بسیاری از ما در «زندان دیروز و فردا»، دیروزی که گذشت و فردایی که هنوز نیامده، «حال» را اسیر کرده ایم.
اگر عُمَر خیام می‌گفت: از دی که گذشت هیچ ازو یاد مکن... منظورش این نبود که در گذشته نباید نگریست، می‌گفت در گذشته نباید زیست.
نمی‌توان فقط آکنده از امروز و اکنون بود و «یادمان»ها را به دور انداخت و گفت گذشته، گذشته است. گذشته نگذشته، گذشته پیش‌درآمد اکنون است.
***
نه برای انباشت معلومات یا ارضای حس کنجکاوی، برای شناخت خودمان و زمان و جهانی که در آنیم، باید بر لب جوی تاریخ بنشینیم و از آن بیآموزیم. در آئینه تاریخ است که خود را به وضوح می‌بینیم.
...................................
بخش عمده تاریخ از یادها رفته است.
اشاره من به ضرورت آشنایی و آشتی با تاریخ، آن بخشی است که تا حدودی می‌شناسیم و به آن نیاز داریم وگرنه آنچنان که «کارل یاسپرس» Karl Jaspers با تأکید یادآور شده، بخش عمده تاریخ از یادها رفته است.
به پایه اساسی تاریخ و آنچه «پیش از تاریخ» نام گرفته اشراف نداریم و با دورانی که مدارک و نوشته در موردش موجود است، (زمان تاریخی)، هم، چندان آشنا نیستیم.
از حدود ۵۰۰ سال پیش به اینطرف است که اسناد و مدارک بیش از پیش ارج و قرب یافته، عصای دست می‌شود.
...................................
تاریخ جهان، دادگاه جهان است.
تاریخ تابعی از متغیرهای گوناگون است. زمین‌شناسی و جغرافیا، ضرباهنگ زایش و فرسایش کوه‌ها، پیشروی متقابل دریا و خشکی، طغیان و تغییر مسیر رودها، میزان بارش نزولات جوی و سایر عوامل طبیعی، بر تاریخ اثرگذار هستند.
عوامل انسانی مانند جمعیت، مهاجرت، فنآوری و حتی نژاد اثر چشمگیری بر روند فرآیندهای تاریخی دارند...
تاریخ آکنده از وقایع فهم ناپذیر و رازهای ناگشودنی است اما در تحلیل نهایی این انسان است که آنرا شکل می‌دهد. به قول بتهون «سرنوشت، اینگونه به درب می‌کوبد.»
با وجود همه جبرها، این انسان است که حرف آخر را می‌زند.
***
موضوعات تاریخی و سیاسی کم نیستند. اینجا مواردی را که آشنایی نسبی (و نه سطحی) با آن ضروری است، اشاره می‌کنم. در ویدیوهای تقویم تاریخ هم کم و بیش به آن پرداخته ام.
نقش بارز اندیشمندان ایرانی در پیشرفت علم (از قرن سوم هجری شمسی تا قرن نهم) و چرایی درجازدن های بعدی،
تاریخ معاصر ایران، روانشناسی مردم و جامعه پیچیده و چند پهلویی که با آن سر و کار داریم.
شناسنامه و هویت رژیمی که بعد از مُلا خور شدن انقلاب بزرگ ضد سلطنتی بر حرث و نسل ما سوار شده و هر اسبی که دارد می‌تازد.
دوران های رنسانس، روشنگری و واقع گرائی، و بخصوص، پیشگامان اندیشه و هنر در ایران و جهان...
شرایط اجتماعی ، سیاسی ظهور مکتب فرانکفورت، خشت هایی که اربابان زر و زور، از اوّل کج گذاشتند. نظم به اصطلاح نوین جهانی و قانونمندی های آن،
۱۱ سپتامبر و پیامدهای ساری و جاری آن، اهداف مدعّیان صاحب اختیاری جهان از پدیده جهانی شدن... Globalization...
...................................
پوراژن چستوا
گرچه گاه شکست پذیری و شکست باوری، کارسازتر و مفیدتر از سینه سپرکردن‌های کورکورانه است و کوتاه آمدن از موضع ترقی خواهی، با سازش قرق دارد و قابل توجیه است اما حّد و مرز این به اصطلاح «دیپلماسی انقلابی» کجا است؟
شکست پذیری و شکست باوری (پوراژن چستوا пораженчество = defeatism) تا کجا آگاهانه و در خدمت مردم است؟
آیا می‌توانیم هر کنش مربوط یا نامربوط را با صلح حدیبیه یا صلح «برست لیتوفسک» و... توجیه کنیم؟ و سر خودمان و هوادارانمان شیره بمالیم؟
...................................
بیان کلمه حق هزینه و مَرارت دارد.
اشتیاقِ به گفتنِ حقیقت کافی نیست. باید دل شیر داشت و به معنی واقعی کلمه شجاع بود و برای پیشرفت پژوهش به هر نتیجه ای ختم شود، آمادگی نشان داد.
آمادگی برای پیشبرد جستجویی عقلانی تا سرحد امکان و پرداختن «به نقد بی رحمانه ی هر آنچه وجود دارد، بی رحمانه بدان معنا که از نتایج نقد و واکنش قدرت های موجود» جا نخوریم.
***
البته بیان کلمه حق هزینه و مرارت دارد. به قول بودا جهان سراسر درد است و رنج.
________________________
پانویس
مبداء و غایت تاریخ
تام کتاب کارل یاسپرس که وی در پیشگفتارش اشاره نموده بخش عمده تاریخ از یادها رفته این است: Vom Ursprung und Ziel der Geschichte
کتاب فوق توسط محمد جسن لطفی به فارسی ترجمه شده است.
.............................................
از مقاله «پل باران» Paul Baran تعهد یک روشنفکر
.............................................
تقویم تاریخ صوتی – تصویری
تقویم تاریخ صوتی – تصویری، نخستین بار است که در وب فارسی ارائه می‌شود. از ماه آیان تا کنون (۷ بخش) ارائه شده است.
در دقیقه ۳۷ این ویدیو (بعد از اشاره به کمونارها (کمون پاریس)، به روضه «سیمون هرش» در مورد صحرای نوادا هم اشاره شده است.
