یخ مناسبات ایران و آمریکا در مونیخ باز می شود؟

پیش تفسیری بر کنفرانس امنیتی ماه فوریه مونیخ
آیا یخ مناسبات ایران و آمریکا فوریه امسال در مونیخ آب می شود؟ دست کم محافل سیاسی آلمان و برگزارکنندگان کنفرانس امنیتی مونیخ چنین گمان می برند. این کنفرانس، هرسال یکبار در شهر مونیخ آلمان برگزار می شود. نشست کنفرانس، این بار در ماه فوریه با ریاست "ولفگانگ ایشینگر" سفیر پیشین آلمان در واشنگتن برگزار می شود.
ولفگانگ ایشینگر، به خاطر اقامت طولانی در واشنگتن، آن هم در مقام سفیر آلمان فدرال، از نفوذ زیادی در میان محافل سیاسی آمریکا برخوردار است. او از طرفداران پروپاقرص مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا است و می کوشد از فرصتی که کنفرانس امنیتی مونیخ فراهم می آورد، برای شکستن یخ مناسبات تهران و واشنگتن استفاده کند.

نقش دو چهره آلمانی و آمریکائی
یکی از سیاستمداران پرنفوذ دیگری که امسال در کنفرانس مونیخ شرکت دارد، هنری کیسینجر وزیر خارجه 85 ساله پیشین ایالات متحده آمریکا است. او هم در آمریکا و هم در اروپا صاحب نفوذ سیاسی است. کیسینجر، جزو آن گروه از سیاستمداران آمریکائی است که سخت به ضرورت مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن اعتقاد دارند. سیاستمدار 85 ساله آمریکائی، در مصاحبه ها و سخنرانی های خود، بارها از این امر پشتیبانی کرده است. کیسینجر اعتقاد دارد که مناقشه اتمی ایران، بدون مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن، هرگز حل نخواهد شد.
ولفگانگ ایشینگر، سفیر پیشین آلمان در واشنگتن و مسئول برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ، اخیرا در گفت و گوئی با رادیو آلمان اظهار امیدواری کرد که دولت باراک اوباما هیئتی بلندپایه را برای شرکت در کنفرانس به مونیخ بفرستد. وی همچنین گفت که از جمهوری اسلامی ایران نیز خواسته است که نمایندگانی را به مونیخ بفرستند. ایشینگر به رادیو آلمان گفت:"محور مذاکرات امسال کنفرانس امنیتی مونیخ، خلع سلاح، کنترل تسلیحات و جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای خواهد بود. ما نمی توانیم درباره فعالیت های هسته ای ایران بحث کنیم، بدون آن که نمایندگان این کشور بر سر میز مذاکره حضور داشته باشند".
سفیر پیشین آلمان در واشنگتن، به صراحت نظر داد که دولت های آمریکا و ایران، سرانجام پس از سی سال، تابوی مذاکرات مستقیم را می شکنند و به زودی بر سر میز مذاکره می نشینند. واگذاری مسئولیت برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ به ایشینگر را، تحلیلگران آلمانی نشانه آن تلقی می کنند که دولت آلمان به تلاش های وی برای نزدیک کردن واشنگتن و تهران امید بسته است.

دلایل علاقه اروپا به حل مناقشه اتمی
اروپائی ها روز به روز بیشتر به حل دیپلماتیک مناقشه اتمی ایران علاقمند می شوند، اما می دانند که تا سیاستمداران ایرانی و آمریکائی مذاکرات مستقیم خود را آغاز نکنند، به حل این مناقشه نمی توان امید بست. از این رو ست که مایلند فرصتی را که کنفرانس امنیتی مونیخ فراهم می آورد، برای تهیه مقدمات این مذاکرات مورد استفاده قرار دهند. به گفته ایشینگر، هیئت بلندمرتبه آمریکائی که قرار است از طرف دولت اوباما در کنفرانس مونیخ شرکت کند، به احتمال زیاد دیدگاه ها و سیاست های دولت جدید آمریکا را درباره مسائل امنیتی جهان تبیین خواهد کرد. این توضیحات سبب خواهد شد که آمریکائی ها بتوانند با سیاست روشن تری در نشست آتی ناتو که قرار است اپریل امسال برگزار شود، شرکت کنند.
اما دلیل افزایش علاقه اروپائی ها به مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن چیست؟ مسئولان اتاق صنعت و تجارت آلمان، تاکنون بارها بر این نکته تاکید ورزیده اند که تحریم اقتصادی ایران راه چین را به بازار ایران هموار کرده و صنایع و بازرگانان اروپائی شانسی را که برای همکاری اقتصادی با ایران دارند از دست داده اند. بویژه مدیران صنایع آلمان معترض این وضعیت هستند و از دو سال پیش فشارهای زیادی را بر دولت آلمان وارد ساخته اند تا از گسترش تحریم ها بپرهیزد، اما برلین، در هماهنگی با واشنگتن، دامنه تحریم ها را گسترش داده است.

