زنان ایرانی و تبعیض جنسیتی

در چهارمین کنفرانس جهانی زنان در پکن در سپتامبر 1995 کشورهای شرکت کننده، اعلامیه پکن را که با صراحت بر تامین حقوق برابر و کرامت انسانی و ذاتی زنان و مردان تاکید داشت را تصویب نمودند و حقوق زنان را بخشی از حقوق بشر دانستند.
در سال 2005 چگونگی اجرای این اعلامیه مورد بررسی قرار گرفت و راهکارهای ویژه ای در رابطه با منع تبعیض علیه زنان پیشنهاد گردید و سرانجام در سال 2010 کارگروه تبعیض علیه زنان تشکیل شد.
قطعنامه 23/15 شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد مورخ 8 اکتبر 2010 که به عنوان دستورکار این کارگروه قلمداد می شود تعهدات دولتها در راستای منع تبعیض علیه زنان و تحقق برابری در حوزه های زیر را مورد تاکید قرار می دهد. این مقاله به بررسی این حوزه ها در ایران می پردازد.

1/فرصت برابر در جهت دسترسی زنان به آموزش :
در طی سالها مقامات جمهوری اسلامی همواره کوشیده اند که نشان دهند تبعیضی علیه زنان در ایران وجود ندارد اما وضعیت موجود حاکی از این است که زنان همواره در معرض تبعید بوده و هستند. پیشرفتهایی در زمینه آموزش زنان در طول سالهای گذشته بنا به دلایل مختلفی صورت گرفته است . اگرچه میزان باسوادی زنان در شهرها 82% اعلام شده است ولی تنها 62% زنان در روستاها از نعمت سواد برخوردارند.
در زمینه آموزش عالی گرچه زنان حضور چشمگیری در بسیاری از رشته ها از جمله فنی و مهندسی داشته اند ولی در سالهای اخیر با محدودیت های بسیاری روبرو بوده اند.
طبق آمارهای اعلام شده حضور 4 درصدی زنان در سال 1365 به 30 درصد در سال 1388 تغییر یافته است. ولی با آغاز فعالیت دولت نهم همزمان با افزایش ورود بی سابقه زنان که 60% کرسی های دانشگاه را اشغال کرده بودند، دولت تلاش خود رابرای به حاشیه راندن زنان دوچندان کرد و با اجرایی کردن سیاست های بومی گزینی و سهمیه بندی جنسیتی، زنان در برخی رشته ها حق انتخاب ندارند یا اگر هم داشته باشند محدود است.
در سال 1391 در سی و شش دانشگاه کشور، دختران را در هفتاد و هفت رشته تحصیلی نپذیرفتند. سهمیه بندی جنسیتی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باعث محروم شدن دختران دانشجو در مقطع روزانه به علت اختصاص دادن سهمیه بعضی دانشگاه ها به پسران شد.
در جدیدترین اقدام طی سالهای1391-1392 رشته مطالعات زنان از دانشگاه های معتبر کشور حذف شده ، همچنین راه اندازی دانشگاه های تک جنسیتی در استانها، از جمله اقدامات دولت دهم بوده است.
در برخی رشته های دانشگاهی از جمله پزشکی و دبیری ، زنان با تعداد بیشتری نسبت به مردان در دانشگاه ها حضور داشته اند که عملا این موضوع نمی تواند بیانگر هدف جمهوری اسلامی برای پیشرفت زنان در این حوزه باشد و از علل زمینه ای آن نیاز به زنان کارآزموده برای پیشبرد برنامه های بلند مدت تفکیک جنسیتی جمهوری اسلامی بوده است تا امکان ارائه خدمات توسط زنان به زنان فراهم گردد.
متاسفانه رتبه ایران در جهان از جهت شکاف جنسیتی در زمینه آموزش در بین 134 کشور 98 میباشد.

