ایرنه خان نخستین زن، نخستین آسیایی و نخستین مسلمانی است که به ریاست سازمان عفو بین الملل رسیده است. او از سال 2001 عهده دار این مقام در بزرگترین تشکیلات دفاع از حقوق بشر در جهان است. گفتگوی نشریه آلمانی «سیسرو» را با وی می خوانید:
س: خانم خان شما کمی قبل از 11سپتامبر 2001 به ریاست «سازمان عفو بین الملل» انتخاب شدید. بزرگترین اقدام شما چه بود؟
ج: نشان دادن شجاعت جنگیدن در راه حقوق بشر در فضای متشنج پس از حملۀ تروریستی. چون پس از این حملات بعضی ها تلاش کردند دفاع از حقوق بشر را به موضوعی جانبی و آبکی تبدیل کنند. پاره ای از کشور های غربی تلاش نمودند خود را پیشاهنگ دفاع از حقوق بشر نشان دهند و به این ترتیب از پاسخگویی در رابطه با زیر پا گذاشتن این حقوق شانه خالی کنند.
س: در سال2008 شما زندان گوانتانامو را با ارودگاه های استالینی« گولاک» مقایسه کردید. مقایسه ای که موجب انتقادات زیادی به سازمان شما شد.
ج: اما پیروزیهای بزرگی هم برایمان به دنبال داشت. این باعث خوشحالی ماست که امروز رئیس جمهوری آمریکا بسته شدن این زندان را اعلام نموده و ما از او خواسته ایم تاریخی مشخص را به این منظور طی 100 روز نخست کار دولت خود تعیین کند.
س: سازمان «عفو بین الملل» یکی از منتقدین سرسخت دولت «جرج بوش» بود. نظرتان راجع به «باراک اوبا ما» چیست؟
ج: همین که «اوباما» انتخاب شده، نوید تغییرات بزرگی را در ایالات متحده می دهد. در مبارزه با تروریسم و همچنین در رابطه با حل دیگر معضلات امریکا سر مشقی برای جهان است و به همین دلیل اینکه ایالات متحده رفتاری« خوب» داشته باشد اینقدر مهم است.
س: منظورتان از «خوب» این است که باید در دفاع از حقوق بشر نقش پیشاهنگ را ایفا کند؟
جِ: دقیقا انتخاب «اوباما» پیام برابری تمام انسان ها در سراسر جهان بوده که در ایلات متحده یک سیاه پوست، یک مرد افریقایی تبار می تواند رئیس جمهوری شود. این پیامی بسیار قوی است.
س: سازمان عفو بین الملل حملۀ دولت بوش به عراق را به شدت محکوم کرد. حتی برای یک لحظه می توانید تصور کنید بتوان از اعمال قهر و خشونت در راه دفاع از حقوق بشر پشتیبانی نمود؟
ج: من همیشه مخالف عملیات نظامی نیستم. اما این کار باید بسیار دقیق برنامه ریزی شود و با آگاهی کامل پیش برود. زیر پا گذاشتن حقوق بشر پس از عملیات نباید حتی قابل مقایسه با پیش از آن باشد. آمریکا اما اصلاَ آمادگی این کار را نداشت.
س: در عصر جدید آیا نمونه ای وجود دارد که بتوان این نوع حملات نظامی را توجیه کرد؟
ج: بله، لشکر کشی هند در 10 دسامبر 1971 به کشورم بنگلادش. آن زمان من در آنجا زندگی می کردم و خود شاهد نسل کشی دولتی بودم. بعضی از آشنایانم هم بدون دلیل به قتل رسیدند.
س: در همین روزها عملیات تروریستی در کشور همسایۀ بنگلادش، هندوستان، افکار عمومی جهان را به وحشت انداخته. فکر می کنید دوباره باید به اقدامات شدید امنیتی که گاهی به حد هیستریک می رسد اعتراض نمود؟
ج: طبیعتاَ باید برای مقابله با عملیات تروریستی آماده بود و روشن است که پلیس و سازمان های مخفی و امنیتی تلاش می کنند جلوی تکرار این عملیات را بگیرند. ما اما غلتیدن سازمان های امنیتی را به فضایی که در آن قانون حاکم نیست محکوم می کنیم. نظیر عملیات سازمان سیا که در آن انسانها دستگیر و به طور غیر قانونی زندانی شدند یا به کشور های دیگر منتقل گشتند که در آنها خطر شکنجه شدن برایشان وجود داشت. این جابجایی غیر قانونی دنیا را شوکه کرد زیرا کشورهای اروپایی نظیر آلمان هم در آن سهیم بودند. ازآن زمان در اروپا خود آگاهی جدیدی در حال رشد است که معتقد به محدود کردن زیاده روی در امر حفظ امنیت است.
