یک بار دیگر التهاب انتخاباتی کشور ما را فرا گرفته، متن پیش رو تفکراتی در مورد این پدیده است . در این متن چند پیش فرض وجود دارد:
از مردم، فقط بخش متوسط شهری مورد توجه قرار گرفته اند . روستاییان، اقشار بالایی جامعه که اغلب از رانت حکومتی برخودارند و تهیدستان شهری در این بررسی منظور نشده اند .
برای مشخص کردن دو جناح اصلی حکومتی، که به اسامی مختلفی نامیده می شوند، از جناح اول که به جناح چپ، اصلاح طلبان حکومتی، اعتدال گرایان، جناح انتخابی و ... معروف هستند، به عنوان بخش تغییر یابنده یاد کردم . منظورم این است که علیرغم تفاوت های گاه جدی که این گروه در درون خود دارند، بدلیل انتخابات، در معرض تغییرات زودگذرند .
جناح دیگر را که به اقتدارگرا، اصولگرا، سخت اندیش و ... موسومند، سخت پا نامیدم . منظورم از اصطلاح اخیر تاکید بر این امر است که این جناح در معرض رای مردم نیستند و نسبتا دیرپاترند .
انتخابات ریاست جمهوری در ایران، بجز دوره اول که منتهی به انتخاب آقای بنی صدر شد و بدلایلی منجر به خروج ایشان از دایره حکومت گران گردید . تا سال 1376، در محیطی کاملا قابل پیش بینی انجام می گرفت . هم حکومت و هم مردمی که رای می دادند، می دانستند، که قرار است چه کسی انتخاب شود . در سال 76 و با به صحنه آمدن آقای خاتمی، برای اولین بار بخش بزرگی از مردم، احساس کردند ( فارغ از درست یا غلط بودن این احساس) که نتیجه انتخابات آن چیزی نبود که جناح سخت پای حکومت، به آن تمایل داشتند . برای اولین بار نسل جوان، پس از انقلاب، احساس کرد که رای آنها مهم است و می توانند بر روند امور تاثیرگذار باشند .
نوستالژی آن سالها هنوز زنده است . تجربه آن انتخاب، نه بین جوانان آن دوره که اکنون در ابتدای میان سالگی هستند، نه در بین بخش تغییر یابنده و نه در بخش سخت پای حکومت، فراموش نشده است . هر چهار سال یک بار، گروه های سه گانه فوق، برای تکرار یا ممانعت از تکرار آن حادثه، در فضایی ملتهب به صحنه ای می آیند که فردای انتخابات، فروکش می کند و کمتر اثری از آن التهاب باقی می ماند .
از انتخابات سال 76 به بعد، دو دیدگاه اصلی در بین طبقات متوسط به وجود آمده است .
الف) آنهایی که فکر میکنند رای دادن، گرچه ممکن است که تغییر اساسی ایجاد نکند، اما جلوی بدتر شدن اوضاع را می گیرد .
ب) کسانی که اعتقاد دارند این پروسه، انتخاباتی واقعی نیست و جز مشروعیت دادن به حکومت نتیجه دیگری ندارد .
استدلال اول بقوت هر چه تمامتر از طرف بخش قابل توجهی از طبقه متوسط و جناح تغییریابنده حکومت دامن زده می شود و تقریبا به یکی از پایه اصلی استدلاهای آنان تبدیل شده است . جناح سخت پای حکومت نیز هرگاه لازم باشد از آن بهره می برد . این استدلال چه کاربردهایی دارد که از سوی گروه هایی با منافع متفاوت بکار گرفته می شود؟ چند مورد آن عبارتند از:
در خدمت تداوم کل حکومت است .
به حکومت چهره ای دمکراتیک می دهد .
مانع از خواست تغییرات عمیقتر می شود و انرژی آن بخش از مردم را که منتقد حکومت هستند کنترل می کند .
بر واقعیت استوار است . طبقات متوسط شهری، در 8 سال حکومت آقای احمدی نژاد، مشکلات زیادی را تجربه کردند و خواهان برگشت به آن وضع نیستند .
شرایط نا امن کشورهای منطقه نظیر سوریه، لیبی، عراق و افغانستان هم به قوت پذیرش این استدلال افزوده است .
طرفدارن تحریم انتخابات در طول 20 سال گذشته، علیرغم تغییر در لحن، عملا استدلال جدیدی را بجز این مسئله که "جناح های حکومتی سر و ته یک کرباسند" و انتخابات " نتیجه ای جز تحکیم حکومت ندارد" ارائه نکرده اند .
اما طرفداران رای دادن نیز به این موضوع کم توجه اند که، در هیچ جای جهان به صرف حضور هر چند سال یک بار در پای صندوق رای، تغییر معنا داری حاصل نشده است و در ایران هم، چون بخش بزرگی از ارکان قدرت در معرض رای نیستند به طریق اولی، تغییری رخ نخواهد داد .
تنها راهی که می تواند این دو استدلال به ظاهر بی انتها را پایان دهد، اتصال خواسته های مدنی، توسط تشکل های صنفی، سندیکایی و احزاب، با صندوق رای است . بدون حضور سازمانهای کارگری، دهقانی، روشنفکری و طبقات متوسط شهری، تاکتیک کشاندن هر چهار سال یکبار مردم، به پای صندوق رای، عمر چندانی نخواهد داشت و در آینده می تواند به ضد خود تبدیل شود .
مهمترین پرسش این است که، جامعه ایران می تواند از صندوق رای با وضعیت فعلی، برای گذار به دموکراسی سود ببرد، یا باید تدبیر دیگری بیندیشد؟
یحیی پور
28/2/96
[1] " افسانه لافزن" اثر ازوپ شاعر یونانی ( خطاب به لافزنی است که مدعی بود در جزیره رودس پرشهای عظیم می کرد )
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
