شب نهم نوامبر ۱۹۳۸ در آلمان، شب کریستال
گذر از سرکوب یهودیان به هولوکاست

شب نهم به دهم نوامبر در سال ۱۹۳۸ در آلمان نقطه تاریخی مهمی است. در این شب راهی که از سال ۱۹۳۳ با روی کار آمدن دولت رایش آغاز شده بود ، یعنی راه فشار بر یهودیان و سرکوب آنان، در مسیر هولو کاست افتاد. این شب را وقتی بخواهند چنان ساده بیان کنند که کشتار و وحشیگیری کمتری را بروز دهد، "شب کریستال رایش" هم می گویند.

در این شب نیروهای نظامی و بسیج شده حزب حاکم، حزب ناسیونال سوسیالیسم در لباس شخصی به هر آنجه که از آن یهودیان بود، حمله بردند، شکستند، خراب کردند، آتش زدند و نابود کردند. عده ای را کشتند و عده ای را دستگیر کردند.

گفتند که "خشم مردم" بوده که به صورت "خودجوش" فوران کرده است. بیش از ۷۵۰۰ محل کسب یهودیان در یک شب ویران شد.

به تمام کنیسه ها و محل های عبادت یهودیان حمله شد، و ۱۴۰۰ محل یعنی بیش از نصف نیایشگاهها به تلی از خاک و خاکستر تبدیل شدند. گروههای مسلح چه مجهز به سلاح گرم و یا مجهز به کارد و میله آهنی نیمه شب به خانه یهودیان ریختند، همه چیز را شکستند و نابود کردند، یول و جواهرات را غارت کردند، کودک و زن و مرد را زدند و مجروح کردند. عده ای را دستگیر کردند و به اردوگاههای کار فرستادند. آمار دولتی وقت از ۹۱ کشته می گوید، ولی آمارهای دیگر می گویند که بیش از ۱۳۰۰ تن از مردم یهودی کشته شدند چه به طور مستقیم در حمله و یا مجروح شدن بر اثر آن و یا در خودکشی در پی این حمله. آنقدر شیشه در این شب شکستند از شیشه های محل کسب و زندگی و یا هر آنچه که در این یورش قابل شکستن بود، که به آن شب کریستال می گویند. آلمان در صبح روز دهم نوامبر مانند خرابه ای شده بود.
‍
بهانه این حمله چه بود؟

روز نهم نوامبر خبر رسید که ارنست فوم رات، نفر سوم سفارت آلمان در فرانسه که چند روز پیش در سوقصدی در پاریس مجروح شده بود، در گذشت.

این شخص توسط جوان هفده ساله یهودی لهستانی مورد حمله قرار گرفته و مجروح شده بود. انگیزه این ترور، اعتراض به اخراج توهین آمیز و وحشیانه خانواده این جوان از آلمان به لهستان بود.

این خبر در یک گردهمایی حزب حاکم در مونیخ، که سران حزب از جمله هیتلر در آن شرکت داشتند، به آنان رسید. این گردهمایی به مناسبت کودتای نافرجام هیتلر در سال ۱۹۲۳ بود، که پس از آن هر ساله مراسمی در سالروز آن برگزار می شد. پس از رسیدن این خبر هیتلر تصمیم گرفت که به روند خلع مالکیت یهودیان و حذف آنان از زندگی اجتماعی که از سال ۱۹۳۳ اغاز شده بود، شتاب بیشتری بدهد. بعدها چه در اسناد تاریخی و یا روزنوشت هایی که یافته شد، مشخص شد که هیتلر با گوبلز در این مراسم مشورت می کند و به او حمله سازماندهی شده از طرف حزب را ابلاغ می کند. پس از آن بود که جوانان وابسته به "اس اس" و "اس آ" بسیج و مسلح می شوند و این عملیات در سراسر آلمان تا ۱۳ نوامبر ادامه داشت. در این مدت هیتلر در انظار ظاهرنشد وسکوت اختیار کرد و رسانه ها این عملیات را کار مردم نامیدند که دیگر صبرشان را از دست داده بودند.

