majidsedghi@yahoo.com
هیفاء المنصور, نخستین کارگردان زن عربستان سعودی است که درسال 2012 با ساخت فیلم ( وجده) نامش نه تنها درکشورش بلکه دردنیا برسرزبانها افتاد : فیلمی درباره یک دختر 12 ساله سعودی که آرزوی خرید یک دوچرخه دارد آنهم در زمانی که دوچرخه سواری برای دختران و زنان ممنوع اعلام شده . این فیلم جسورانه درحدود چهل جشنواره ی معتبرسینمایی شرکت کرد و جوایزی نیز دریافت کرد از جمله در ونیز, روتردام , کن و ... هیفاء پس ازسفر به هالیوود و ساخت فیلمهایی چون مری شلی ( درباره زندگی خالق رمان فرانکشتین ) و مجموعه تلویزیونی ( انجمن ) برای Netflix باردیگربه موطنش برای ساخت فیلم دیگری بازگشت . این فیلم که ( نامزد مناسب ) نام دارد به نوعی به فیلم قبلی او به لحاظ نا دیده گرفتن حقوق زنان شباهت دارد با این تفاوت که کارگردان برای ساخت این فیلم مانند فیلم قبلی اش مشکل چندانی نداشت چرا که به گفته وی امروز بسیاری ازمسائل مربوط به حقوق زنان بهتراز گذشته شده با این حال این کشورهمچنان در گیرودار مدرنیته و سنت های ریشه دارمذهبی است .
فیلم درباره یک دخترپزشک بنام مریم است که میخواهد در انتخابا ت شهرداری شرکت کند .او مصمم است توجه مسئولان را به وضعیت بد جاده منتهی به کلینیک خود جلب کند . کارگردان شخصیت مریم را یک زن مصمم و سرسخت توصیف میکند و ساخت این فیلم را دراین زمان که عربستان سعودی برای رفع محدودیت های زنان تلاش می کند ضروری دانست . فیلم با نمایی از مریم درپشت فرمان اتومبیل آغازمیشود . کارگردان دریک نشست مطبوعاتی دراین مورد گفت : همه ی پیشرفت هایی که اخیرا برای آزادی بیشتردرمورد زنان درعربستان رخ داده مهم هستند و نشان دهنده تحولات اساسی درمنطقه است . به همین دلیل تصمیم گرفتم فیلم را با نمایی از شخصیت اصلی فیلم در پشت فرمان اتومبیل شروع کنم. این چیزی است که حتی یک سال پیش تصورآن نمیرفت .
درواقع ممنوعیت رانندگی زنان توسط کشورادشاهی عربستان سعودی کمتر از دوسال پیش در 14 ژوئن 2018 لغوشد .این آخرین کشوردرجهان بود که چنین محدودیتی را اعمال میکرد اما از آن زمان ده ها هزار زن سعودی موفق به دریافت گواهینامه رانندگی شدند گرچه هزینه آموزش رانندگی برای زنان شش برابر بیشتر ازمردان است !! ولی برغم همه ی این امتیازهایی که به زنان داده شده برخی محدودیت ها همچنان ادامه دارد زیرا سیستم سرپرستی بطورکامل از بین نرفته واز طرفی سازمان عفو بین المللی درسال پیش اعلام کرد که دختران و زنان درعربستان به اندازه کافی دربرابر خشونت جنسی محافظت نمی شوند .گزارشرگران سازمانهای مردمی نیز خاطرنشان کردند که آزار واذیت برخی مدافعان حقوق زنان ادامه دارد . به عنوان نمونه خانم لجین الهذلول – فعال حقوق زنان درعربستان سعودی – که هنوز دربازداشت و مورد شکنجه و سوء استفاده جنسی است .
