وقتی که من بچه بودم؛ غم بود، اما کم بود

https://www.youtube.com/watch?v=Ze-uo84of2c

هر بار که به یادگار زیبای مرضیه؛ همایون خرم و معینی کرمانشاهی (خاطرات عمر رفته بر نظرگاهم نشسته) گوش می‌کنم بی‌اختیار به یاد Yesterday When I Was Young می‌افتم.
ترانه «آن روزها وقتی که جوان بودم»
چند سال پیش مطلبی در مورد آن در ویکیپدیا نوشته بودم. ترانه‌ حزین و خاطره‌انگیزی که روزگار سپری‌شده را بیاد می‌آورَد.
آنچه از آن صحبت می‌کنم با ترانه دیروز Yesterday (ترانه پاپ) که توسط گروه موسیقی بیتلز Beatles در سال ۱۹۶۵ ساخته شد یکی نیست.
...

شارل آزناوور حدود نیم قرن پیش به همراه «ژرژ گارورانتس» Georges Garvarentz آهنگ و شعری (به زبان فرانسه) به نام «ایقانکا»(ای‌یه‌غ آنکوغ) Hier Encore - دیروز هنوز بیست سال داشتم- ساخت که بر سر زبان‌ها افتاد.
شعر انگلیسی آن را «هربرت کرتزمر» Herbert Kretzmer نوشت و «رُوی کلارک» آن را به زیبایی اجرا کرد.
تا آنجا که می‌دانم تاکنون دست کم؛ ۳۰ اجرای مختلف توسط خوانندگان متفاوت از این آهنگ ضبط شده که می‌توان به اجراهای بینگ کرازبی، داستی اسپرینگفیلد، ادی آرنولد، دین رید، یونی ماتیس، مارک آلموند، گلن کمبل، مل تورم، لنا هورن، اندی ویلیامز، جیمی درنت، نورا آونر، جان متیس، ال مارتینو، شرلی بسی، بابی بر، پاتریسیا کاس و خولیو ایگلسیاس و...اشاره کرد.
...
ترانه Yesterday به زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی Ieri Si، اسپانیایی Ayer Aún، نروژی Jeg var ung engang و ژاپنی 帰り来ぬ青春 و... هم اجرا شده‌است.
در ایران زنده یاد «فرهاد مهراد»(خواننده فقید گنجشکک اشی مشی) هم آن را خواند. فرهاد ترانه Yesterday را هم خوانده‌است. همان‌که بیتل‌ها و کسانی چون جیمی درنت اجرا نمودند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آن روزها وقتی که جوان بودم
مضمون ترانه Yesterday When I Was Young به فارسی
...
آن روزها وقتی که جوان بودم
طعم زندگی به شیرینی قطره‌های باران بود بر زبانم.
سر به سر زندگی می‌گذاشتم،
تو گویی بازی احمقانه‌ای است.
سر به سر زندگی می‌گذاشتم،
همان‌گونه که نسیم شامگاهی
سر به سر شعله شمع می‌گذارد.
هزاران رویا در سر،
و چه برنامه‌های باشکوهی برای خود داشتم.
دریغا که هر چه می‌ساختم، بر شن‌های روان می‌ساختم،
شب‌ها می‌زیستم و از نور عریان روز می‌گریختم.
و اکنون می‌بینم که سال‌ها چگونه از برابرم می‌گریزند.
آن روزها وقتی که جوان بودم...
...
چه بسیار ترانه‌های سرمستی که در انتظار سرودن بودند.
چه بسیار سرخوشی‌هایی که در انتظار من بودند
و جه بسیار درد و رنج‌هایی که بودند اما چشمان خیره‌ام نمی‌دیدند.
به سرعت می‌دویدم و جوانی و زمان را به زانو درآوردم.
و هرگز مکث نکردم تا ببینم معنای زندگی چیست.
هر گفتگویی که اکنون می‌توانم به یاد آورم
فقط مرا در خود فرومی‌برد، و دیگر هیچ.
...
آن روزها ماه آبی بود.
و هر روز شوریده، چیز تازه‌ای برای ما به ارمغان داشت.
[اما من] عمرم را همانند عصای جادو به کار می‌بردم،
و هرگز بیهودگی و هدر رفتن ناشی از آن را نمی‌دیدم.
