دویچه وله: ترامپ برجام را "بدترین" توافقی می‌داند که تاکنون وجود داشته است. حال او می‌خواهد "ظرف چند روز آینده" تصمیم خود را درباره آن اعلام کند. فرانس‌پرس ضمن بررسی سناریوهای محتمل، خروج فوری ترامپ از برجام را نامحتمل دانسته است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، قرار است ظرف چند روز آینده تصمیم خود را درباره رفتار دولت‌اش با توافقی تاریخی اعلام کند که در دوران ریاست جمهوری بارا ک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۵ میلادی حاصل شده است.
سارا سندرز، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه (۱۰ اکتبر/ ۱۸ مهر) در واشنگتن گفت که ترامپ ظرف چند روز آینده "راهبرد فراگیر آمریکا" درباره ایران را اعلام خواهد کرد. رئیس جمهوری آمریکا موضع خود در برابر توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی را نیز مشخص خواهد کرد. به گفته سندرز، ترامپ تصمیم خود در این ارتباط را گرفته و می‌خواهد اطمینان حاصل کند که آمریکا سیاستی فراگیر در راستای مقابله با تمام مشکلاتی که ایران به عنوان "یک بازیگر بد" ایجاد می‌کند، در اختیار خواهد داشت.
سناریوهای احتمالی "تصمیم"
به گزارش خبرگزاری فرانسه، انتظار نمی‌رود که ترامپ خروج فوری از توافق هسته‌ای را اعلام کند، بلکه محتمل این است که تصمیم او تنها "ورود به مرحله‌ی احتمالی خروج از برجام" باشد؛ بدین‌شکل که به‌گونه‌ای تشریفاتی در برابر کنگره کارایی توافق را زیر سؤال ببرد. اما همین حد هم به تنهایی کافی است تا هراسی عمومی بیافریند و توافق دشوار بر سر محدودیت برنامه هسته‌ای ایران را با خطر نابودی مواجه کند.
رئیس جمهوری آمریکا بایستی طبق روالی قانونی هر ۹۰ روز یک بار گزارشی را به کنگره ارائه داده و پایبندی ایران به برجام را، با توجه به منافع آمریکا، تأیید یا رد کند.
ترامپ تاکنون دو بار، گرچه با تردید و نارضایتی، به توافق هسته‌ای با ایران برگه‌ی عبور داده است. حال او تا یکشنبه آینده (۱۵ اکتبر/ ۲۳ مهر) مهلت دارد که بار دیگر گزارش خود را در این خصوص به کنگره ارائه دهد. این بار اما ترامپ، به گزارش رسانه‌های آمریکایی، از "تأیید" پایبندی ایران به برجام خودداری خواهد کرد.
گرچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده و ترامپ هم احتمالا علیه آن سخنی نخواهد گفت، اما این برای او کافی نیست. دلیل او در خودداری از "تأیید"، که پیش‌تر هم بارها بر آن تأکید کرده، نقض "روح برجام" توسط ایران است.
ترامپ به دیباچه "برنامه جامع اقدام مشترک" توجه می‌دهد که در آن توافق هسته‌ای به عنوان گامی در مسیر "صلح و امنیت" منطقه توصیف می‌شود. رئیس جمهوری آمریکا جمهوری اسلامی را متهم می‌کند که به جای گام برداشتن در این مسیر، با حمایت از حزب‌الله لبنان و سازمان تندروی فلسطینی حماس و نیز مداخله در کشورهای جنگزده‌ی سوریه و یمن، منطقه را بی‌ثبات می‌کند.
دونالد ترامپ برنامه موشکی ایران را نیز نقض "روح برجام" می‌داند. پس، از آنجا که توافق هسته‌ای، از نگاه ترامپ، مانع "رفتارهای خصمانه" ایران نشده، آن را در راستای منافع آمریکا نیز نمی‌داند.
پیامدهای بلافصل
رد پایبندی ایران به برجام گرچه اقدامی سختگیرانه است، اما کماکان دادن شانسی دیگر به برجام محسوب می‌شود. تازه ترامپ بدین‌ترتیب مسئولیت را هم به گردن کنگره می‌اندازد. زیرا کنگره در چنین موقعیتی ۶۰ روز برای تصمیم‌گیری در این مورد فرصت خواهد داشت که آیا بایستی دوباره تحریم‌های پیشین علیه ایران را به جریان بیندازد یا نه.
تصمیم کنگره هم در چنین وضعی کاملا ناروشن است. زیرا هم‌حزبی‌های جمهوری‌خواه ترامپ در کنگره در رابطه با ایران دارای موضع واحدی نیستند و در میان‌شان تردیدهایی برای خروج از برجام وجود دارد.
