لوموند ژئوپليتيک، ۱۳ فوريه ۲۰۱۲
شنبه ۶ ژوئن ۱۹۸۱، ساموئل لوئيس، سفيرِ امريکا در اسرائيل به همراه همسرش، سالی، آماده ی رفتن به مهمانی شامی در هتلی در تلآويو بود که زنگِ تلفن او را از حرکت بازداشت. در آن سوی خط نخست وزيرِ اسرائيل مناخيم بگين بود: «سام، لطفاً از قولِ من پيامی اضطرارای به پرزيدنت ريگان بده. حدود يک ساعت پيش، نيروی هوايیِ ما راکتور هسته ای نزديک بغداد (در اوزيراک) را نابود کرد ؛ همه ی هواپيماهای ما سالم برگشته اند.» آقای لوئيسِ سفير، مکثی کرد، سپس گفت : «آقای نخست وزير، تمايل داريد چيزی در رابطه با اين واقعه اضافه کنيد؟» بگين پاسخ داد: «ما خودمان سريعاً نيروهای نظامی شما را در جريان قرار خواهيم داد.»
می توان جويا شد که آيا در ۲۰۱۲ چنين واقعه ای برای سفيرِ جوان امريکا، دانيل شاپيرو، فرستاده شده توسط باراک اوباما در ۲۰۱۱ به اسرائيل هم رخ خواهد داد. دولتِ اسرائيلی که از ابتدای پيدايشِ خود در ۱۹۴۸ تا کنون، رئيس جمهور کنونیِ امريکا را به عنوانِ «نه چندان دوست» دولتِ يهودی در نظر می گيرد. يک سناريوی نظامی برای رئيس جمهور امريکا، که در کوران مبارزاتِ انتخاباتی است تا در ۶ نوامبر ۲۰۱۲ برای دور دوم رياست جمهوری انتخاب شود، کابوس خواهد بود. قيمت بنزين در امريکا اوج گرفته، و اعتماد و نظرِ طبقه ی متوسطِ امريکايی در چشم اندازِ بازسازی مجدد اقتصاد امريکا، از دست خواهد رفت.
برپايه ی اطلاعاتِ ارائه شده توسطِ منابعِ ديپلماتيک، دفاعی و امنيتی، امريکايی، اروپايی و همين طور اسرائيلی، دولت اوباما از دولت اسرائيل خواسته است که تا پايان انتخاباتِ رياست جمهوری در امريکا هيچ اقدامِ نظامیای انجام ندهد. ارزيابی امريکايی ها از اضطرارِ تهديدِ هستها ی ايران، با ارزيابی اسرائيلی ها مطابق و همسان نيست؛ اسرائيلیها در اين زمينه و روی تقويم و تاريخ بسيار دست به اخطارتر و نگران ترند. پيام امريکايی ها به اسرائيلی ها اين است: شتاب نکنيد، ديرتر از اين هم فرصت برای واکنش خواهد بود، و اگر واقعاً لازم شد، شايد به اتفاق. در عين اين که اضافه می کنند: به ما نياز داريد.
پاسخ مسئولين اسرائيلی اشاره به «ميدانِ شليک» است که هر لحظه تنگ تر و محدودتر می شود. يکی از مسئولينِ در ارتباط با اين پرونده اشاره میک ند، «در شش ماه آينده، بايد که تصميمی گرفته شود، که بی تصميمی خودش يک تصميم است»، و اضافه می کند، «بازی ها تا قبل از انتخابات امريکا انجام می شود». اگر نه، زمستان وقت خوبی برای حملاتِ هوايی نيست، بی تصميمی در ۲۰۱۲، کار را به تابستان ۲۰۱۳ خواهد کشاند، چيزی که يک سال اضافی به ايراني ها فرصت خواهد داد تا استراتژیِ افزودن بر اورانيومِ غنی شده در «پناهگاه های زيرزمينی» شان را پيش ببرند. اسرائيلی ها مدتی است از اندازه گيریِ آن چه ايرانی ها می کنند و عبور از «خط قرمز»ها دست کشيده اند – چرا که همه ی اين خطوط پيشاپيش پشت سر گذاشته شده اند. الآن ديگر آن ها عمدتاً نگرانِ درجه ی «بازگشت ناپذيری» برنامه ی [هسته ای] آن ها هستند.
