او در همین زمینه است.
این سمینار به ابتکار دکتر سیاوش رنجبر دائمی و با همکاری فرخ نگهدار و بهروز خلیق طراحی شد و در تداوم کار روزا روزبهان و گودرز اقتداری به جمع تدارک کنندگان پیوستند.”
فشرده سخنرانی ها
پروفسور یرواند آبراهامیان
سخنرانی استاد به زبان انگلیسی بود که توسط دکتر رنجبر به فارسی ترجمه شد. او گفت که نظام سیاسی حاکم کوشیده است که جنبش فدائی و فدائیان را از صحنه سیاسی کشور حذف کند. یرواند آبراهامیان بخشی از سخنرانی خود را به اهمیت این جنبش اختصاص داد و به شرایط سیاسی کشور که زمینه ساز شکل گیری جنبش فدائی و رویکرد آن به مبارزه مسلحانه بود، پرداخت و از چه گوارا قل کرد که “وقتی مسیر برای کار سیاسی بسته می شود، راه مبارزه مسلحانه باز می شود”. به گفته او رژیم شاه با کودتا سرکار آمد و امکان روش مبارزه سنتی را از فعالین سیاسی سلب کرد و آن ها را به سوی مبارزه مسلحانه سوق داد. اساس استدلال و تحلیل آبراهامیان در توضیح چرایی شکل گیری جنبش فدائی و منتهی شدن مبارزات مردم به انقلاب، بر پایه تاثیر عمیق کودتای ۲۸ مرداد در مشروعیت زدایی از حکومت استوار بود.
پروفسور علیرضا بهتوئی
دومین سخنران پروفسور علیرضا بهتوئی بود. صحبت او بر دو نکته متمرکز بود. او ابتدا در تائید نظر آبراهامیان گفت هدف تاریخ نگاری برخی روشنفکران در ایران به فراموشی سپردن فدائیان است. و زمانی که قرار است از «آنها» یاد شود، به عنوان فدائیان جهل و روشنفکران تروریست نام گذاری می شوند. با توجه به همین نام گذاری به ارنستو لاکلائو و باکسر مراجعه کردم تا نظر آن ها را در مورد پارتیزان و تروریست بدانم. آن ها می گویند جنگ چریکی یک مبارزه آزادیبخش است علیه حکومت دست نشانده. بعد از سال ۳۲ دست نشانده بودن رژیم شاه به باور عمومی بدل شده بود. فدائیان مورد ستایش شورانگیز روشنفکری ایران بودند.
در قسمت دوم بهتویی به کتاب «فراخوان به مبارزه مسلحانه» پرداخت و گفت منابع کتاب: گزارش های ساواک، اعلامیه ها، نشریات و نوشته های تئوریک فدائیان، گزارش های دیپلمات ها و گفتگوها و مصاحبه ها با بازماندگان این جنبش است. در این کتاب نویسنده پرویز پویان، مسعود احمدزاده و حمید اشرف را قهرمان و بیژن جزنی را ضد قهرمان قلمداد می کند. بهتوئی سپس به توضیح نظرات بیژن جزنی پرداخت. او گفت جنبش فدایی محصول همپیوندی محافل روشنفکری متعدد است از جای جای ایران، در پاسخ به مجموعه شرایط داخلی و بین المللی، به طور خودپو برخاستند و پس از یکی دو سال با تلاش بیژن جزنی روند تصحیح آن آغاز شد. در حالیکه کتاب آقای رهنما تصویری عکس از این سیر تحول عرضه می کند و رواج نظرات جزنی را نوعی انحراف از مسیر اصیل معرفی می کند.
پخش شعر مرثیه جنگل الف. سایه با صدای شاعر
بعد از دومین سخنران شعر مرثیه جنگل با صدای شاعر گرانقدر هوشنگ ابتهاج (الف. سایه) که به مناسبت پنجاهمین سالگرد جنبش فدائی بازخوانی کرده است، پخش شد. او این شعر را در فروردین ماه سال ۱۳۵۰ بعد از اعدام رزمندگان سیاهکل سروده است.
دکتر رقیه (فران) دانشگری
سومین سخنران دکتر رقیه (فران) دانشگری بود که به بود و باش گروه تبریز، نکته هائی از زندگی تیمی به عنوان نخستین تجربه فدائیان و چگونگی پیدایش نام و آرم چریک های فدایی خلق پرداخت. او گفت که از سال ۱۳۴۵ در ارتباط با گروه تبریز بود که کار مطالعاتی را پیش می بردند. در سال ۱۳۴۹ دیداری بین گروه تبریز با پرویز پویان صورت می گیرد و در آن دیدار مبارزه مسلحانه مطرح می شود. در آن سال از من خواسته شد که روی مبارزه مسلحانه و پیوستن به آن فکر کنم. من بعد از دو سه ماه پذیرفتم و در ارتباط با مناف فلکی تبریزی قرار گرفتم. در اوایل اردیبهشت ۱۳۵۰ زندگی مخفی را برگزیدم و در تیم احمد زیبرم، اسدالله مفتاحی و مناف فلکی تبریزی قرار گرفتم. به گفته او نخستین آرم سازمان را فرامرز شریفی که دانشجوی هنرهای زیبا بود و در سال ۱۳۵۱ جان باخت، طراحی کرده است. ابتدا کلمه ایران در نام سازمان و علامت داس و چکش در آرم نبود که بعدا اضافه شد. او توضیح داد که در خانه تیمی بحث و جدل درباره «چه باید کرد» همیشه جریان داشت. از جمله درباره امپریالیسم و سوسیال امپریالیسم که برخی آن را می پذیرفتند و برخی نمی پذیرفتند.
