کوبا کشوری با جمعیتی بیش از دوازده میلیون نفر در حد فاصل دریای کارائیب و اقیانوس آتلانیک در جنوب کشور آمریکا قرار گرفته است. این کشور در پی مبارزه ای جانفرسا به رهبری«خوزه مارتی» شاعر، مترجم و سیاستمدار کوبائی در سال 1895 از اسپانیا استقلال یافت. خوزه مارتی که جان خویش را بر سر استقلال کوبا نهاد، همواره ترسش از این بود که کشورش پس از رهائی از سلطه اسپانیا، تحت سلطه آمریکا قرار گیرد. ترسی که تاریخ این کشور بدرستی نشان داد بی مورد نبوده و عوامل آمریکا این بار از طریق مافیا و ژنرال های وابسته به خود، آن را به حیات خلوت خویش تبدیل کردند. کشوری که تا پیش از استقلال آن به عنوان بازار برده فروشی اسپانیا مورد استفاده قرار می گرفت.
از انقلاب کمونیستی 1959 در کوبا نزیک به شصت سال می گذرد. در ژانویه سال 1959 فیدل کاسترو و ارنستو چگوارا رهبران گروهی چپ گرا، در پی مبارزه بر علیه رژیم ژنرال «فالگو باتیستا» در راس انقلابی توده ای، این رژیم وابسته را سرنگون ساخته و حکومتی سوسیالیستی را در این خطه مستقر ساختند. حاکمیتی که از آغاز با کارشکنی ها و دخالت های سیاسی و نظامی امپریالیست ها و در راس آنها آمریکا مواجه گشت. سازمان سیا در پایان سال 1959 یک حمله نظامی را بر علیه حاکمیت نوپای کوبا سازماندهی کرده و در آوریل سال1960 بیش از 1500 مزدور گریخته از کوبا را تسلیح و سعی کرد از طریق حمله به منطقه خلیج خوکها حکومت کوبا را ساقط سازد. پس از شکست حمله نظامی، آمریکا همچنان به تحریکات خود بر علیه این کشور ادامه داده و با پیش گرفتن سیاست ضد انسانی محاصره اقتصادی، میلیون ها انسان زحمتکش را با مشکلات اقتصادی جدی مواجه ساخت. به موازات مشکلات اقتصادی و سیاسی تحمیل شده، دولت نوپای کوبا، به جای برنامه ریزی حساب شده اقتصادی، با پیش گرفتن سیاست غلط تک محصولی در ازای صدور شکر خود به دول سوسیالیستی و در راس آنان اتحاد جماهیر شوروی، نیازهای خویش را از این کشورها وارد کرده و خود را تمامآ از نظر اقتصادی وابسته ساخت. پس از فرو ریختن دیوار برلین و فروپاشی دول سوسیالیستی موجود، از آنجا که این کشورها خود با مشکلات عدیده ای مواجه شده و دیگر ادامه رابطه متقابل این کشور ها با کوبا امکان پذیر نبود، این کشور با بحران اقتصادی همه جانبه ای مواجه گشت. عدم امکان فروش شکر که تنها محصول عمده این کشور به حساب می آمد، باعث شد که میزان تولید این فرآورده به شکلی چشمگیر کاهش یابد. سالها طول کشید که تا حاکمان کوبائی قادر گشتند طرح هائی را برای برون رفت از این بحران به اجراء درآورند. طرح هائی که در ظرف بیش از بیست و پنج سال گذشته با کُندی بسیار به اجراء درآمده و در نحوه اجرای آنها، کمترین نظارت و کنترلی دیده نمی شد. نبود برنامه ریزی درست و نداشتن سیاست اقتصادی روشن و دراز مدت نه تنها کشور را بیش از پیش به قعقرا سوق داد، بلکه، ملت را بی انگیزه و غیره فعال ساخت. به گونه ای که سرزمینی را که با وجود شرایط بسیار مستعد آب و هوائی، آماده هرگونه کشت و زرعی بود در گرداب بحران عمیق اقتصادی گرفتار ساخته و این کشورحتی قادر به تولید اولین محصولات غذائی خود از قبیل، آرد، ذرت، سیب زمینی و غیره نگردید. حتی برای یافتن ابتدائی ترین محصولات کشاورزی از قبیل گوجه و پیاز نیز بایستی قطع امید کرده و آن را باید اکسیری نایاب دید.
همه اینها در کنار عوامل متعدد دیگر و انبوهی از معضلات اجتماعی و به همراه وجود صدها هزار جوان بیکار و یا وابسته به مشاغل کاذب، سبب گردید که با کناره گیری کردن فیدل کاسترو از قدرت و جایگزینی برادرش رائول، بسیاری چه در داخل و چه خارج از کوبا، انتظار آنرا بکشند که تحولاتی سریع در جامعه در حال سکون کوبا که انگار تنها نشانه از گذشت زمان را می توان بر ویرانه های ساختمان های سابقآ مجلل آن دید، رخ دهد.
