آیا جامعه جرج ارول در رمان «۱۹۸۴» در حال پدیدار شدن است ؟
در نوشتارپیشین به سویه های مختلف بحران کرونا به اختصار پرداختم . اگر چه که هر کدام از آن سویه ها توان باز کردن و گسترش بیشتر را در خود دارد و شاید بتوان در نوشتاری دیگر به آن ها پرداخت .
ولی در این نوشتار مایلم به سویه دیگر بحران کرونا، که در نوشتار پیشین مغفول ماند، و به باور من از اهمیت ویژه ای بر خوردار است ، یعنی شیوه های مختلف پیشگیری وشیوع و مهار بیماری « کووید ۱۹» ( و بعنوان نمونه و از جمله به اقداماتی که بطور گسترده در جمهوری جمهوری خلق چین بکار می‌رود) بپردازم .
چندی پیش دبیرکل سازمان بهداشت جهانی «تدروس آدانوم گبریسیوس» در یک کنفرانس مطبوعاتی ابراز کرد « ما باید از شیوه های چین برای جلوگیری و شیوع سریع بیماری «کووید ۱۹ » بیاموزیم . »
او گفت: «چین با به کار‌گیری اقدامات شدیدی توانسته است سرعت شیوع ویروس کرونا را کاهش دهد».
اما بسیاری از سیاستمداران و جامعه شناسان، در ابتدا معتقد بودند که کپی‌برداری از شیوه های کنترل چین، و یا شیوه های دیگری که در کره جنوبی و سینگاپور اعمال شد و می‌شود ، در اروپا و کشور هائی که در آنها نظام دموکراسی پارلمانی حاکم است امکان پذیر نخواهد بود. به باور آنها لازمه اجرای آن شیوه ها و قرنطینه کردن کامل یک کشور که به معنای زیر پا گذاردن بخشی از حقوق شهروندان است، داشتن حکومتی توتالیتر چون چین می‌باشد.
اما در پی گسترش ویروس کرونا در ۱۹۹ کشور و خانه نشین شدن بیش از نیمی از جمعیت جهان و سرعت گرفتن شیوع این بیماری در تمام دنیا و بالا گرفتن جهشی و وحشتناک مرگ ومیرها در ایتالیا و اسپانیا، اکثر کشور های جهان کم کم به شیوه های قرنطینه کردن شهروندان و منع عبور و مرور و کنترل های دیگر روی آوردند.
هم اکنون به گزارش دانشگاه « جان هاپکینز » بیش از ۸۰۰ هزار نفر در جهان به این بیماری مبتلا شده اند و بیش از ۴۵ هزار نفر بدلیل این بیماری جان خود را از دست داده اند.
امروز در شرایطی که همه سیاستمداران ، همه پزشکان، همه روانشناسان ، همه دانشمندان علوم اجتماعی و اقتصادی ... در فکر مدیریت بحران ویروس « کووید ۱۹» هستند و به راه های جلوگیری سریع شیوع آن فکر می‌کنند، پرسشی دیگری پیش میاید که آیا پس از پاندمی کرونا ما با پاندمی ردیابی های اینترنتی دست به گریبان نخواهیم بود؟
افشاگران ردیابی هاو جاسوسی های اینترنتی ( Whistleblower) چون «ادوارد اسنودن »( افشاگر جاسوسی‌های غیرقانونی سازمان ملی اطلاعات آمریکا و کارمند سابق این نهاد) ، و نویسندگانی چون یوال حراری و دانشمندان علوم یارانه ای (دیجیتال ) چون «فلیپ روگا وی» Phillip Rogaway استاد دانشگاه University of California, Davis.
در مورد پدید آمدن این پاندمی هشدار می‌دهند.
ولی اجازه بدهید که پیش از پرداختن به این پرسش زمینه هائی را که این پرسش را ضروری کرده است را باز نویسی کنیم.
نخست :این ویروس چه زمان و کجا رد یابی شد؟
بیمار صفر ویروس کرونا در کجا ردیابی شد ؟
پاسخ به هر دو پرسش کوتاه است ؛ نمی‌دانیم.
اولین شخصی که ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹ در مورد نشانه های ظهور ویروس «کووید ۱۹» هشدار داد «دکتر لی ونلیانگ»، چشم پزشک ساکن شهر ووهان چین بود. اما پلیس ووهان او را بدلیل «پخش اطلاعات غلط» و «تشویش اذهان عمومی» بازداشت و زندانی کرد. و شوربختا که «دکتر لی ونلیانگ» در دوم فوریه ۲۰۲۰ بعلت بیماری کرونا در گذشت.