دبدگاه صادقانه
شاید بتوان گفت درزمینه هنر و بویژه سینما برغم مخالفتهای مدافعان سنت های مذهبی پیشرفت خوبی داشته سالنهای سینما که به مدت 35 سال در عربستان بسته بود درسال 2018 به منظورمتنوع سازی اقتصاد کشور دوباره شروع به کارکرد . هیفاء هشت سال پیش نخستین فیلمش را بسیار با احتیاط ساخت و فیلمبرداری صحنه های بیرونی در داخل یک وانت بود ولی اکنون معتقد است که برای ساخت دومین فیلمش در عربستان مشکل چندانی نداشت . میگوید : سال 2012 در زمان ساخت فیلم وجده مردم هنوز تمایلی به پذیرش هرشکلی از بیان هنری نداشتند و به طورخاص سینما تابو محسوب می شد واز طرفی ایده افتتاح تئاترها خط قرمزی بود که ما فکرمیکردیم چنین اتفاقی نمی افتد بدیهی است که امروز همه چیز تغییرکرده و ما خوشبختانه درسراسر پادشاهی عربستان سینما و تئاتر داریم .
فیلمنامه بطورمشترک توسط کارگردان وهمسرآمریکایی اش براد نیومان نوشته شد و برای نقش اصلی فیلم (مریم) میلا ال زهرانی انتخاب شد که بخوبی نقش یک پزشک خواهان حقوق زنان را ایفاکر د . فیلم نخستین بار در بخش رقابتی هفتادو ششمین جشنواره بین المللی فیلم ونیزشرکت کرد . دبورا یانگ منتقد نشریه هالیوود ریپورترچاپ آمریکا فیلم را یک بیان ساده فمینیستی با یک قهرمان شکست ناپذیرتوصیف کرد و یاد آورشد این اثر یک دیدگاه صادقانه نسبت به جامعه عربستان را ارائه می دهد که کنجکاوی مخاطبان غربی را برمی انگیزد.
فیلم مدام قانون های پوسیده وقدیمی عرستان را نفی میکند . کارگردان با طرح مسائل مختلفی که زنان سعودی - به رغم پیشرفت حقوقشان نسبت به گذشته - با آن روبروهستند به پزشک جوان فیلم اشاره می کند که درواقع قربانی سیستم مرد سالارانه کشورش است . او از پرواز با هواپیما منع می شود - به دلیل آنکه مجوزخروج ازکشورتوسط پدرش را ندارد- وازطرفی زیرساخت های کلینیک اورا خسته کرده و تصمیم می گیرد تا به عنوان نامزد در انتخابات شهرداری شرکت کند . اوبطورمدام درکلینیک با ید با مردانی جروبجث کند که از معالجه توسط او به دلیل آنکه یک زن است امتناع می کنند !!
درباره کارگردان
هیفاءالمنصور, در 10 اگوست 1974 درعربستان سعودی به دنیا آمد . پس از تحصیل درقاهره به کشورش بازگشت وازسال 2000 تا 2008 دریک شرکت نفتی به تدریس زبان عربی و انگلیسی پرداخت . بین سالهای 2004 و 2005 سه فیلم کوتاه به نامهای چه کسی , سفرتلخ , و تنها راه خروج را ساخت . درسال 2005 با همکاری خواهرش مستند ی نیمه بلند به نام ( زنان بدون سایه ) را ساخت که درجشنواره ابوظیی نمایش داده شد و جنجال بسیاری برانگیخت زیرا که درصحنه ای از فیلم یک مذهبی درجلوی دوربین تایید می کند که اسلام زنان را مجبور به رعایت حجاب نمی کند . هیفاء درسفارت آمریکا با همسرآینده اش که یک دیچلمات آمریکایی بود دیدار کرد و پس از ازدواج درسیدنی کارشناسی ارشد سینمایی دریافت کرد . او درخارج از کشورش پس از ساخت فیلم مری شلی درسال 2018 فیلم کمدی درام Nappily Ever after را ساخت که تهیه کنند ه آن Netflix بود .