ايهود باراک وزير دفاع، روز دوم فوريه ی سال جاری طی کنفرانسی بين المللی در حوزه ی امنيت، در هرزليا، واقع در شمال تلآويو، اعلام کرد «ايران آهسته، اما پيوسته و پيگير به لحظه ی ورود به حوزه ی مصونيت نزديک می شود». حوزه ی مصونيت را او به اين گونه تعبير کرد «از لحظه ای که اقداماتِ حفاظتی برای امور (هستها ی) انجام شده، با چندگانه شدنشان، يک حمله ی هوايی را امکان ناپذير می کند». وزير اسرائيلی با اشاره ی آشکار به فراخوان های امريکايی ها مبنی بر به تعويق انداختنِ حرکتِ نظامی، هشدار داد : «آن هايی که می گويند «ديرتر»، می توانند در همان فرصتِ «ديرتر» متوجه شوند که ديگر خيلی دير شده».
کار و فعاليتِ بی وقفه ی سانتريفوژها، اين لوله های فلزیِ غنی کننده ی اورانيوم، در مرکزِ اين آشفته بازارِ هستهای ايرانی، و شايعات مبنی بر حمله ی هوايی، که اخيراً برشمارشان افزوده شده، قرار دارد. گروهی از اين سانتريفوژها، از ماه ژانويه در يک سايتِ حفر شده در عمق ۹۰ متری در داخلِ کوه، فَردو، و در نتيجه در امان و امنيت از بمب ها، سرگرم کارند. تبادل اطلاعات ميان امريکايی ها و اسرائيلی ها در رابطه با آن چه در اين سايت می گذرد، خوب پيش می رود: در مورد آن چه که به آن جا وارد می شود، و آن چه که به نظر می آيد از آن جا خارج می شود... زيرا هر دو اطمينان دارند که ايران اين تأسيسات را به عنوان منطقه ی حفاظت شده برای تهيه ی موادِ شکافتپذيرِ قابلِ استفاده در سلاحی هسته ای در نظر گرفته است.
مسئولين امريکايی کوشيده اند با اين ايده که فردو بعد از زمان و تاريخ مشخصی آسيب ناپذير خواهد بود، مقابله کنند. آن ها در رسانه ها اطلاعاتِ پنتاگون مبنی بر آماده سازیِ بمب های جديدِ امريکايی «ضد پناهگاه»، با توانايی و کيفيتِ بسيار بالا را «درز» داده اند. برخی از مسئولينِ امريکايی حتی بر اين نظرند که «سلاح های هسته ای تاکتيکی تنها راه حل و گزينه ی موجودند» !
به اين ترتيب است که مسابقه ای با عقربه های ساعت، ميانِ تأثيراتِ تحريم های بين المللی و پيشرفت های علمی ايرانيان، در جريان است. غربی ها با تحريم نفتی، از سياستِ مجازاتِ متمرکز بر فعاليت های گسترشِ [سلاح هسته ای] ايران، به استراتژیای که به وضوح قلبِ اقتصادِ ملی اين کشور را نشانه رفته، گذار کرده اند ؛ بلکه با چنين رفتاری بتوانند، به آن چيزی که تاکنون مسکوت و در پرده مانده، يعنی هدفِ تغيير رژيم دست يابند. اين چرخش [سياست] به ويژه از نظر روسيه پنهان نمانده، که مداخله ای ديگر، خارج از کادر سازمان ملل متحد را زير ضرب و انتقاد گرفته است.
اقداماتِ تنبيهی، به همراه بيانيه های مکرر امريکا مبنی بر اينکه «همه ی گزينه ها همچنان در دستور روز هستند»، همه به هدفِ آرام کردنِ آتش اسرائيلیها و همين طور افزايش فشار بر رژيم ايران است. موقعی که واشنگتن پست به قلمِ ديويد ايگناسيوسِ بسيار مطلع نوشت که دولتِ امريکا گمان می کند که احتمالِ حملاتِ اسرائيل در «بهار» می رود، و يا وقتی مشاوران نيکلا سارکوزی اطلاع می دهند که احتمالِ يک عمليات نظامیِ «پيشگيرانه» از جانبِ اسرائيل برای تابستان می رود، پيامی روشن است خطاب به مسئولين و دولتمردانِ اسرائيلی، به اين معنا که : «شما را درک می کنم».