ایران و مسئله انرژی
اروپا و در صدر آن آلمان، بیش از هرچیز به خاطر ترس از تبدیل گاز روسیه به یک سلاح سیاسی، مایل به استفاده از منابع نفت و گاز ایران هستند. تاکنون چند کنسرن بزرگ انرژی اروپا ناچار شده اند به خاطر تحریم ها فعالیت ها و سرمایه گذاری های خود را در ایران تعطیل کنند، در حالی که این اقدام برخلاف منافع آنان بوده است. این روزها، اروپا سردترین دوره سال های اخیر خود را سپری می کند و نیاز به انرژی در این قاره دست کم به صورت موقت افزایش یافته است.
بخش عمده گاز مورد نیاز اروپا را روسیه تامین می کند. مسکو، در اوج سرما، به این بهانه که اوکرائین بخشی از گاز صادراتی به اروپا را از طریق مکیدن لوله های ترانزیت می دزدد، صدور گاز را از این طریق برای حدود یک هفته متوقف کرد. روز یکشنبه این هفته اعلام شد که برای کنترل گاز جاری در لوله انتقالی اوکراین قراردادی میان مسکو و کیف امضا شده و صدور گاز به اروپا از سر گرفته خواهد شد. روس ها اعلام کرده بودند که مطابق تعهدات خود، مشکلی برای مصرف کنندگان اروپائی ایجاد نخواهند کرد. با این همه، ظرف یک هفته گذشته، هراس از بحران انرژی در سراسر اروپا اوج گرفت.
اروپائی ها مایلند با دست یافتن به منابع انرژی متنوع، به انحصار روسیه بر بازار نفت و گاز خود پایان دهند. در این میان، ایران به عنوان صاحب دومین ذخائر گاز جهان، علاقه اروپائی ها را برانگیخته است. آن ها برای پایان یافتن درگیری های واشنگتن و تهران روزشماری می کنند، تا بتوانند از طریق مشارکت با ایران، آینده انرژی خود را تضمین کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز، علاقه شدید خود را به همکاری با اروپائی ها نشان داده است. اما تحریم های اقتصادی، راه این همکاری را بسته است.

خط لوله نابوکو، بدون ایران؟
بسیاری از کارشناسان اروپائی بر این عقیده اند که خط لوله گاز نابوکو، بدون وصل شدن به منابع گاز ایران، اصولا اقتصادی نخواهد بود. این خط لوله قرار است از باکو به بندر سیحان در ترکیه وصل شود و گاز حوزه خزر را از طریق دریای سیاه به اروپا برساند. جمهوری اسلامی ایران، علاقه خود را به مشارکت در این طرح بارها اعلام کرده است، اما آمریکائی ها با آن مخالفت می ورزند.

ایران، آمریکا و فلسطین
آیا هیئت های نمایندگی ایران و آمریکا در حاشیه کنفرانس امنیتی ماه فوریه مونیخ فرصت خواهند یافت که مقدمات مذاکرات بعدی را فراهم کنند؟ پاسخ بسیاری از ناظران غربی به این پرسش مثبت است. اما ادامه حمله نظامی اسرائیل به باریکه غزه، می تواند مانع مهمی برای نزدیکی ایران و آمریکا در ماه فوریه باشد. اروپائی ها، که نتوانسته اند اسرائیل را به رعایت اعتدال مجاب کنند، امیدوارند که باراک اوباما، در نخستین روزهای ریاست جمهوری خود به این توفیق دست یابد. بیشتر تحلیلگران نظر داده اند که اسرائیل حمله گسترده به نوار غزه را به این دلیل ادامه می دهد که می خواهد حماس را به زانو درآورد تا در مذاکرات احتمالی آغاز دوران ریاست جمهوری اوباما، با طرفی ضعیف و آماده تسلیم روبرو باشد. به هر حال، اگر تا ماه فوریه میان اسرائیل و حماس آتش بس برقرار نشود، در کنفرانس مونیخ، لبخند دوستی به دشواری بر لبان نمایندگان ایران آشکار خواهد شد. جمهوری اسلامی به عنوان رژیمی که دائما بر پشتیبانی از مردم فلسطین تاکید ورزیده است، در شرایطی که این مردم کشتار می شوند، به سختی می تواند با بزرگترین پشتیبان اسرائیل دست دوستی بدهد. در این صورت، باید در داخل کشور و منطقه پاسخگوی اعتراضات گسترده هوادارانی باشد که از تعداد آنان به سرعت کاسته می شود.