2/مشارکت اقتصادی و دسترسی برابر به موقعیت های شغلی:
نرخ دسترسی زنان به فرصت های اقتصادی و اشتغال معمولا بیان کننده وضعیت اجتماعی زنان در کشورهای مختلف است. وقتی جایگاه زنان در زمینه اشتغال در ایران مورد ارزیابی قرار می گیرد، اگر چه سطح سواد مخصوصا در سطح دانشگاهی در بین زنان به طور قابل ملاحظه ای بالاست ولی نرخ مشارکت اقتصادی تنها 13% می باشد که حتی از استانداردهای خاورمیانه هم پایین تر است.
طبق آمار موجود تنها کمتر از 10% زنان، عضو هیات علمی انجمنهای علمی هستند. رتبه ایران در دسترسی زنان به فرصتهای اقتصادی در بین 136 کشور 130 می باشد. متاسفانه زنان باتوجه به تبعیضات دیرینه و سیاست هایی که جمهوری اسلامی اخیرا با پررنگتر کردن نقش مادری و همسری زنان اتخاذ کرده ، آنان را از بدست آوردن موقعیت های شغلی مخصوصا شغلهای درآمدزا محروم کرده است. زنان در ایران کمترین میزان درآمد را در کشورهای منطقه داشته اند .

3/دسترسی به بهداشت
نگران کننده ترین شاخص در سلامت زنان ایرانی ، اضافه وزن و چاقی است که 59% زنان ایرانی به آن مبتلا هستند. سرطان سینه به سرعت در حال افزایش و سن این بیماری در حال کاهش است به طوری که در گروه 15 تا 46 سال رتبه ششم مرگ و میر زنان کشور را به خود اختصاص داده است.این در حالی است که جمهوری اسلامی هیچگونه تدبیری برای این مشکل نیندیشیده و با سهل انگاریهای بسیار زنان را در معرض خطر بیشتری قرار داده است.
تغییر سیاست دولت در کنترل جمعیت که جنبه های منفی آن پیامدهای مثبت آن را به صورت جدی تحت الشعاع قرار می دهد، زمینه ای را فراهم می کند که وسایل جلوگیری از بارداری در ایران در دسترس زنان قرار نگیرد که این خود عوارضی مانند سقط جنین ناایمن، هپاتیت و ایدز را به دنبال خواهد داشت.
باتوجه به رفتارهای پرخطر جنسی در گروه سنی نوجوانان و جوانان و فقر آموزشی در سیستم آموزش و پرورش درباره محافظت و مراقبت جنسی و فردی، این گروه در معرض خطر می باشند. براساس مطالعه شاخص های جمعیت و سلامت که توسط موسسه ملی تحقیقات سلامت انجام گرفته است تنها 20% زنان 15 تا 24 سال آگاهی کافی درباره راههای پیشگیری از ایدز را دارند.
ایران در زمینه بهداشت و سلامت از لحاظ شکاف جنسیتی مقام 87 را دربین 134 کشور جهان دارا میباشد.

4/دسترسی به سطوح مختلف تصمیم گیری در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی
عدم مشارکت سیاسی زنان در تصمیم گیری و اثرگذاری، یکی دیگر از چالشهای مهم در ایران می باشد. تنها 3% از کرسی های مجلس در ایران به زنان اختصاص دارد. این در حالی است که در برنامه توسعه برای سال 2015 به بعد درصد حضور زنان در مجلس میزان حداقلی 20% در نظر گرفته شده است.
دبیرکل سازمان ملل فقدان زنان در کابینه ریاست جمهوری و عدم انتصاب زنان به سمتهای وزارتی را به عنوان یکی از جنبه های منفی و خلاء های اقدامات جمهوری اسلامی ایران در رابطه با ارتقاء جایگاه سیاسی زنان برشمرده است. جایگاه ایران در این زمینه از لحاظ شکاف جنسیتی رتبه 129 دربین 136 کشور جهان میباشد.
به طور کلی سیاست جمهوری اسلامی طی سالیان متمادی به حاشیه راندن زنان از مسایل سیاسی و اجتماعی بوده و به حقوق زنان از جنبه های اسلامی نگاه کرده و تمایلی به اعاده حقوق زنان از دید جهانی نداشته است.
مژگان صفری.راد
لندن
04/04/2014