س: از طرف دیگر به طور مثال مشاوران امنیتی اسرائیل می گویند پای کشورهایی چون آلمان در امر مبارزه با تروریسم می لنگد.
ج: واقعاَ که، آن هم اسرائیل! انگار زندگی در آن کشور امن است. اسرائیل نا امن ترین جای دنیاست. طبیعتا من نمی توانم روش های آنها را با روش هایی که کشور های اروپایی به کار می برند مقایسه کنم. اما شما شاهدید که چطور در نقاط اشغالی با فلسطینیان برخورد می شود. این به راستی سیاست قانع کننده ای برای تامین امنیت نیست.
س: در کدام بخش از حقوق بشر بیشتر بحث های ائولوژیک جریان دارد؟
ج: دررابطه با زنان. نبرد جنسیتی نبردی جدی و سخت است حتی در جوامع غربی. در غرب نیز هنوز زمان زیادی از اجرای قوانینی که به زنان حق مالکیت شخصی می دهد نگذشته. همین طور در رابطه با سقط جنین همچنان این سئوال مطرح است که زن تا چه اندازه حق مالکیت برپیکر خود را دارد. سقط جنین و حق انتخاب همسر از موارد این بحث هستند.
س: شما خودتان نخستین زن و اولین مسلمان در راس بزرگترین سازمان حقوق بشر جهان هستید. چرا زنان در سرزمین های مسلمان نشین این همه تحت فشار قرار دارند؟
ج:خشونت علیه زنان همه جا هست. اما غالبا از مذهب در این رابطه استفادۀ ابزاری می شود. این پدیده را در بسیاری از کشور های اسلامی می بینیم. در پاره ای از این کشورها طبق قوانین شریعت ، زن ومرد را برابر نمی دانند. من به دولتمردان این سرزمین ها می گویم که در قوانین شریعت« بهره» نیز گناه به حساب می آید و تا به حال از آنان نشنیده ام که بگویند «دقیقا، و به همین دلیل است که ما با صندوق بین المللی پول ارتباطی نداریم» و یا «خودمان را از چرخه مبادلات اقتصادی دور نگاه می داریم» اما وقتی صحبت از حقوق زنان به میان می آید یکباره همه در ها و پنجره ها را محکم می بندند.
س: آیا معتقدید بازی های المپیک در چین برای مدافعان حقوق بشر پیروزی به شمار می آید؟
ج: فکر می کنم همینطور است. چین نمونه ای مشخص از تاثیری است که ما توانستیم بر وضعیت آن کشور بگذاریم. یکی از نکات اساسی بحث ما با چین این بود که آنان در آغاز اجازه استفاده از سایت ما را به روزنامه نگاران نمی دادند ولی بالاخره کوتاه آمدند. حکومت چین شروع به فهم این قضیه کرده که باید آگاهانه تر با مسائل حقوق بشر برخورد کند. درجریان زلزله ماه مه نیز ما شاهد موضع گیری متفاوتی از سوی این حکومت بودیم. چین می خواست تصویر بهتری از خود به جهان عرضه کند. این برای همه ما مهم است. چین امروز یک قدرت بین المللی است و طی 20 تا 30 سال آینده بزرگترین قدرت جهان ما خواهد شد.
س: چه انتقادی را نسبت به سازمان خود قبول دارید؟
ج: «سازمان عفو بین الملل» باید درهای خود را بیشتر به روی جهان بگشاید. ما باید همه جا باشیم و ببینیم کجا بیشتر به ما نیاز دارند. سازمان نه برای خود بلکه برای تغییر جهان است که به وجود آمده و باید وجود داشته باشد. ما امروز به دولتمردان و شرکتهای چند ملیتی می گوییم مواظب جای پایی که درجهان باقی می گذارند باشند. خودمان هم باید حواسمان را جمع کنیم تا بتوانیم نقش مان را در جایی بازی کنیم که به راستی مهم است.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد