تلاش نافرجام ماموران دادستانی برای بازداشت علی اکبر جوانفکر، مدیر عامل خبرگزاری دولتی ایرنا؛ نشان داد که چالش جناح های حکومتی، که بر بستر تدارک انتخابات مجلس شدت گرفته است، به مرحله ای تازه و خشن تر وارد شده است.
شدت گرفتن چالش های سیاسی به دوران مبارزات انتخاباتی رخدادی نامنتظره یا محدود به ایران نیست هرچند این چالش ها در ایران کنونی به جای تجلی در مفاهیم و برنامه های سیاسی روشن و روزآمد، در قالب تکرار مفاهیم و برنامه های کلی و رنگ باخته گذشته، تحرکات سیاسی با انگیزها و هدف های بیان ناشده، برخوردهای قضائی و امنیتی و جنگ تبلیغاتی و روانی، و نه به قصد رقابت که با هدف حذف، تجلی می یابند.
تجلی چالش های انتخاباتی در این گونه قالب ها، غیبت برنامه و مفاهیم سیاسی جذاب و متناسب با موقعیت در همه گرایش ها و جناح ها و تکرار مفاهیم گذشته، ناتوانی گرایش ها و سازمان های سیاسی ایران را در تولید، طرح و ارائه مفاهیم و برنامه های سیاسی تصویر کرده و از پررنگ تر شدن فقر فلسفه سیاسی در ایران خبر می دهد.
مبارزات انتخاباتی در ایران به دلیل صافی شورای نگهبان و ممنوعیت فعالیت حزب ها و گرایش های «غیر خودی» از منظر معیارهای دموکراتیک انتخاباتی «آزاد و منصفانه» نیست اما به دلیل تاثیر کارساز انتخابات بر سهم جناح ها و فراکسیون های حکومتی در بافت قدرت با انتخابات فرمایشی استبدادهای کلاسیک فاصله بسیار داشته و شکست یا موفقیت هر جناح در جذب آراء رای دهندگان، بر سرنوشت آن جناح و سهم آن در قدرت تاثیری جدی دارد.
اوج گیری تنش، افت سیاست
مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری و مجلس در اغلب جوامع فرصتی است تا مسائل اصلی کشور، خواست ها و نیازهای متفاوت لایه گوناگون جامعه و مفاهیم پاسخگو، راه حل ها، برنامه ها و نگاه های گوناگون گرایش های سیاسی در سطح و عمق جامعه کل مطرح شده و لایه های گوناگون رای دهندگان با آگاهی بر بازتاب نیازها و خواست های خود در مفاهیم و برنامه های عرضه شده، نمایندگان خود را در قوه اجرائیه و مقننه انتخاب کنند.
ابداع و عرضه مفاهیم و برنامه هائی که نیازهای اصلی بخش قابل توجهی از رای دهندگان را بیان کرده و خواست آشکار یا نهفته آنان را سمت دهد، از لوازم سیاست موفق است. این گونه مفاهیم به نسبت رشد فرهنگی جوامع از برنامه های عقلانی تحقق پذیر تا فراروایت های آرمانی شده رمانتیک غیرعملی متغیر اند.
طرح مفاهیم و برنامه های متنوع برای حل مسائل مشخص کشور از عواملی است که لایه های گوناگون مردم را به حضور فعال در انتخابات ترغیب می کند..
جمهوی اسلامی نیز در نخستین دهه های خود از این امکان بهره گرفت و جناح های حکومتی در چالش های پرتنش سی سال گذشته و در برخوردهای کنونی، تمایزات و خطوط کلی مواضع خود را برای مردم تعریف کرده و می کنند.