ترامپ به دنبال چیست؟
رأی کنگره به تجدید تحریم‌ها، به معنای شلیک تیر خلاص به توافق اتمی با جمهوری اسلامی خواهد بود. یا اینکه، در سناریویی دیگر، برجام بدون آمریکا پیش خواهد رفت و از آن پس فقط میان ایران و چهار قدرت اتمی دیگر به اضافه آلمان به زندگی خود ادامه خواهد داد.
ترامپ اما نمی‌خواهد تا این حد پیش برود. گزارش‌ها حاکی از آن است که او به عنوان اهرمی برای تهدید و فشار، در صدد طراحی تحریم‌هایی احتمالی است، اما نمی‌خواهد آنها را حتما اعمال کند. اگر چنین نمی‌بود، تصمیم را هم به کنگره واگذار نمی‌کرد، زیرا رئیس جمهوری می‌تواند وضع تحریم‌ها را، با توجه به اختیارات‌اش، شخصا اعلام کند.
ترامپ می‌خواهد بدین‌شکل نه تنها تهران، بلکه دیگر شرکای توافق هسته‌ای با ایران را نیز زیر فشار بگذارد. هدف او از این اعمال فشار، انجام مذاکراتی جدید است؛ مذاکراتی که بتوان از طریق آن محدودیت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را که تا سال ۲۰۲۵ اعتبار دارد، تمدید و برنامه موشکی جمهوری اسلامی را محدود کرد.
البته کارایی این فشار محل سؤال است. تمام مقام‌های دولتی و حکومتی جمهوری اسلامی، از جمله حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، تجدید مذاکرات را منتفی دانسته‌اند. از میان دیگر شرکای توافق هسته‌ای با ایران نیز تنها امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، آمادگی خود را برای دور جدیدی از مذاکرات اعلام کرده است.
گزینه‌های "بالقوه" ایران
بخش عمده سخنان محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در جلسه غیرعلنی مجلس ایران در روز چهارشنبه (۱۹ مهر) در ارتباط با اعلام قریب‌الوقوع تصمیم ترامپ درباره برجام بود.
به گزارش ایسنا به نقل از محمدجواد جمالی، عضو هیأت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ظریف در این جلسه سناریوهای مختلف احتمالی تصمیم ترامپ را تشریح و بررسی کرده و دلیل "عصبانیت" رئیس جمهوری آمریکا را "اقتدار" جمهوری اسلامی در منطقه عنوان کرده است.
به گفته این نماینده مجلس، وزیر خارجه ایران تأکید کرده است که «ایران در مورد هر کدام از این تصمیمات احتمالی اعلامی آمریکا، برنامه بالقوه‌ای دارد که بتواند واکنش مناسب داشته باشد».
پیش‌تر نیز محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران، آمریکا را به برخوردی "همسنگ با داعش" تهدید کرده و سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی نیز وعده پاسخ "قاطع و کوبنده" ایران را داده بود. جعفری همچنین اجرایی شدن تحریم‌های جدید آمریکا را اقدامی دانسته بود که "شانس هرگونه تعامل را برای همیشه از بین خواهد برد".
افزون بر این، فرمانده کل سپاه از "هماهنگی خوب" میان سپاه و وزیر خارجه ایران "در اعلام مواضع در برابر دشمنان و دشمنی‌های دشمنان علیه ایران اسلامی" خبر داده و گفته بود: «مواضعی که آقای ظریف اعلام کرده، بخش‌های مختلف امنیتی و دفاعی هم دارند، اما نوع گویش و بیانمان متفاوت است».
اعلام "راهبرد فراگیر" احتمالا در روز پنجشنبه
در این میان ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا، در گفت‌وگوی تلفنی روز سه‌شنبه‌ی خود با ترامپ، مجددا بر تعهد بریتانیا و نیز اروپا به برجام به عنوان توافقی "حیاتی" برای امنیت منطقه تأکید کرد. ترامپ اما بر این تأکید کرد که «باید با همکاری هم، رژیم ایران را وادار به پاسخگویی درباره فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده و شرارت‌بار، به خصوص حمایت از تروریسم و توسعه برنامه تهدیدآمیز موشکی‌اش کنیم».
ترامپ به‌رغم مخالفت‌اش با توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران به عنوان "توافقی بد"، پیش از این هم بارها بر نقض "روح برجام" توسط جمهوری اسلامی تأکید کرده بود.