مقامات چینی عاقبت پس از چند هفته کتمان نهایتاً مجبور به قبول واقعیت وجود ویروس « کووید ۱۹» شدند . ولی متاسفانه دیگر چند هفته تباه شده بود، چند هفته ای که هر ساعت آن برای جلوگیری از شیوع این ویروس پاتوژن و کشنده حیاتی بود.
نخست اعلام کردند که نخستین مورد ابتلا به ویروس کرونا روز ۳۱ دسامبر ردیابی شده است . اما بررسی‌های صورت گرفته توسط پزشکان و پژوهشگران که در مجله پزشکی و معتبر لَنست (The Lancet)نیز منتشر شد، نشان می‌دهد که نخستین شخص مبتلا به ویروس « کووید ۱۹» روز ۱ دسامبر ۲۰۱۹ در شهر «ووهان » رد یابی شده است.
اگر چه که مسئولان کشور چین در ابتدا چشم بر روی واقعیت وجود ویروس کرونا بستند، ولی پس از چند هفته با اعلام رسمی وجود این بیماری با سرعت در مهار این ویروس عمل کردند. آنها همراه با متوقف کردن گردش تولید صنایع در این شهر ها دست به اطلاع رسانی گسترده ای زدند و کوشیدند مردم را از خطر این ویروس و سرعت شیوع و خطرات مرگبار آن آگاه سازند. تمام شهر هائی را که در آنها ویروس کرونا ردیابی شده بود با قاطعیت و به شکل موثری قرنطینه کردند و دست به تجهیز و ساختن بیمارستان های جدید زدند. کادر پزشکی ارتش چین وارد عمل شد. رفت آمد ها محدود شدند، وسائل نقلیه عمومی تعطیل گردید و استفاده از ماسک اجباری شد. بر گزاری جشن ها ممنوع و درب مراکز گردشگری و مراکز خرید بسته شد.
به گفته دولت پکن، دولت برای دست یافتن به این موفقیت همچنین از فن آوری های مدرن الکترونیکی چون تلفن های هوشمند و اپلیکیشن های پرکاربرد موبایل بنام(علی پی و وی چت)(( Alipay, We Chat که در سالهای اخیر جایگزین پول نقد در چین شده اند برای ردیابی و کنترل بیماران مبتلا به ویروس کرونا و تماس های آنها استفاده مینماید.
تنها در شهر ووهان بیش از ۱۸۰۰ تیم ۵ نفره بشکلی مستمر تحرک هزاران هزار شخص مبتلا به ویروس « کووید ۱۹» را ردیابی و کنترل می‌کنند و حتی مانع رفت وآمد و مسافرت آنها بکمک تلفن های هوشمندشان که مجهز به کُد های رنگین (- سبز، زرد ، قرمز-) میباشند می‌شوند .
این تیم های کنترل بکمک سدها هزار دوربین نسب شده در معابر عمومی، خیابانها و ایستگاه های قطار و اتوبوس های مسافربری، که قابلیت تشخیص صورت و دمای بدن و وضعیت پزشکی تک تک افراد میباشند، نه تنها می‌توانند به سرعت افراد مظنون به حامل ویروس «کرونا» را شناسایی کنند بلکه حرکت آنها را ردگیری و کسانی را که در تماس با آنها قرار میگیرند را شناسایی کنند.
در نتیجه این ردیابی ها و کنترل های مستمر، زنجیره انتقال ویروس قطع می‌شود و تنها در چهارچوب اعضای خانواده‌ی مبتلا به ویروس و محل زندگی او محدود میگردد.
به این ترتیب است که کنترل وشیوع این بیماری واگیردار امکانپذیر شده است.
به گونه ای که سازمان بهداشت جهانی از کشورهای آلوده به این ویروس خواست تا از تجربه چین در مقابله با این بیماری استفاده کنند. به گفته این سازمان، چین با قرنطینه کردن کامل شهرهای آلوده به این ویروس و تجهیز گسترده کادر پزشگی در بیمارستان ها توانست مانع انتشار وسیع کرونا شود و به این ترتیب جان بسیاری را نجات داد.
با گزارشی که در بالا از شیوه هایی که در چین برای مهار کردن این ویروس به کار می‌رود، روشن است که دبیرکل سازمان بهداشت جهانی «تدروس آدانوم گبریسیوس» برای پیشگیری از شیوع گسترده این ویروس چه شیوه هائی را در نظر دارد.
در اینجا باید گفت که هدف این نوشتار تنها بررسی شیوه هائی است که در چین برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا بکار گرفته شد / می‌شود، و در کشورها ی دیگر نیز کم کم در حال پیاده شدن است می‌باشد، و نه میزان موفقیت این کشور در مهار کردن بحران کرونا و یا راست آزمائی آمارهائی که دولت چین در رابطه با تعداد مبتلایان به این بیماری و مرگ و میر در آن کشور ارائه می‌دهد.
