استاد بیژن غیبی که مُدرس دانشگاه بیلفلد آلمان است به سال 2012 کتابی چشمگیر وحجیم (750 صفحه) در قطع بزرگ (هفده در بیست و چهار سانتی متر) زیر عنوان "پارس یا ایران؟- آلمانی های کاشف سرزمین زردشت" بزبان آلمانی انتشار داده است:
Bijan Gheiby: Persien oder Iran? Die Deutschen entdecken das Land Zarathustras, Ed. Philipp von Zabern, 2012.
دانشنامه یادشده، سوای پیشدرآمدی که در آن مولف احترام خود را نسبت به پژوهش آلمانیها در مورد سرزمین زادگاه خود ابراز داشته، دارای سیزده فصل است. فصل اول گزارش هایی از ایران است که به قلم سیاحان، دیپلماتها و پژوهشگران آلمانی در قرن های قبلی نگاشته شده و نویسنده کوشا، بیژن غیبی، گلچینی از نکات برجسته آنها را برای خواننده آلمانی زبان در دسترس قرار داده است.
فصل دوم که عنوان فیلولوژی یا واژه شناسی را دارد مفاهیمی چون "زند – اوستا" را معنا میکند و از دانشمندان دست اندرکار این بررسی نام میبرد. در فصل سوم که عنوان خود را "تاریخ" گذاشته از جمله با موضوع پارس در تاریخ جهانی و مسائل دوره بندیهای تاریخی روبرو میشویم که در متنهای تاریخنگاران آلمانی مورد سنجش قرار گرفته است. فصل چهار به واکنشهای فلاسفه به نقشی که ایران در تاریخ فرهنگها داشته میپردازد و از موضع لایبنیتز تا آلبرت شوایتزر در این باره مطلع میشویم. فصل پنج به بررسی "دین نورانی" اختصاص یافته که از نیمه اول قرن نوزده تا به امروز به موضوع مورد نظر پرداخته اند. در این فصل نه فقط گفتاری مفصل درباره نکاتی چون غایت باوری، آخر الزمان و باور به ظهور مُنجی وجود دارد بلکه به متنهایی اشاره میرود که به تاثیر زردشت گرایی بر یهودیت یا وجود آموزههای زردشت در باورهای مسیحی پرداخته اند. در این فصل، که در ادامه یکی از زیر مجموعه هایش را بیشتر شرح خواهیم داد، همچنین به تاثیر زردشت گرایی بر فلسفه یونان باستان اشاره شده و متنهای مربوطه را بیژن غیبی یادآور شده است. در فصل بعدی موضوع سرایش است و تاثیری که شعر سعدی و حافظ بر متفکران و البته شاعران آلمانی داشته اند. در این فصل همچنین اشاره به مطالعاتی میرود که تا همین اواخر درباره شاهنامه فردوسی تداوم داشته است. در فصل هفتم با بررسی و اشاره به زبان و ادبیات فارسی جدید روبرو هستیم و با سیاهه بلندی از نام پژوهشگران این حوزه علمی و گوشه هایی از متنهایشان آشنا میشویم. در پایان این فصل مولف یادآور واژههایی شده که از زبان فارسی به آلمانی راه یافته اند و مورد استفاده قرار میگیرند. بیژن غیبی اشاره به مسئله اساطیر و افسانه ها را فراموش نکرده و در فصل هشتم بدین مهم پرداخته است و نشان داده که آلمانیها چه نیرویی برای پژوهش در این باره صرف کرده اند. به گردآوری و تنظیم غیبی بی دلیل لقب دانشنامه ندادیم چون وی در فصلهای بعدی از باستان شناسی تا تاریخ هنر، از جغرافیا و قوم شناسی تا آموزههای اجتماعی به متنها و پژوهشگران مربوطه اشاره کرده و از محتوای کارشان گزارش بدست داده است. وی سرانجام کتاب خود را به جدلهای نظری آلمانیها اختصاص داده است که بر سر میزان حضور عناصر ایرانی یا اسلامی در شکل یافتن فرهنگ امروزی کشور ایران جریان دارد.
در پایان این معرفی نامه کوتاه، همانطور که در پیش گفتیم اشاره مختصری خواهیم داشت به موضوع تاثیر جهان بینی و نگرش باستانی ایرانیان بر فلسفه یونان در دوره آغازینش. دانشنامه غیبی که در بر گیرنده کشفیات تحقیقات آلمانیها از ایران است پس از آن که به تاثیر زردشت گرایی بر یهودیت و مسیحیت اشاره کرد به موضوع زیر میپردازد که جهان بینی ایرانیان دوره اوستا چه نقش و نگاری بر فلسفه یونان باستان بر جا گذاشته است. بدین خاطر غیبی به رساله ایی از هینریش یونکر زیر عنوان "منابع ایرانی تصورات هلنیان از ایون" و به کتابی از ورنر یگر با عنوان" ارستو و سنگ بنای تاریخ تحولش" اشاره میدهد. در سال ۱۹۲۳ نه فقط کتاب یگر در مورد ارستو بلکه همچنین مطلب آلبرشت گوتزه با عنوان "فضیلت ایرانی در شولایی یونانی" انتشار یافته است. مطلب گوتزه که به تاریخ شکل گرفتن ایده جهان خرد و کلان پرداخته، مبنای بررسی خود روی برداشت و فهم انتقادی بخش بیست و هشتم اثر بندهش قرار داده که در آن اندام مختلف انسان در وابستگی با پدیده های طبیعت مورد توجه و شناخت هستند. او شبیه چنین برداشتی را سپس در متنهای یونانی باز مییابد. بنابراین گوتزه بدین نتیجه میرسد که این برداشتها همه در اوستا و در دامداد نسک ریشه دارند که برای فیلسوفان یونان متنهایی آشنا بوده اند و مبنای ایده جهان خرد و کلان ایشان شده است. غیبی تداوم نگاه یگر و گوتزه را در نوشته های ریتسن اشتین میبیند که در سالهای بعد نوشته شده و جهان بینی ایرانی را در فرهنگ هلنیستی و لاتینی نیز باز مییابد.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد