برای آشنایی دقیق با اینگونه مقولات، باید به نوشته‌ها و توضیحات اهل موسیقی رجوع کرد.
اگرچه موسیقی برای من نوعی نیایش است اما به آن اشراف لازم را ندارم و از فقر بیانم پوزش می‌خواهم.
این بحث در مورد کُنسِرتو آرانخوئز Concierto de Aranjuez یکی از زیباترین تصنیفات شناخته شده در جهان موسیقی است که به توصیف موسیقی‌شناس ارجمند میهن‌مان خانم «لیلی افشار»؛ ساز گیتار را به کمال و ابهتی جاودانه رساند. آهنگساز این اثر زیبا هنرمند نابینا «خواکین رودریگو» Joaquin Rodrigo اهل اسپانیا است.
...
کنسرتو مزبور اشاره به شهرک «آرانخوئز» (۵۰ کیلومتری جنوب مادرید) زادگاه آهنگساز آن دارد. این اثر دل‌انگیز؛ گویی کوچه باغ‌های آن وادی را رقصان و آهنگین کرده‌است. چه بسا بیانگر احساس درونی آهنگساز از جنگ داخلی اسپانیا هم هست. برای من بخشی از شعر مربوط به آن «بامداد ماه مه...آنگاه که سرودخوانان به ناگاه بر روی دیوارهای آماج تیرباران‌شان از چیزهایی بسیار شگفت نوشتند» - یادآور تابلوی تیرباران شهیدان در کوه «پرینسیپه پیو» Los fusilamientos de la montaña del Príncipe Pío یعنی تابلوی «سوم ماه مه ۱۸۰۸» اثر فرانسیسکو گویا نقاش بزرگ اسپانیا است. انگار با زبان موسیقی آن اندوه به تصویر کشیده شده‌است.
آرانخوئز با الهام از آوازهای کهن اسپانیا آفریده شده و به گوش بسیاری از ما آشناست. یک دلیلش این است که بارها در کنسرت‌ها اجرا شده و در موسیقی صحنه‌ای از آن استفاده کرده‌اند. من نیز در ویدیو گفتارهای پیشین قسمتی از آن را گذاشته‌ام.
این اثر در سه بخش ساخته شده ولی موومان یا بخش دوم آن که در واقع گفتگوی پُرمعنایی است بین گیتار و ارکستر، شهرت بیشتری پیدا کرده است. همین بخش توسط ژان کریستین میشل، بازسازی شده و خیلی‌ها روی آن ترانه عشق و فراق ساخته‌اند.
...
کنسرتو آرانخوئز بارها توسط نوازندگان بنام گیتار کلاسیک همچون جان ویلیامز، په‌په رومورو، نارسیسو یِپِز، جولیان بریم، آنجل رومرو، کائوری موراجی و نوازنده برجسته فلامنکو پاکو دلوسیا… اجرا شده‌است.
اولین اجرای جهانی کنسرتو آرانخوئز برای گیتار و ارکستر در اسپانیا بود (سال ۱۹۴۰ پس از خاتمه جنگهای داخلی اسپانیا)؛ در سال ۱۹۵۲ به صورت باله هم اجرا شد.
در سال ۱۹۶۷ ریچارد آنتونی Richard Anthony، خواننده‌ی مشهور فرانسوی Aranjuez Mon Amour (آرانخوئز، عشق من) را که چکامه آن از «گ.آ. بونتیملی» G.A.Bontempelli است، اجرا کرد.
آرانخوئز ای سرزمین رویاها و عشق‌ها
جایی که فواره‌های زلال افسانه‌ای تو درگوش رُزها نجوا می‌کردند؛ امروز جز برگ‌های پژمرده‌ای که با نسیم باد از این سو به آن سو می‌روند چیزی باقی نمانده‌است.
آرانخوئز تو یاد آور عشقی هستی که یکباره شروع کردیم و بی‌خود از آن دست کشیدیم. عشقی که شاید هنوز در غروبی، نسیمی یا گلی، پنهان و در انتظار بازگشت دوباره توست...
...