سیاست جذب توریست که از زمان به قدرت رسیدن رائول کاسترو شتاب فزاینده ای یافته و برقرای رابطه دوجانبه پس از گذشت بیش از پنجاه سال با کشور آمریکا، کشور را با رشدی ناهمگون و متضاد بویژه در زمینه اقتصادی مواجه ساخته است. در رابطه با توریسم، مناطقی از این کشور به بهشت توریست بدل گشته است، مناطقی که به گفته بومیان و توریست ها، آنها را نمی توان بخشی از کوبا به حساب آورد. مناطقی که ریخت و پاش های بی حساب و کتاب و حیف و میل های آنچنانی را تنها می توان دهن کجی به دهها سال مبارزه برعلیه نظام های سلطه گر در این کشور دانست. در این مناطق، از یک سوی رفته رفته قشری نوکیسه و نوظهور در پیوند مستقیم با صنعت توریسم در حال پیدایش است که به شکرانه حضور توریسم که به جز دگرگونی های فرهنگی و اقتصادی رشوه خواری، زد و بند های مافیائی و فساد اقتصادی را بهمراه دارد، به خرید و معامله املاک مشغول گشته اند. در آنسوی دیگر بخش عظیمی از جمعیت دیده می شود که، در اوج درماندگی و فقر، تنها به کمک های دولتی متکی بوده و روزگارشان را با دریافت سهمیه بسیار محدود مواد خوراکی دولتی می گذرانند. سهمیه ای محدود که چیزی جز یک تا دو نوع نان سفید، تخم مرغ ، آرد، گوشت و یا مرغ یخ زده کم کیفیت و سیب زمینی و پیاز به شکلی محدودتر نیست. این خیل عظیم جمعیت، که بخش قابل توجهی از آنان را جوانان تشکیل می دهند، بجز در مناطق صرفآ توریستی یا به کارهای کاذب از جمله دوره گردی، جمع آوری ذباله های قابل فروش از قبیل بطری های پلاستیکی و شیشه ای و دست فروشی اشتغال داشته ویا بیکار مشغول بازی با تلفن های دستی خود و سرگردان کوچه و بازارند. نبود برنامه اقتصادی سازنده که بتواند این خیل عظیم بیکاران را به شیوه ای درست سلزماندهی کند، نه تنها موجب گردیده که شهر ها و مناطق مسکونی روبه ویرانی این کشور از توان و انرژی مفید این لشگر آماده به کار برای بازسازی این امکان بی بهره بمانند، بلکه زمین های حاصل خیز این سرزمین که بواسطه موقعیت جغرافیائیش مستعد کشت و زرع است، بلا استفاده و حداقل باروری را داشته باشند. در کنار این نابسامانی ها آنچه را که نمی بایست نادیده گرفت، تامین اجتماعی است، بهداشت،تحصیل و مسکن رایگان، نبود تبلیغات حزبی و نبود تبلیغات مستحجن سرمایه داری در سطح کشور و تامین امنیت در سطح جامعه است.
با این همه، نبود برنامه های اقتصادی و آموزشی در نهایت می توانند زمینه ساز تبدل ساختن سیل عظیم بیکاران به عنوان لشکر نوکیسه های سر برآورده از قبل رشوه خواری ها و ...، که خود از هم اکنون بشکلی پنهان و آشکار و خواسته و نخواسته به عوامل قدرت های خارجی بویژه آمریکا بدل گشته اند تبدیل ساخته و رویاهای شیرین امپریالیسم جهانی را به سمی کشنده برای مردمی ستم کش که دهها سال را در دفاع ازآرمانهای انسانی خوزه مارتی، چه گورا و کاسترو ها مبارزه کرده اند بدل سازند. با آنچه که امروزه در کوبا می گذرد و ما شاهد آنیم دور از انتظار نیست که وحشت خوزه مارتی از به مستعمره تبدیل شدن دوباره کوبا اینبار توسط آمریکا به واقعیتی تلخ و گزنده تبدیل شود. تنها راه باقیمانده برای جلوگیری از وقوع چنین فاجعه ای، در پیش گرفتن گذاری دمکراتیک بسوی سوسیالیزم است، سوسیالیزمی که بر خلاف هم اکنون، در آن توده های زحمتکش نقشی جدی ایفا نموده و از خلاقیت های آنان به معنی واقعی کلمه بهره گرفته شده موجبات رشد جامعه و خلاقیت های فردی فراهم گردد.
مرضیه دانش، همایون(اکتبر2016)