سیاست های ضد یهودی قبل از این واقعه

از روزی که آدولف هیتلر در ۱۹۳۳ روی کار آمد، سیاست دشمنی و سرکوب یهودیان به سیاست رسمی دولتی تبدیل شد و با تصویب قوانین مختلف تبعیض و ترور یهودیان مبنای قانونی یافت. در اول آوریل ۱۹۳۳ اولین عملیات ترور علیه یهودیان یعنی بایکوت یهودیان با نام "از یهودیان خرید نکن" آغاز شد که بر سر مغازه های یهودی نصب شد. در ۱۵ سپتامبر ۱۹۳۵ قانونی به نام "قانون حفظ خون و شرافت آلمانی" تصویب شد که از جمله بر اساس آن ازدواج و یا رابطه جنسی یهودیان با دیگران ممنوع شد و برای آن مجازات تعیین گردید. استفاده یهودیان از رنگهای پرچم آلمان ممنوع شد. حقوق یهودیان هرچه بیشتر زیر پا نهاده شد. از جمله اشتغال یهودیان به وکالت ممنوع شد. فقط از این طریق ۳۷هزار یهودی شغل خود را از دست دادند. حق طبابت از پزشکان یهودی سلب شد و یهودیان از ادارات دولتی اخراج شدند. در ماه اوت ۱۹۳۵ قانونی تصویب شد که بر اساس آن تعداد یهودیان و هویت و محل زندگی آنان ثبت شد. در ماه ژوئن ۱۹۳۸ قانونی تصویب شد که محل کسب یهودیان با حروف سفید مشخص شود. این قانون یافتن محل کار یهودیان را برای حمله کنندگان ماه نوامبر آسان کرد. هم چنین از ماه ژوئن همین سال مقرر شد که یهودیان باید از مالکیت کنیسه ها عقب نشینی کرده و آنها را به دولت واگذار کنند. در آگوست همین سال قانون دیگری تصویب شد که همه یهودیان زن باید نام سارا و یهودیان مرد نام اسراییل را به نام کوچک خود اضافه کنند و پاسپورت های آنان به حرف j به معنای یهودی بودن مارکدار شد.
‍
اخراج یهودیان لهستانی از آلمان

تا سال۱۹۳۳ در آلمان ۵۰۰ هزار یهودی زندگی می کردند. یک چهارم آنها تا سال ۱۹۳۸ از آلمان مهاجرت کردند. از این پانصد هزار تن صدهزار تن یهودیان خارجی و بیش از نیمی از خارجیان یهودیان لهستانی بودند. در سال ۱۹۳۸ قانونی در لهستان تصویب شد که بر اساس آن شهروندان آن در صورتی که بیش از ۵ سال در کشور دیگری زندگی کنند، تابعیت لهستانی خود را از دست می دهند. دو روز قبل از این که این قانون به اجرا در بیاید، در شب 27 اکتبر ۱۹۳۸ اس اس ها به منازل یهودیان لهستانی حمله برده و آنها را بدون آنکه هیچ آمادگی داشته باشند و بدون این که فرصت حتی بستن چمدان بیابند یا این که امکان بیابند چیزی را همراه ببرند، سوار کامیونها کرده و به ایستگاههای قطار فرستادند که در آنجا بدون غذا همراه با کودکان ساعتها بایستی منتظر بمانند. آنها حتی نمی دانستند چه در انتظارشان است. آنها را در قطارها چپاندند و به مرز آلمان و لهستان فرستادند. تاسال 1939 هنوز 7000 یهودی لهستانی در این اردوگاه بودند. سندل و ریفکا گرینژپان به همراه دو کودک خود از جمله خانواده هایی بودند که در 27 اکتبر به ترتیب گفته شده، به لهستان باز گردانده شدند. آنها در ایستگاه برای پسر هفده ساله شان که در پاریس غیرقانونی زندگی می کرد، کارتی فرستادند و ماجرا را گفتند. هرشل گرینژپان در روز سوم نوامبر از وضعیتی که خانواده اش به ان دچار شده بود، اگاهی می یابد، اسلحه ای تهیه می کند و به قصد انتقام به سفارت آلمان در این شهر می رود. او تصمیم داشت که سفیر آلمان را بکشد وبه طور اتفاقی با نفر سوم سفارت آلمان برخورد کرده و او را زخمی می کند. او در بازجویی هایش می گوید که می خواست به سیاست های ضد یهودی رایش سوم اعتراض کند و بخاطر سرنوشت تلخی که خانواده اش به آن دچار شده بود، انتقام بگیرد. او بعدا به اردوگاههای مرگ فرستاده شد، از سرنوشت او اطلاع زیادی در دست نیست. گویا اواز قربانیان اردوگاه کار ساکسن هاوزن بوده است.

این ترور بهانه مناسبی بود تا جو را هرچه بیشتر ضد یهودی کنند و از "توطئه یهودیت جهانی" سخن بگویند و این که یهودیان که در آلمان کار و زندگی می کنند اوامر "یهودیت جهانی" را اجرا می کنند. وقتی خبر مرگ دیپلمات آلمانی در 9 نوامبر رسید دیگر فرصتی بهتر از این یافت نمی شد که یورش به محل کار و زندگی یهودیان را سازمان دهند.

در روز 9 نوامبر که طبق سنت هر ساله حزب فاشیست ناسیونال سوسیالیسم یادبود کودتای نافرجام هیتلر در سال 1923 را در مونیخ برگزار می کرد، خبر مرگ دیپلمات آلمانی رسید. هیتلرباید طبق معمول سخنرانی می کرد، از سخنرانی خودداری کرد و به اقامتگاهش رفت. گوبلز وزیر تبلیغات هیتلر سخنرانی تحریک امیز ضد یهودی آتشینی کرد که در آن خواستار انتقام و تلافی این ترور شد. در همان لحظه در جاهایی از جمله در بخش هایی از شهر مونیخ، در ماگدبورگ و در هسن حملات ظاهرا خودجوشی به مناطق یهودی صورت گرفته بود. گوبلز در سخنرانی خود به نقل از هیتلر گفته بود که عملیاتی این چنین نه توسط حزب پیش برده می شود و نه سازمان می یابد ولی چنانچه به طور خودبخودی صورت گیرد، علیه آن کاری نمی کنند. رهبران حزب سخنان گوبلز را فهمیده و آن را به عنوان یک فراخوان دریافتند. عملیاتی که باید توسط حزب سازمان یابد بدون انکه تابلو آن را داشته باشد.