بعد از آن شعر هنر گام زمان الف. سایه با صدای شاعر پخش شد.
دکتر سیاوش رنجبر دائمی
سخنران چهارم دکتر سیاوش رنجبر دائمی بود که به بررسی ۳ روز از تاریخ فدائیان خلق از ۱۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ خواهد پرداخت و توضیح داد که سخنرانیش فصلی از کتاب “راه دیگر” است که جلد اول آن چهار سال پیش منتشر شده و جد دوم آن فروردین سال آتی منتشر می شود. به گفته او سازمان بهد از جان باختن حمید اشرف توانست به فعالیت خودش ادامه دهد و رهبری خود را با کادر هایی که از زندان آزاد شده بودند، تقویت کند. در آن سال ها اعلامیه متعددی منتشر شد و در آستانه انقلاب در مطبوعات درج گردید. در آن زمان نامه سرگشاده ای خطاب به خمینی منتشر شده که از توسل به شریعت اسامی برای سرکوب سایر نیروها توسط طرفدارن وی انتقاد شده بود. دکتر سیاوش رنجبر سپس به تظاهرات ۱۹ بهمن اشاره کرد که به علت تظاهرات در حمایت از نخست وزیری مهدی بازرگان برگزار نشد و عقب افتاد. در روز ۲۱ بهمن اولین تظاهرات نیروی چپ بعد از سال ۳۲ برگزار شد. به نوشته روزنامه آیندگان در این تظاهرات ۲۰ هزار نفر شرکت داشتند. دکتر رنجبر باتکای اسناد و شواهد نشان داد که فدائیان خلق در روزهای منتهی به انقلاب یگانه نیرویی بودند که به جز طرفداران آیت الله خمینی قادر به برگزاری تظاهرات و اجتماعات، و ارائه برنامه مستقل برای انقلاب بودند.
پروفسور افشین متین عسگری
پنجمین سخنران پروفسور افشین متین عسگری بود که به نتیجه گیری کتابش در مورد کنفدراسیون اشاره کرد و گفت که این تشکل پایگاه اجتماعی جنبش رادیکال ایران بود. به گفته او رویداد سیاهکل نقطه عطفی در حیات کنفدراسیون تبدیل شد و می توان گفت پشت جبهه مهم جنبش چریکی به حساب می آمد. در آن زمان هواداران فدائی و مجاهد در کنفدراسیون جریان غالب بودند. به دنبال انشعاب در کنفدراسیون، هواداران جریان های سیاسی تشکل خود را راه انداختند. این امر به جهت همکاری که بین آن ها صورت گرفت، به تاثیرگذاری جنبش دانشجوئی در خارج از کشور افزود. او سپس به شرکت در تظاهرات ۲۱ بهمن پرداخت و گفت در آن روز هواداران فدائی در دانشگاه تهران و اطراف آن جمع شده بودند. آنها به سمت پایگاه نیروی هوائی حرکت کردند. شعارها در حمایت از فدائیان بود. از جمله شعار: ایران را سراسر سیاهکل میکنیم. برای اولین بار من فدائیان خلق را دیدم که سوار بر موتور سیکلت بودند و رویشان را پوشانده بودند.
در این جا سومین شعر اهدایی هوشنگ ابتهاج به نام «زندگی» با صدای شاعر پخش شد.
مرثیه جنگل، هنر گام زمان و زندگی، این سه شعری که شاعر گرانقدر به مناسبت پنجاه سالگی جنبش فدایی آنها را بازخوانی کرد، حضور او، و حس و حال او، و سخن او با جنبش فدایی را به زیباترین و شیواترین شکل بازتاب داده است.
پرسش و پاسخ و پایان سمینار
نوبت به بخش دوم برنامه رسید که در آن بخش سخنرانان به سوالات مطروحه توسط حاضرین پاسخ گفتند.
در پایان گرداننده برنامه از جانب گروه برگزاری سمینار از سخنرانان عزیز و از حاضرین تشکر کرد و گفت امیدوار است برگزاری این سمینار زوایایی از تاریخ جنبش فدائی را روشن کرده باشد. او اضافه کرد سمینار ضبط شده و در یوتیوپ و دیگر شبکه های اجتماعی منتشر خواهد شد.
سمینار با پخش کلیپ “من فدائیم” خاتمه یافت. آدرس کلیب در یوتیوب:
https://youtu.be/t6yXHBr2Y4Y