در ديپلماسی، درک و پيشبينی و چگونگیِ موضعگيری، بسياری مواقع از خودِ عمل مهم ترند. به اين طريق، باراک اوباما، می گذارد که مشاورِ پيشين اش در امور خاورميانه، دنيس راس بگويد: «اشتباه نکنيد»، ساکنِ کاخِ سفيد در استفاده از قدرت و نيروی نظامی عليه ايران هرگز ترديد به خود راه نخواهد داد. اين بهترين روشِ اجتناب از عبورِ بی تفاوت از کنار گزينه ی «جنگ» است، در عينِ حفظ و در امان داشتنِ خود از انتقاداتِ رقبایِ جمهوريخواهِ، مبنی بر نرمش زياد. رئيس جمهور امريکا، در عينِ حال، يادآوری می کند که راه حل نظامی الزاماً «راه حل مطلوب و ترجيحی نيست».
در عوض آن چه که نمی توان آشکارا اعلام کرد، وسوسه ای است که به نظر می رسد همچنان ادامه دارد، آن هم اينکه گروهِ اوباما در پیِ پيش بردنِ يک سياستِ بازدارنده ی (Containment) ايران است، اگر که اين کشور آن چه را که عموماً به عنوانِ «آستانه» و حد و حدودِ هسته ای شناخته شده، را پشتِ سر بگذارد – بیآن که تعريفی واحد و پذيرفته شده برای اين ترم موجود باشد. يکی از اعضای اکيپِ اوباما که تمايل دارد نامش درج نشود، به ما می گويد «مهار ايران تا زمانی که رژيم سقوط کند، اين همان کاريه که با استالين و اتحاد شوروی هم کرديم.» در ابتدای دوره ی رياستِ جمهوری اوباما، وزير امور خارجه هيلاری کلينتون با سخن گفتن از «چتر» امريکا بر سر خاورميانه، تلويحاً از چنين چيزی سخن گفته بود. خبرهايی که اخيراً به رسانه های امريکايی «درز» کرده، خبر از يک سناريوی حدِ آستانه «مدلِ ژاپنی» برای ايران می دهند : در اختيار داشتنِ تکنولوژی و قطعات و نيازهای سلاحِ عالی، بیآن که آن را درست کنند.
بسياری از کارشناسان متفق القولند که تاريخاً، مگر در صورتِ تغيير رژيم (مثلاً مورد افريقای جنوبی که از رژيم آپارتايد خارج شد)، هيچ کشوری پس از اين که به سطحی از تکنولوژی که امروزه ايران به آن دست يافته، رسيد، از سلاح هسته ای صرفنظر نخواهد کرد.
در علن، هدفِ اعلام شده ی غرب، آغازِ يک مذاکره ی واقعی و جدی با ايران است. رژيم ايران فقط آن زمانی که در کنارِ «گودال» قرار بگيرد، است که «تکانی» به خود می دهد. برای نمونه و سند هم به پايان جنگ ايران و عراق در ۱۹۸۸ اشاره می کنند، وقتی که جمهوری اسلامی تضعيف شده و توانی برايش باقی نمانده بود، با عاريت گرفتن واژگانِ خمينی «جام زهر را سرکشيد»، و آتشبس با عراق را پذيرفت. از سرگيریِ اخيرِ ديدارهای بازرسان آژانسِ بين المللی انرژیِ اتمی (AIEA) ملحوظ شده و از ديده پنهان نمانده، اما همزمان با آن اين نگرانی که بازهم مانورهايی برای وقت گذرانی باشد، عمل می کند، بس که پنهانکاری های ايران متداوم بوده. در عينِ حال هيئت حاکمه ی اوباما، مشخصاً با اعزام ناوگان دريايی امريکا به ياری ملوانان ايرانی سرگشته در خليج و يا گروگان گرفته شده، توسط دزدان دريايی سوماليايی، همچنان دستِ دوستی را به سوی آنها دراز کرده.