جناح های روحانیت محافظه کار، محافظه کاران سنتی نسل اول و فراکسیون های گوناگون جناح اصول گرا، که در بافت قدرت دست بالا را دارند، نهادها و ائتلاف ها سیاسی خود را برای انتخابات مجلس از چند ماه پیش شکل داده اند اما توانائی این جناح ها در تولید و طرح مفاهیم و برنامه های سیاسی روشن، مشخص، جذاب، تحقق پذیر و نقد شدنی به تدریج کاهش و در سال های اخیر به تکرار برنامه ها و مفاهیم آزمون شده گذشته، صفت ها و کلیات تفسیرپذیر و مبهم، شعارهای کلی و باورهای مکتبی تقلیل یافته است.
اصلاح طلبان مذهبی و از جمله حزب اعتماد ملی، جبهه مشارکت اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، حزب کارگزاران و شبکه قدرت سیاسی ـ اقتصادی هاشمی رفسنجانی نیز، که با نسبت های متفاوت از برخی امکانات گذشته برای حضور در انتخابات و بافت قدرت محروم شده اند، پس از سرکوب و شکست جنبش اعتراض به تقلب در انتخابات ریاست جمهوری، خود را بازسازی نکرده و نتوانسته اند با تولید و طرح مفاهیم و برنامه های سیاسی تازه و روزآمد، خود را برای رای دهندگان بازتعریف کنند.
این گرایش نیز، چون رقبای خود، به کلیات گذشته یا تکرار مفاهیمی متوسل شده که کارائی های خود را به تدریج و در عرصه آزمون عملی از دست داده اند.
بر این بستر رای دهندگان ایرانی ناچاراند تا تعریف گرایش ها، احزاب و جناح ها را نه در برنامه های گفته و نوشته شده روشن آنان، که در بین خطوط و در ناگفته ها و نانوشته ها و با تحلیل مواضع عملی آنان در گذشته و حال کشف کنند.
سی سال تجربه به سوی منفی
در سی سال گذشته بیش از 20 انتخابات ریاست جمهوری، مجلس، مجلس خبرگان و شورای شهر در ایران برگزار و برنامه ها و مفاهیم گوناگونی در این کارزارهای انتخاباتی مطرح شدند.
در نخستین انتخابات ایران پس از انقلاب، انتخابات مجلس موسسان و رفراندم قانون اساسی، مفاهیمی چون «ولایت فقیه، خط امام، مبارزه با استکبار جهانی و حمایت از مستضعفان» اکثریت رای دهندگان را جلب کردند و مخالفان قانون اساسی اسلامی، که در آن روزگار هنوز از آزادی فعالیت برخوردار بودند، نتوانستند با تولید مفاهیمی جذاب بخش مهمی از آراء را کسب کنند.
نخستین رئیس جمهور ایران به یاری صافی شورای نگهبان و بر بستر همین مفاهیم رای بالائی را کسب کرد و جانشینان او نیز به همین راه رفتند.
آقایان محمد علی رجائی با برنامه «حکومت مستضعفان»، که هنوز برای اکثریت رای دهندگان شعاری نو، جذاب و امیدبخش بود، علی خامنه ای با وعده«پیروزی در جنگ»، هاشمی رفسنجانی با برنامه «سازندگی و خصوصی سازی»، محمد خاتمی با برنامه «مردم سالاری دینی» و محمود احمدی نژاد با شعار «عدالت اجتماعی و مبارزه با قدرتمندان فاسد»، حمایت اکثریت رای دهندگان را جذب کرده و میرحسین موسوی نیز در آخرین انتخابات ریاست جمهوری شعارهای جذاب برای لایه های فقیر و کم درامد چون «احیاء ارزش های امام راحل و گسترش عدالت اجتماعی» را با برخی خواست های طبقه متوسط شهری در زمینه آزادی های اجتماعی تلفیق و آرای بالائی را به خود اختصاص داد.
در مبارزات انتخاباتی اخیر همه جناح های حکومتی و اصلاح طلبان مذهبی داخل و خارج از حکومت می کوشند تا برخی از این مفاهیم را، که به گذشته تعلق دارند، تکرار کرده و به شعارهای انتخاباتی خود برای مجلس آینده بدل کنند.