بدین ترتیب شب 9 نوامبر به شب آتش زدن کنیسه ها تبدیل شد. ماشین های آتش نشانی در محل ماندند تا از سرایت آتش به محل "آریایی ها" جلوگیری کنند. پلیس ها در یورش ها در کنار ماندند تا اگر مقاومتی صورت گیرد، به کمک بروند. یهودیان از خانه های خود با خشونت بیرون کشیده شدند، دارایی هاشان غارت شد و بسیاری دستگیر شدند. بیش از سی هزارتن در این شب دستگیر شدند. کمتر ساختمان و محل زندگی و کار یهودیان بود که سالم مانده باشد.

یورش به یهودیان در بسیاری از شهرها تا 13 نوامبر به درازا کشید.

آغاز یک برنامه ریزی برای کشتار سیستماتیک یهودیان

تاریخ نگاران می گویند شاید بسیاری از یهودیان که روند سرکوب را از سال 1933 شاهد بودند، تصور می کردند که این روند در این شب به اوج خود رسیده است، ولی این روند اکنون یک هدف را در نظر داشت و آن کشتار سیستماتیک یهودیان بود که در این شب آغاز شد.. پس از این بود که روانه کردن یهودیان به اردوگاههای کار و مرگ آغازشد. تا آن زمان سه اردوگاه بزرگ داخائو، بوخن والد و ساکسن هاوزن ساخته شده بود. در داخائو دستوردادند که بر روی 5هزار لباس آرم یهودی دوخته شود. هیتلر ماشین جنگ را داشت آماده می کرد. از همان اول سال 1938 بودجه عظیم تسلیحاتی پیش بینی شده بود که دو میلیارد مارک کسری داشت و در همان مدت قانونی تصویب شده بود که یهودیان باید صورت ریز دارایی خود را به اداره داریی تحویل دهند. حدس زده می شد که این دارایی بالغ بر هشت و نیم میلیارد مارک باشد که چهارو نیم میلیارد آن به شکل سهام بورس است. طبق قانون یهودیان مجبور شدند که سهام خود را تحویل داده وقرضه دولتی جایش بگیرند. دولت هیتلر این سهام را در بازارهای بین المللی فروخت تا ماشین جنگ را آماده کند.

یهودیان هرچه بیشتر خود را در آلمان در خطر می دیدند، تعداد هرچه بیشتری به فکر مهاجرت افتادند ولی موانع بیشتری بر سر راه پدید آمدند. آنها اجازه نداشتند که دارایی خود را با خود ببرند و از سویی برای مهاجرت و ویزا برای کشورهای دیگر مجبور به نشان دادن بضاعت مالی بودند.

در کنفرانسی که در این سال با شرکت 32 کشور در شهر واویان در فرانسه تشکیل شد، در مورد سرکوب یهودیان در آلمان همه اظهار همدردی کردند ولی هیچ کشوری آمادگی خود را برای پذیرش یهودیان اعلام نکرد. کشور سویس از این که با ورود یهودیان به این کشور فضای تبعیض به این کشور وارد می شود، اظهار نارضایتی کرد. استرالیا اعلام کرد که ما چنین مشکلی در کشور خود نداریم و نمی خواهیم با ورود یهودیان این مشکل را به کشور خود وارد کنیم. بریتانیا موانع مهاجرت را گسترش داد.

زندگی یهودیان در آلمان چگونه پیش خواهد رفت. در 12 نوامبر 1938 کنفرانسی با نام " بحث در باره مسئله یهود" برگزار شد. هیتلر در سخنان خود از سامان دادن برخورد با یهودیان حرف زد. تاریخدان آلمانی هانس یورگن دوشر در کتاب خود در باره نوامبر 1938 می نویسد، نتیجه این کنفرانس گذر از تعقیب و سرکوب به سوی نابودی هستی یهودیان در آلمان بوده است. یهودیان به طور کامل از زندگی اجتماعی و شغلی و اقتصادی و فرهنگی کنار گذاشته شدند. آنها حق نداشتند از هیچ برنامه فرهنگی و هنری و ..دیدن کنند. حق تاسیس کار و حرفه را نداشتند. کسی حق نداشت آنها را استخدام کند. کودکان حق نداشنتد به مدرسه غیر یهودی بروند. گواهینامه رانندگی یهودیان از آنان گرفته شد. محدودیت ها، ممنوعیت ها و تبعیض ها هر دم فزون تر شدند تا جایی که امکان زندگی از آنان سلب شد. فرارهای جمعی به وقوع پیوست.

وقایع ترسناک سرانجام ره به هولوکاست، نابودی و کشتار جمعی یهودیان اروپا برد.