بازی عشق بود که با تکبر و غرور نقش‌آفرینی می‌کردم.
و هر شعله‌ای که افروختم، به سرعت فرو نشست.
تمام دوستانم به نوعی پراکنده شدند،
و در آخر؛ من، تنها بر صحنه نمایش باقی‌ماندم.
...
چه بسیار ترانه‌هایی در ذهنم هستند،
که هرگز خوانده نخواهند شد.
[اینک] بر زبانم طعم تلخ قطره‌ای اشک را احساس می‌کنم.
و زمان به سویم می‌آید
به تاوان آن روزها
آن روزها وقتی که جوان بودم...
...
(متن انگلیسی ترانه با نمونه اصلی آن(Hier Encore J'avais 20 Ans) نفاوت‌هایی دارد.)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مضمون شعر اصلی به فارسی (Hier Encore)
دیروز که هنوز بیست سالم بود زمان را نوازش می‌کردم و سر به سر زندگی می‌‌گذاشتم ، همانطور که عشق‌بازی می‌کنند.
زندگی می‌کردم در شب، بدون آنکه روی روزهایم حساب کنم که در زمان می‌گریختند.
آرزوهای زیادی داشتم [اما] همه بی سرانجام ماندند. گم شدم، بی آنکه بدانم کجا باید بروم، چشمانم آسمان را جستجو می‌کرد و دلم زمین را،
دیروز، که هنوز بیست سالم بود...
زمان را تلف کردم، به خیال آن که می‌توان آن‌را متوقف نمود و دوباره به‌دستش آورد و حتی از آن پیش افتاد.
فقط می‌دویدم، [می دویدم و می‌دویدم] آنقدر که از نا و نفس افتادم، بدون آنکه ریشه‌ای در گذشته و امیدی به آینده داشته باشم.
[همه جا] پیش‌افتاده و در همه گفتگو ها، «من» را برجسته می‌کردم و با خودخواهی و عجله بهترین‌ها را [برای خودم] می‌خواستم.
دیروز که هنوز بیست سالم بود...
من برای چیزهای بیهوده که رهایم نکردند زمان را از دست دادم،...
[و زمان گذشت و عاقبت] در پیشانیم چین انداخت. [چین و چروک] با رنگی از هراس و خستگی
عشق هایم قبل از اینکه به وجود بیایند مُردند، و دوستانم پیش از اینکه باز گردند رفتند [رفتند و دیگر باز نخواهند گشت]...
با اشتباهات خودم، به تنهایی افتادم.
زندگی و سالهای جوانی، خوبترین و بدترین، [همه را] هدر دادم و بهترین‌ها را دور انداختم.
خنده‌هایم پژمردند و اشک‌هایم یخ زدند
خنده‌ها و اشک‌ها چی‌ شدند؟ سال های جوانی‌ام کجا رفت؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ترانه وقتی که بچه بودم
Yesterday ترانه‌ای را که شعر آن از دکتر اسماعیل خوئی است و فرهاد خوانده‌ تداعی می‌کند. ترانه وقتی که بچه بودم
...
وقتی که بچه بودم
پرواز یک بادبادک می‌­بُردت از بام­‌های سحرخیری پلک
تا نارنج زاران خورشید
وقتی که بچه بودم
خوبی زنی بود که بوی سیگار می‌­داد و
اشک­‌های درشتش از پشت عینک با قرآن می‌­آمیخت
آه آن روزهای رنگین
آه ان روزهای کوتاه
وقتی که بچه بودم
آب و زمین و هوا بیشتر بود و
جیرجیرک شب­ ها در خاموشی ماه آواز می‌­خواند
وقتی که بچه بودم
در هر هزاران و یک شب، یک قصه بس بود
تا خواب و بیداری خواب‌ناکت سرشار باشد
آه آن روزهای رنگین
آه ان فاصله­ های کوتاه
آن روزها آدم بزرگ­‌ها و زاغ­‌های فراغ، این‌­سان فراوان نبودند
وقتی که بچه بودم مردم نبودند
آن روزها وقتی که من بچه بودم
غم بود
اما کم بود
متن ترانه به زبان اصلی


متن ترانه به انگلیسی

Billboard 8 Jul 1972