اما این مفاهیم کارائی های خود را به روزگار طرح خود تحقق داده، در عرصه عمل رنگ باخته و تکرار آن ها در انتخابات اسفندماه مجلس نمی تواند نقش برنامه و مفاهیم روزآمد و متناسب با موقعیت کنونی را ایفا کنند..
فقر برنامه و مفهوم در اپوزیسیون
اپوزیسیون جمهوری اسلامی نیز در فقر مفاهیم و برنامه به سرنوشت پوزیسیون حاکم دچار است.
حزب ها و گرایش های چپ نو و سنتی، ملی گراها و لیبرال ها برخی مفاهیم کلی گذشته خود را چون «دموکراسی، عدالت اجتماعی، حقوق بشر، منافع ملی و خصوصی سازی» تکرار می کنند اما روند جهانی شدن، تغییر جایگاه ایران در بافت مناسبات بین المللی و تحولات ساختاری و فرهنگی در بافت جمعیتی ایران مسائل تازه ای را مطرح کرده و مفاهیم کلی از این دست باید خود را در بستر مسائل نو بازتعریف کنند تا به برنامه های جذاب برای لایه های موثری از مردم بدل شوند.
هیج اپوزیسیونی بدون حمایت عملی و عینی لایه هایی از جامعه و بدون طرح برنامه و مفاهیم مشخصی که حمایت بخش قابل توجهی از مردم را جلب کند، زنده نخواهد ماند اما اپوزیسیون داخل و خارج از کشور در دو دهه اخیر، از تکرار مفاهیم کلی و انتزاعی چون «حقوق بشر، دموکراسی، جمهوری پارلمانی یا فدراتیو» و شیوه های ناکامی چون «نافرمانی مدنی، تحریم انتخابات یا شرکت به قصد حمایت از این و آن جناح حکومتی» فراتر نرفته است.
اپوزیسیون غیر خودی ایران راهی به انتخابات مجلس ندارد و در انتخابات اسفندماه نیز چون گذشته به سیاست «تحریم»، برخورد انفعالی منفی، یا به سیاست «حمایت» از این یا آن جناح، برخورد انفعالی حمایتی، متوسل خواهد شد.
ارائه برنامه سیاسی روشن و روزآمد، از مستلزمات حضور در رقابت های انتخاباتی است اما غیبت این شاخصه، در سال های اخیر و به ویژه پس از انتخابات تنش زای ریاست جمهوری، به شاخصه عمومی فضای سیاسی ایران بدل شده است.
اصول گرایان، دست بالا در قدرت و فقر برنامه
اصول گرایان که با شیوه های گوناگون حضور فعال در فضای انتخاباتی اسفندماه را به تقریب به خود منحصر کرده اند نیز از ارائه برنامه و مفاهیم جذاب و روزآمد ناتوان اند.
نام هائی چون «جبهه پیروان خط امام و رهبری»، «جمعیت ایثارگران»،«اصول گرایان تحول خواه»،« گفتمان سوم تیر»،«جبهه متحد اصول گرایا»،« جبهه پایداری»، «جبهه ایستادگی» و دیگر نام هائی که فراکسیون های جناح اصول گرا برای خود برگزیده اند، چون «رایح خوش خدمت» در گذشته، به خودی خود مفهوم و برنامه ای را منتقل نمی کنند.
جبهه متحد اصول گرایان، مهم ترین تشکل انتخاباتی جناح اصول گرا، تا کنون هیچ برنامه ای جز « اتحاد حول محور ولایت» ارائه نکرده است.
مواضع سیاسی تا کنون بیان شده این جبهه نیز به حذف فراکسیون هوادار رئیس جمهور یا آن چه آنان «جریان انحرافی» می نامند، پذیرش حضور محدود اصلاح طلبان مذهبی میانه رو و برخی هواداران هاشمی رفسنجانی در مجلس آینده محدود است اما این مواضع بیش از برنامه سیاسی تصویر دلخواه بافت قدرت را از منظر آنان نشان می هد.