آن چه که با دقتی بالا و ريزبين توسط واشنگتن تحتِ نظارت قرار دارد، نحوه و روشی است که ايرانيان اواخرِ ژانويه ی [امسال]، پس از تهديدِ ناوِ هواپيمابرِ يو اس اس لينکلن، در صورتِ بازگشت به آب های خليج، در موقع عقب نشينی عمل کردند. در واقع، وقتی که اين ناوِ عظيم، به همراهی ناوهای انگليسی و فرانسوی از تنگهی هرمز عبور کرد، تهران خود را به کوچه ی علی چپ زد و نوعی رفتار کرد، که گويی هيچ خبری نبوده. به اين ترتيب، ايران شعر و شعار فراوان می دهد، اما به نظر می رسد، از لغزش شرايط به سمتِ برخوردی نظامی خودداری می کند، چرا که می داند که مقابله با زرادخانه ی امريکا به نفعش تمام نخواهد شد. به نظر می رسد قدرتِ حاکمه در ايران درست مثل سال ۲۰۰۳، موقعی که در جريانِ حمله ی امريکا به عراق، نگران حمله ای به خودش هم بود، با يک محاسبه ی دائمی «هزينه- فايده» رفتار خود را تنظيم می کند. آيا می توان اين را به عنوان نقطه ی آغازی ممکن برای يافتن راه حلی مذاکره شده برای معضلِ هسته ای، در نظر گرفت؟
پاسخ به سئوالِ «آيا حملاتِ هوايیای در ۲۰۱۲ صورت خواهد گرفت؟» می تواند در بيشترين وجه بسته به روابط ميان اسرائيل و امريکا، و يا دقيق تر بگوئيم، رابطه ی ميان دو نفر که به نظر می رسد از يکديگر متنفرند، يعنی باراک اوباما و بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل باشد. آيا اين دومی به اولی اين قدر اعتماد خواهد کرد که هواپيماهای جنگنده اش را تا ۲۰۱۳ و يا ديرتر از آن، با اين توجيه که موفقيتِ بعدی موفقيتی مشترک خواهد بود، در آشيانه هايشان نگه دارد؟ «شاهينِ» ليکود پرونده ی ايران را هم چون «تهديدی برای موجوديت» اسرائيل تلقی می کند، و معتقد است که ميراثِ تاريخی اش و همينطور [پديده ی] «ديگر مباد هرگز[۱]» از پسِ هالوکاست، در معرض خطرند. او حرفِ محمود احمدی نژاد و رهبر خامنه ای را مبنی بر دعوت به از ميان بردن دولتِ يهود، و تشبيه آن به «غدهای سرطانی» مبنای استدلال خود قرار می دهد.
برخی، در غرب، اين را ناشی از حسابگری های انتخاباتیِ رهبران اسرائيل محسوب می دارند. بسياری ديگر گمان می کنند که يک فاکتورِ شخصی هم عميقاً در اين امر تأثيرگذار است: «بی بی» هيچ علاقه ای ندارد که در نظرِ پدرش، بن صهيون نتانياهو، يکی از روشنفکران راستِ افراطی، فردی ضعيف در نظر آيد. در هر حال سياست داخلی در امريکا، کشوری که «بی بی» بخشی از جوانیِ خود را در آن جا طی کرده، چيزی نيست که او از آن بی اطلاع باشد و نکاتی پنهان برايش داشته باشد، او گمان می کند که «مهار» اوباما را از جايی که خوب نتيجه بدهد، در دست دارد. استقبال باشکوه کنگره ی امريکا که اکثريتِ آن متشکل از جمهوريخواهان است، در ماه می ۲۰۱۱ از نتانياهو، او را متقاعد کرده که نيازی به چراغ سبز کاخ سفيد برای حمله ندارد.
ولی اسرائيلی ها در اصل ترجيح می دهند که اين ارتش امريکا باشد که ايران را می زند. برای اجتناب از اين که دولتِ يهود، که همين حالا هم با به هم ريختگی استراتژيکِ انقلاباتِ عربی، حس و حالِ خوبی ندارد، منزوی شده و تنها بماند. برای اجتناب از اين که در مقابله با اعتراضاتِ ديپلماتيکِ بين المللی، و همين طور حرکاتِ تلافی جويانه ی ايران، درخطِ اول قرار بگيرد. اين عناصر و همين طور مسئله ی امکاناتِ نظامی اسرائيل در مقابله با يک برنامه ی ايرانی مبتنی بر پراکندن سايت های غنی سازی به شکل يک مجمع الجزاير، موضوع مباحثات پرحرارتِ داخلی اند. اسرائيل برای شکلدهی به يک «تهديدِ نظامیِ معتبر و قدرتمند» به نوعی که بتواند رژيم ايران را به تمکين وادارد، اميد به حمايت و پشتيبانی امريکا دارند.