از این آهنگ اجراهای مختلفی وجود دارد که از میان آن‌ها می‌توان به اجرای آندره بوچلی، نانا موسکوری، دمیس روسس، پلاسیدو دومینگو، خوزه کاره‌راس، زامفیر آهنگساز رومانیایی، دالیدا، خوزه فلیسیانو، فابریتزیو دِ آندره، آریل دومبال، کاترین جنکینز، فاستو پاپتی، آمالیا رودریگز، پاکو دلو چیا، سارا برایتمن و... اشاره کرد.
فیروز؛ خواننده شهیر «زنده باد زنوبیا» نیز با شعری عربی این اثر زیبا را اجرا نمود؛ اثری محزون برای بیروت و آسیب دیدن شهر و مردم آن از جنگ.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آرناخوئز عشق من
بر آب چشمه‌ساران
آن گاه که بــاد آن‌ها را با خود می‌آورد
شباهنگام گل‌های سرخ پرپر شده را
شناور بر روی آن می‌بینیم.
...
دیوارها شکافته می‌شوند
در برابر آفتاب، رویاروی بـاد و رگبار
و در برابر سالیانی که شتابان می‌روند
از بامداد ماه مه که آن‌ها آمدند
و سرودخوانان بر روی دیوارهای آماج تیر باران‌شان
از چیزهایی بسیار شگفت نوشتند
بوته‌ی گل سرخ رد پاها رابر روی دیوار پی‌می‌گیرد
و نام‌های نقش بسته‌ی آن‌ها را به هم می‌تند
و هر تابستان از شدت سرخی گل‌های سرخ خواهد رست.
آرناخوئز عشق من...
در برابر آفتاب، رویاروی بـادهای دشت و در طول سالیانی که شتابان می‌گذرند
از بامداد ماه مه که آن‌ها گل بر سینه، با پاهایی برهنه و گامی آهسته آمدند
و با چشمانی درخشنده از لبخندی شگفت
و بر این دیوار آنگاه که شب به پایان می‌رسد
گمان می‌کنم لکه‌های خونی را ببینم،
که جز گل‌های سرخ نیستند
آرانخوئز، عشق من!
پانویس
لیلی افشار
گیتاریست ارجمند میهن ما لیلی افشار؛ فارغ‌التحصیل «کنسرواتوآر بوستون» و «کنسرواتوآر موسیقی نیوانگلند»، یکی از دوازده نوازنده بین‌المللی گیتار و نویسنده کتبی چون «موسیقی قرن۲۰ و ۲۱، گیتار کلاسیک»؛ «پنج آواز محلی ایرانی»، «باخ برای گیتار کلاسیک» و «یازده قطعه ایرانی و آذری» است. وی نخستین زنی در جهان بوده که موفق به اخذ درجه دکترا در نوازندگی گیتار شده و مورد توجه استادان بنامی چون ماتسرو سگویا Andrés Segovia Torres بوده‌است. وقتی گیتار می‌نوازد آهنگها به رقص درمی‌آیند. امیدوارم در ایران آزاد فردا به همراهی امثال وی کنسرتوی آرانخوئز (Aranjuez) نواخته شود.
...
کُنسِرتو Concierto چیست؟
بنا به گفته اهل موسیقی؛ کُنسِرتو (کُنچــِرتو) در ساده ترین تعریف، قطعه‌ای موسیقی برای ارکستر و یک ساز تک‌نواز است و معمولاً در سه موومان (بخش) تصنیف می‌شود. نقش ارکستر در مجموع همراهی ساز تک‌نواز است که نقش کلیدی را طی تمام قطعه ایفا می‌کند.
...
در خاطرات همسر رودریگو (سازنده آهنگ) اشاره شده که در رابطه با دوران ماه عسل و سقط جنین در نخستین بارداری، همسرم اندوهگین شد و آهنگ کنسرتو آرانخوئز را ساخت.
برخی گفته‌اند رنج رودریگو می‌تواند در رابطه با جنگ داخلی اسپانیا، بمباران شهر خوئرینکا و تیرباران شهیدان در کوه «پرینسیپه پیو» هم باشد.