چه بسا که یک کشور اقتدارگرا بتواند با بکارگیری اقدامات ویژه نظیر کنترل، ردیابی و شنود همگانی این یا آن بحران را با موفقیت پشت سر بگذارد. ولی پرسش این است که با تعبیه دائمی این اقدامات در کشور در دراز مدت، ما با چه جامعه ای روبرو خواهیم بود ؟ جامعه ای که قانونِ حاکمیت در آن پابرجاست و نه حقوق شهروندان.
روشن است که اجرا و مدیریت چنین برنامه هائی تنها در توان کشور های محدودی است که هم دارای توان بالائی در مدیریت کشور میباشند و هم از چنان توان و بنیه قوی اقتصادی بر خوردار هستند که خسارات ساکن ماندن چرخ تولید و اقتصاد را پس از بحران کرونا بتوانند از نظر مالی جبران نمایند. مضاف بر این، اجرا و پیاده کردن این برنامه ها بدونه پذیرش و همیاری داوطلبانه و یا آمرانه مردم امکان پذیر نمیباشد .
روشن است که حاکمیت ایران هم بلحاظ بی اعتمادی مردم به حاکمیت و هم بدلیل مدیریت های غلط اقتصادی و سیاسی به همراه تحریم های گسترده اقتصادی و هم به لحاظ تعدد مراکز تصمیم گیری موازی از هیچیک از امکانات بالا برخوردار نیست.
چنانچه عباس عبدی در مقاله ای در ۷ فروردین ۱۳۹۹ مینویسد:
« اجرای قرنطینه‌ای در حد و اندازه کشور‌هایی مثل فرانسه و انگلیس و نه حتی چین، نیازمند اقتدار کافی در مدیریت کشور است. اقتدار از جهت توان تصمیم‌گیری، توان اجرایی، توان تأمین امکانات و نیز پذیرش نسبی مردم است.......»
و او در ادامه مینویسد «هر چند وظیفه حکومت و دولت صیانت از جان مردمش است و باید این کار را انجام دهد. ولی از آنجا که گفته‌اند، بی‌مایه فطیر است، این ساختار قادر به انجام این کار نیست.»
اما جنبه های مثبت و منفی آن چه که در جمهوری خلق چین اجرا شد/ می‌شود و در بقیه کشور ها که توان اجرای آنرا دارا میباشند چون کشورهای جنوب شرقی آسیا کره جنوبی، سینگاپور و اروپا وغیره در کجا است .
به گمان من در شرایط اضطراری امروز که شیوع این ویروس در سطح جهان با سرعت باور نکردنی در حال گسترش است، در شرایطی که در همه کشور ها از جمله در ایران اغلب بیمارستان ها از واحد های درمانی به بنگاه های اقتصادی و مراکز سود آوری تبدیل شده اند* ( در شرایطی که بیمارستان ها با کمبود کادر پزشکی و تخت های مراقبت ویژه و دستگاه های تنفس مصنوعی و کلیه وسائل ایمنی ابتدائی مانند روپوش و ماسک های ویژه دست بگریبانند در شرایطی که نرخ مرگ و میر بصورت وحشتناکی بالا است ، در شرایطی که واکسن ویروس « کووید ۱۹» در دست نیست و هیچ گونه داروئی برای این بیماری وجود ندارد ، شاید بکار بردن هر شیوه ای بطور موقت و گذرا (چون قرنطینه کامل ، بکار بردن فن آوری های مدرن اینترنتی، بکار بردن هرگونه داروئی که برای بیماری های دیگر پروانه تجویز دارند) پذیرفتنی باشد.
اما باید از هم اکنون هشدار های افشاگران ردیابی هاو جاسوسی های اینترنتی چون «ادوارد اسنودن »، و نویسندگانی چون «یوال حراری» و دانشمندانی چون «فلیپ روگاوی » را به دقت دنبال کرد .
یوال حراری نویسنده و مورخ اسرائیلی در مقاله ای مینویسد:
«امروز انسان برای اولین بار در تاریخ خود به فن آوری و توانمندی هائی دست یافته است که می‌تواند ۲۴ ساعت در روز همه را در همه حال کنترل و نظارت کند و حتی در تصمیم گیری های آنها درستکاری کند.»
و این آن جامعه ای است که جرج ارول در شاهکار تخیلی خود ۱۹۸۴ هم نمیتوانست تصور آنرا بکند.
جرج ارول در کتاب خود با آینده‌نگریِ بی نظیری آینده سیاسی جهان ما را ترسیم می‌کند و به ما هشدار می‌دهد که چگونه رویای آزادی، برادری و برابری می‌تواند خود، علیه مفهوم خود عمل کند؟!