برخی گزارش‌ها با استناد به "منابع مطلع"، از اعلام "راهبرد جدید آمریکا" در قبال ایران توسط ترامپ در روز پنجشنبه (۱۲ اکتبر/ ۲۰ مهر) خبر داده‌اند.
مقام ارشد جمهوری‌خواه خواستار پایبندی آمریکا به برجام شد
رئیس جمهوری‌خواه کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با بر هم زدن توافق هسته‌ای با ایران توسط ترامپ مخالفت کرد. اد رویس می‌گوید البته این توافق کمبودهایی دارد اما باید قاطعانه به اجرا گذاشته شود.
در آستانه‌ی سخنرانی دونالد ترامپ برای تشریح راهکارهای فراگیر ایالات متحده در قبال ایران، مخالفت با برهم زدن برجام و توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی افزایش یافته است.
انتظار می‌رود که رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود به تشریح مواضع کاخ سفید درباره برجام و نحوه‌ی اجرای آن بپردازد و احتمال دارد که او اعلام کند توافق هسته‌ای با ایران تامین‌کننده منافع و امنیت ملی ایالات متحده نیست.
برخی ناظران معتقدند، ترامپ در گزارشی که دولت آمریکا باید تا ۱۵ اکتبر به کنگره ارائه کند پایبندی ایران به تعهداتش در اجرای برجام را تائید نمی‌کند. در این صورت کنگره ۶۰ روز فرصت خواهد داشت درباره ادامه تعلیق و لغو تحریم‌ها یا اعمال مجدد آنها تصمیم‌گیری کند.
به گزارش خبرگزاری رویترز، رئیس جمهوری‌خواه کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا روز چهارشنبه (۱۱ اکتبر/ ۱۹ مهر) تاکید کرد که آمریکا باید به توافق هسته‌ای پایبند بماند و با تمام کمبودهایی که برجام دارد باید بر اجرای مفاد آن پافشاری کرد.
اجرای "سفت و سخت" برجام
دونالد ترامپ بارها برجام را "بدترین توافق ممکن" خوانده و رئیس جمهور پیشین آمریکا باراک اوباما را متهم کرده که در تامین منافع ملی ایالات متحده و مهار برنامه‌های موشکی و "اقدامات بی‌ثبات‌کننده" ایران در منطقه ناتوان بوده است.
ترامپ که بارها ایران را متهم به "نقض روح برجام" کرده در نخستین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل توافق هسته‌ای را "مایه شرمساری" خواند. اندکی پس از این سخنرانی اد رویس به شبکه سی‌ان‌ان گفته بود آمریکا باید با اجرای "سفت و سخت" برجام جمهوری اسلامی را وادار به پایبندی به آن کند.
همزمان با این تحولات، وندی شرمن، معاون پیشین وزارت خارجه آمریکا و رئیس گروه کارشناسی مذاکرات هسته‌ای، در مقاله‌ای در نیویورک تایمز نوشت: «دولت ترامپ در این که رفتار ایران را باعث بی‌ثباتی منطقه می‌داند حق دارد، اما این که این رفتار ناقض "روح" برجام است درست نیست.»
حامیان آمریکایی و اروپایی ادامه برجام
شماری از نمایندگان کنگره و تعدادی از اعضای دولت ترامپ، از جمله جیمز ماتیس، وزیر دفاع، و رکس تیلرسون، وزیر خارجه نیز معتقدند در شرایط کنونی باید به اجرای برجام ادامه داد. حدود دو هفته پیش نیز ۱۸۰ نفر از نمایندگان عضو حزب دموکرات در کنگره آمریکا در نامه‌ای به دونالد ترامپ بر لزوم پایبندی به توافق هسته‌ای تاکید کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا و به نقل از منابع خبری غربی، تد داچ، از نمایندگان ارشد حزب دموکرات و از مخالفان سابق برجام گفته است: «برخی از ما با این توافق مخالف بودیم. اگرچه اکنون معتقدیم که این توافق باید اجرا شود.»
این نماینده کنگره می‌گوید با ادامه اجرای برجام آمریکا در زمینه توقف حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای و نیز مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده این کشور "دست بالاتر" را خواهد داشت.
در روزهای اخیر سه کشور اروپایی عضو هیئت مذاکره‌کننده با ایران (بریتانیا، فرانسه و آلمان) و اتحادیه اروپا برای ترغیب آمریکا به ادامه اجرای برجام تلاش زیادی کرده‌اند. ترزا می، نخست وزیر بریتانیا می‌گوید در یک تماس تلفنی با ترامپ تصریح کرده که این سه کشور "قاطعانه" از ادامه‌ی اجرای برجام حمایت می‌کنند.
