موسسه خیریه ای بین المللی به نام آکسفام (Oxfam) روز بیستم ژانویه گزارشی منتشر كرد تحت عنوان “Working for the few” كه در آن می نویسد "اقلیت صاحب قدرت اقتصادی در همکاری و هماهنگی با قدرت سیاسی در سطح جهان با تقلب و فریبکاری در شیوه مدیریت امور اقتصادی، دموکراسی را تضعیف کرده و شرایطی را به وجود آورده که امروزه ثروت ٨٥ نفر از ثروتمندترین افراد با دارایی ٥٠ درصد از جمعیت جهان برابر است." این گزارش ٣٢ صفحه ای تمام در چهارچوب همان "خیریه" موعظه می كند كه این وضعیت نامناسب است و به فقرا ظلم می شود. و مثل هر مؤسسه خیریه دیگری كه اسم و رسمی به هم می زند، می گوید: "نابرابری اقتصادی با به خطر انداختن ثبات و امنیت اجتماعی یک خطر بزرگ برای امنیت جهانی است." نتیجه گیری واقعی آن همین است كه "امنیت جهانی" (واقعا برای چه كسی؟) بخطر افتاده است!
در این یادداشت قصد من پرداختن به آكسفام نیست. اما نكاتی را كه گزارش این مؤسسه به آنها اشاره دارد، موقعیت این جهان ناامن را به خوبی توصیف می كنند.
جهان ناامن
دنیا ناامن شده است، اما چگونه و برای چه كسی؟ گزارش آكسفام می گوید كه موقعیت نابرابری اقتصادی امنیت جهانی را بخطر انداخته است. این گزارش در چهارچوب یك مؤسسه خیریه كه صدایش را هم با آب و تاب به همه می رساند، نگران دنیای نابرابر است. می گوید كه "حدی از نابرابری برای این جهان اصولا لازم است، برای اینكه اگر همه برابر باشند، انگیزه ها برای پیشرفت كور می شوند." كسی كه انگیزه و شكوفائی انگیزه ها را اینگونه فهمیده است، در عالم واقع نمی تواند به نابرابری برای شكوفا شدن انگیزه ها محدودیتی قائل شود. همین ادعا و تئوری برای شكوفائی انگیزه ها سرچشمه همه نابرابری هاست. كسی می تواند و به درست هم، ادعا كند كه اگر برای نابرابری محدودیتی قائل شوید، من انگیزه ای برای سرمایه گذاری ندارم! كسی می تواند همین را برای كار در بیمارستان و آمبولانس و جلوگیری از مرگ و میر بیماران و آسیب دیدگان هم عنوان كند! مهمتر اما انگیزه سرمایه برای وارد شدن به چرخه تولید، سود بیشتر و تولید ارزش اضافه در حد حداقل ٣ درصد است. كمتر از آن موقعیتش بحرانی می شود. و در جامعه سرمایه داری، موقعیت بحرانی سرمایه، یعنی تلاطمات عمیق و ریشه ای در كل جامعه و جهان!
دنیا برای ٩٩ درصد مردم ناامن شده است، چرا كه بخش وسیعی از این ٩٩ درصد نیازمند غذای شب هستند. همین گزارش می نویسد: "اکنون یک درصد از مردم با ثروتی حدود ١١٠ تریلیون دلار صاحب ٤٦ درصد از کل ثروت جهان هستند." هم اكنون ٢١ درصد از مردم كشور نیجریه، همین درصد مردم كشور اتیوپی و ٢٠ درصد از جمعیت یك میلیاردی هند پدیده ای به نام "روزهای بدون" (Foodless Days) غذا را خلق كرده اند! اینجاها خانواده ها دور هم جمع می شوند و تصمیم می گیرند كه مثلا دو روز در هفته، مثل چهارشنبه ها و یكشنبه ها، اصلا غذائی نخورند! جهان برای این ٩٩ درصد تا دلتان بخواهد ناامن شده است.
برای سرمایه هم ناامن شده است، چرا كه همین ٩٩ درصد مردم جهان اكنون در قلب كشورهای متعددی و از جمله در مهد دمكراسی هم، در آمریكا، كانادا و کمی دورتر در مصر، اسپانیا، فرانسه، تونس، كره جنوبی، كامبوج و ایران و سوریه و غیره موقعیت ناامن خود را به چالش كشیده اند!
راه حل آكسفام در بهترین حالتش راه حل سوسیال دمكراسی است. راه حلی كه شكست خورد و جای خود در جوابگوئی به بحران سرمایه داری را به اقتصاد نئوكلاسیك داد. به راه حل تاچر و ریگان و فریدمن داد و همه "دلسوزان ناامنی جهان" هم برایش هورا كشیدند كه جواب بحرانهای گریبانگر سیستم را پیدا كرده اند. "دست و دلبازی" سوسیال دمكراسی در بیمه های اجتماعی و دولت رفاه، ظاهرا سدی بود بر تولید ٣ درصد ارزش اضافه ضروری برای عبور از بحران سرمایه. تمام اقتصاددان و دولتمردان جامعه سرمایه داری و جالبتر حتی، دولتمردان و اقتصاددانان سوسیال دمكرات هم بر برداشتن این محدودیت كه لازمه امنیت سرمایه است، تأیید گذاشتند. هیچ اقتصاددان و دولتمرد عاقلی كه كاركرد سرمایه را می داند، راه حل سوسیال دمكراسی را دیگر توصیه نمی كند!
جامعه طبقاتی و تقلب و فریبكاری
گزارش آكسفام در بخش تحلیلی و مقدمه خود می گوید: "اقلیت صاحب قدرت اقتصادی در همکاری و هماهنگی با قدرت سیاسی در سطح جهان با تقلب و فریبکاری در شیوه مدیریت امور اقتصادی، دموکراسی را تضعیف کرده ..." این واقعیت ندارد! آنجا "تقلب و فریبكاری" معنا دارد كه كسی در قراردادی تقلبی انجام داده باشد و در دادگاهی این تقلب ثابت شده باشد. آنجا "تقلب و فریبكاری" معنا می دهند كه چیزی خلاف قوانین جاری در كشوری روی داده باشد. حق مالكیت داشتن بر كار و زحمت دیگران، از قوانین خدشه ناپذیر جامعه سرمایه داری و به قدمت خود جامعه سرمایه داری و تئوری پردازیهای در مورد جامعه "آزاد" سرمایه داری است. كسی می تواند ادعا كند كه دست درازی جامعه و قوانین سرمایه داری به جان و امنیت شهروندان این دنیا تقلب و فریبكاری است كه این دست درازی و ظلم را زیر سئوال برده؛ و امروزه بخش قابل توجهی از انسانهای شریف و منصف این دنیا دیگر كاسه صبرشان از این موقعیت به سر آمده. با وضعیت فعلی این دنیا، حتی با فقر غیرقابل باوری كه بر ٩٩ درصد از ماها تحمیل شده، قانون جامعه سرمایه داری زیر پا گذاشته نشده است؛ اما عرف انسانیت زیر پا گذاشته شده است. و اینجاست كه شاهد هشدار دوستان رنگارنگ این سیستم و از جمله پاپ فرانسیس و مؤسسه آكسفام می باشیم.
٢٦ ژانویه ٢٠١٤