فراکسیون های اصول گرای مخالف احمدی نژاد، نمایندگان آقایان لاریجانی و قالی باف، محتمل ترین نامزدان جناح اصول گرای پیرو رهبر در انتخابات آینده ریاست جمهوری، روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علیمه قم، دو نهاد روحانیت محافظه کار نسل اول، و حزب موتلفه اسلامی، از احزاب محافطه کاران سنتی، استخوان بندی جبهه متحد اصول گرایان را شکل می دهند.
روحانیت محافظه کار و محافظه کاران سنتی نسل اول انقلاب از دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی به بعد چندان به فقر برنامه و مفهوم دچاراند كه مى كوشند تا با اتئلاف با اصول گرايان نسل دوم پايان تاريخى خود را پنهان كرده يا عقب بياندازند.
برنامه اعلام شده جبهه متحد اصول گرایان به گذشته تعلق دارد و مولفه نو در این برنامه ها به انتقاد از دولت احمدی نژاد و «جریان انحرافی» محدود می شود.
انتقاد وجه منفی و سلبی کارزار انتخاباتی است و اگر با برنامه های مشخص، وجه مثبت ایجابی، همراه نشود در جلب رای دهندگان موفق نخواهد بود. دو چهره مهم و مشخص این جبهه، آقایان لاریجانی و قالب باف، نیز در انتخابات ریاست جمهوری گذشته به احمدی نژاد باختند.
«جبهه ایستادگی»، «حزب عدالت وتوسعه» و سازمان های مشابه نیز به دلیل فقدان پایگاه در میان رای دهندگان و نداشتن برنامه از تمایز معنادار سیاسی با دیگر فراکسیون ها برخوردار نبوده و به کلوپ های قدرت شباهت می برند.
جبهه پایداری، حمله در حال عقب نشینی
سرآمدان رایحه خوش خدمت و گفتمان سوم تیر، همراهان سابق احمدی نژاد، «جبهه پایداری» را با شعار «عقلانیت،معنویت و عدالت حور محور ولایت» تاسیس کرده و بر آن اند تا با مبارزه با یاران سابق خود، که به «جریان انحرافی» معروف اند، با تاکید بر تبعیت خود از رهبر و با انتقاد از احمدی نژاد، به صورت مستقل یا در جبهه متحد اصول گرایان، در مبارزات انتخاباتی شرکت کنند.
برنامه اعلام شده جبهه پایداری: «عقلانیت،معنویت و عدالت حور محور ولایت» از منظر ابهام، تفسیر پذیری و تکراری بودن به برنامه گرایش های دیگر شباهت می برد.
در حالی که احمدی نژاد و گروه نزدیک به او می کوشند تا با شعارهای مشخص و روشنی چون خانه دار کردن هر ایرانی و افزایش دو برابر یارانه ها، حمایت بیش تر لایه های فقیر و کم درآمد را جلب کرده و همزمان با طرح مواضع روشنی چون تاکید بر ایرانیت، مخالفت با گشت های ارشاد، طرفداری از حضور زنان در ورزشگاه ها و.. آراء بخشی از طبقه متوسط شهری را نیز به دست آورند، جبهه پایداری شعار «عدالت اجتماعی» را به «عدالت» کلی تقلیل داده و در زمینه آزادی های اجتماعی و تبعیت از رهبر نیز به خواست محافظه کاران نزدیک شده است.
استحاله ای از این دست جذابیت این جبهه را نزد رای دهندگان کاهش می دهد.
تا اسنفدماه، زمان برگزاری انتخابات مجلس، چند ماهی نمانده است و غیبت برنامه و مفاهیم روزآمد را در چند ماه به سختی می توان جبران کرد.
منبع: بی. بی. سی
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