سرويس های اطلاعاتی و مخفی اسرائيل گمان می کنند که هنوز هم فرصت باقی است، و يک اقدام نظامی پديد آورنده ی شمار زيادی مشکلات و مصائب، در مقابلِ موفقيتی نسبی خواهد بود، چرا که تنها نتيجها ش به تأخير انداختنِ برنامه ی ايرانی ها خواهد بود. مِير داگان، مديرِ سابقِ موساد، اين بحث را با اولويت بخشيدن به تأثيرِ مثبتِ اقداماتِ خرابکارانه و کارشکنانه، علنی کرده است. نظامی ها، اما بر دو عقيده اند. نتانياهو متمايل به اقدام نظامی است. وزيرِ دفاعش، ايهود باراک با او هم نظر است، اما روی اهميت رابطه با امريکا تأکيد می کند. به نظر او يافتنِ يک زمينه ی توافق با دولتِ اوباما ممکن است، دولتی که نتانياهو از آن اکراه دارد. «بی بی» معتقد است که بايد از فراز سرِ رئيس جمهور اقدام، و نمايندگان کنگره و افکار عمومی را مخاطب قرار داد.
وقتی از کارشناسان سئوال می شود که در اين دوگانه ی اسرائيلی چه کسی دستِ بالا را دارد، پاسخ عموماً اشاره به نتانياهو دارد. اما اگر بر پايه ی ميزگردی در کنفرانسِ هرزليا، تحتِ عنوانِ «آيا اسرائيل برای امريکا ارزشی استراتژيک دارد؟» موضوع را بررسی کنيم، دغدغههای ايهود باراک، تنها متعلق به او نيست.
آن طور که در مقاله ی اخيرِ مجله ی نيويورک تايمز، تحتِ عنوان «جنگ يا نه» طرح شده، ايهود باراک برای يک اقدام نظامی از جانبِ اسرائيل شرطی تعيين کرده مبنی بر «حمايت و پشتيبانیِ آشکار يا ضمنی، به ويژه از جانبِ امريکا». در هرزليا باراک تأکيد می کرد:« ايالات متحده بهترين و نيرومندترين دوستِ اسرائيل است، و اين امر در رابطه با دولتِ اوباما هم صدق می کند ! (...) ما از دوستانمان درخواست می کنيم – و اين موضع آن ها هم هست – که اجازه ندهند ايران هسته ای شود !»
دن شاپيرو، سفير امريکا در اسرائيل، همچون انعکاس و طنينی به اين گفتار، تأکيد مجددی داشت بر «هماهنگی فوق العاده عالی» ميان دو کشور، در عينِ انداختنِ جمله ای در ميان گفتارش که به نظر می رسد سرشار از نکات و اشارات بود: «منافع اسرائيل در اين است که ايالات متحده در جهانِ عرب و مسلمان، همچنان محبوب و قدرتمند بماند». آيا به اين معناست که زياد هم تحت الشعاعِ متحدِ کوچک ولی قدرتمندِ خود در منطقه قرار نخواهد گرفت ؟ بنجامين نتانياهو برای اوايل مارس قرار است که به واشنگتن برود. آژانس بينالمللی انرژیِ هسته ای هم می بايست که برای ۲۰ و ۲۱ فوريه به ايران برگردد.
در ۱۹۸۱، بر پايه ی بازخوانیِ خاطراتِ سفير لوئيس، يک سال پيش از حمله به اوزيراک، «ترجيع بند اسرائيلی ها اين بود : يا ايالات متحده برای متوقف کردنِ اين راکتور (عراقی) کاری می کند، يا اين که ما مجبور خواهيم شد، خودمان کاری بکنيم !» بعد، شش ماه پيش از حمله، «درز» کردنِ اخبار به رسانه ها به ناگاه قطع شد. ديگر حتی يک زنگ خطر هم توسط اسرائيلی ها زده نشد ! لوئيس معتقد است، اين سکوتِ ناگهانی «با عطف به ماسبق، نشانه ی اين بود که تصميم به بمباران گرفته شده».
اگر همين منطق را دنبال کنيم، نتيجه گيری کنونی را می توان از آن گرفت : تا موقعی که در رسانه های بين المللی اين «همهمه ی» گسترده در رابطه با ريسک و خطرِ اقدام نظامی در ۲۰۱۲ در جريان است و ادامه دارد، اين اقدام چندان فوری و عاجل نيست. روز ۶ فوريه، رسانه های اسرائيلی اعلام کردند که نتانياهو به وزرايش دستور داده که در رابطه با اقدام نظامی عليه ايران سکوت را رعايت کنند.
ناتالی نوگِرِد
برگردان : سيامند
[۱] - جنبش ضدجنگِ Plus Jamais ça، جنبشی که پس از هالوکاست، مضمون «هرگز مباد ديگر» را در رابطه با هالوکاست نيز پی گرفت.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