اقداماتی که در بالا عنوان شد و در سراسر جهان گام بگام در حال پیاده شدن است مانند آزمایش میدانی (pilot experiment ) بی همتائی است که می‌تواند نقطه عطفی در زندگی اجتماعی و سیاسی همه ما باشد.
یوال حراری در رابطه با پاندمی «کووید ۱۹» مینویسد:
« روشن است که می‌توان این گونه ردیابی ها و نظارتهای بیومتریک را بطور موقت در زمان ها و وضعیت های اضطراری بکار برد. ولی باید پس از پایان این وضعیت اضطراری این نظارت ها کنار گذاشته شوند.»
و در ادامه گوشزد می‌کند
«اما عادت زشتی که این اقدامات «موقتی »دارند اینست که هرگاه وضعیت اضطراری پایان یابد باز آنها سرجای خودشان باقی می‌مانند. چرا که همواره وضعیت اضطراری دیگری در راه است.
مثلا کشور من، اسراییل در جنگ استقلال خود در سال ۱۹۴۸، اعلام وضعیت اضطراری کرد(سانسور مطبوعات و مصادره زمین .....) اما اسراییل تا به امروز به این وضعیت اضطراری پایان نداده است و هنوز بسیاری از اقدامات «موقتی» سال ۱۹۴۸ به قوت خود باقی میباشند. »
این منتقدین و نویسندگان هشدار می‌دهند که تجربه نشان داده است که دولت ها همواره تمایل دارند اینگونه اقدامات موقتی را به اقدامات همیشگی تبدیل کنند .
ادوارد اسنودن در۲۶/۳/۲۰۲۰ در رابطه با پاندمی « کووید ۱۹» می‌گوید:
« از آنجا که دولت ها همواره تشنه اطلاعات هستند، پس از رفع بحران کرونا امکانات و سیستم ردیابی و کنترلی را که در مبارزه با این ویروس بکار برده و پرداخته و پرورش داده اند به هیچ وجه کنار نخواهند گذاشت و مطمئناً به بهانه موج دوم ویروس کرونا و یا ویروسی شبیه کرونا و یا گونه جدیدی از «ابولا» در آفریقای و یا مبارزه با تروریسم و یا هر بهانه دیگری آن امکانات را حفظ خواهند کرد.
او در جائی دیگر میپرسد « چگونه امکان دارد در شرایط بحرانی و اضطراری حریم خصوصی اشخاص حفظ شود در حالی که حتی در شرایط عادی نیز نگاهداشتن تعادل میان حریم خصوصی و مسائل امنیتی «امکان پذیر نیست»» ؟
سال‌ها ست که متخصصان علوم رایانه ای (دیجیتال) و جامعه شناسان ، به خطر بزرگی که «حریم خصوصی» ما را تهدید می‌کند هشدار می‌دهند . سال‌هاست که این دانشمندان و جامعه شناسان گوشزد می‌کنند که شنودها وکنترل های همگانی از راه اینترنت تهدیدی است مستقیم برای دموکراسی.
فلیپ روگاوی در مصاحبه ای می‌گوید :
« به گمان من ... شنودها و ردیابی های عمومی تهدیدی است جدی برای دمکراسی در جوامع ما . از آنجا که این تهدید غیرمستقیم عمل می‌کند، کاربران و مردمی که روزمره از اینترنت و فن آوری های آن و تلفن های هوشمند استفاده می‌کنند این تهدید را لمس و دریافت نمیکنند.
... ولی باید هوشیار بود که با گذر گام به گام به وضعیت شنود و ردیابی کامل ، ما شاهد مصادرۀ تدریجی دمکراسی در جامعه میباشیم.»
و حال پرسش این است که آیا بحران ویروس کرونا می‌تواند نقطه عطف در این نبرد باشد.
وظیفه جامعه و نهاد های مدنی است که امروز و فردای بحران کرونا با دقت این خطر را دنبال کنند و خواستار بر طرف کردن آن اقداماتی شوند که قرار است « موقتی» بکار گرفته شوند.
سیاوش قائنی
(از مدیران سابق شرکت داروئی sanofi)
* مردم سالاری دوشنبه ۲۸ تير ۱۳۹۵«نیم نگاهی به خصوصی سازی بیمارستان های دولتی »
* و یا به مجله ایستا ۱۳ فروردین ۱۳۹۹ « خصوصی سازی بیمارستان ها به چه قیمتی»
* تخمین تابع هزینه بیمارستان هاي استان ایلام طی سال هاي 91-1382
مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام دوره بیست دوم،ضمیمه ، شهریور93
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
