سوم دسامبر برابر ۱۲ آذر روز جهانی معلولین است. از سال ۱۹۹۲ هر سال در چنین روزی مجلات- نشریات و رادیو و تلویزیون های مختلف جهان در باره معلولین حرف می زنند. و بالاخره یک روز در سال مردم جهان معلولین را عزیز و روزشان را گرامی می دارند. هدف از اعلام روز جهانی معلولین ارتقاء رشد اذهان عمومي درباره مسائل مربوط به معلوليتهاي مختلف؛ و افزايش آگاهيهايي بوده است كه مي بايست از مسئله پيوستن افراد معلول در تمامي جنبه هاي سياسي؛ اجتماعي؛ اقتصادي و فرهنگي زندگي منتج شود. خلاصه اینکه حقوق معلولین در سرتا سر جهان رعایت و محترم شمرده شود.
همانطوریکه اخیراً در مصاحبه با برخی از رسانه های حبری از جمله تلویزیون بی بی سی فارسی یادآورشدم؛ گرامی داشت این روز بدون گفتگو در باره حقوق معلولین اثر چندانی ندارد. سازمان ملل متحد در طی سالیان متمادی، قوانین چشمگیری در زمینه حقوق معلولین به تصویب رسانده است که کنوانسیون حقوق معلولین، آخرین و موثرترین آنهاست. این کنوانسیون در واقع به نوعی تکرار قوانین قبلی در این زمینه است ولی دارای تفاوت قابل توجهی در مقایسه با سایر پیمان نامه های سازمان ملل است و این تفاوت، لازم الاجرا بودن آن برای دولتهاست. ولی در ایران جمهوری اسلامی علیرغم " قانون جامع حمایت از حقوق معلولان" مصوب سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی، متاسفانه معلولین از حقوق ابتدائی شهروندی خود محروم هستند.
انسان از بدو تولد دارای حقوقی طبیعی است که این حقوق حزء حقوق انسانی او محسوب می شوند. این حقوق نه دادنی هستند نه گرفتنی بلکه ذاتی انسانند. این حقوق وقتی غصب شدنی هستند که دارنده حقوق با نفی حقوق خود از آنان چشم پوشی نماید.
هرکس در هر کشوری که زندگی می کند بعنوان عضو و شهروند آن کشور دارای حقوق شهروندی می باشد. معلولین بعنوان بخشی از شهروندان هر کشوری باید از حقوق شهروندی خود برخوردار باشند تا هم مستقلانه تصمیم بگیرند و هم مستقلانه زندگی کنند. معلولان در هر کجا که باشند به دلیل موانع ظاهری و اجتماعی با محدودیت هائی در زندگی مواجه میشوند. از آنجائیکه زندگی برای افراد معلول و خانواده هایشان ساده نیست در کشورهای بیشرفته دولت ها کمک هزینه هایی را در اختیار معلولان می گذارند تا لااقل قدری کیفیت زندگی آنان بالا برود. این کمک هزینه ها باعث میشود تا هم معلولین دارای استقلال باشند و هم در جامعه آنان بخاطر کاستی های خود احساس وابستگی و سربار بودن نکنند.
البته حقوق شهروندی برای معلولین تنها در کمک هزینه نباید خلاصه شود. استفاده از تسهیلات شهری جزء حقوق شهروندی معلولین بشمار می آید، ولی استفاده از تسهیلات زمانی میسر است که شهر مناسب سازی شود. نظر به اینکه شخصاً شهرساز هستم می توانم بگویم مناسب سازی شهر جهت استفاده از اماکن شهری از دیگر کارهائی است که باید برای معلولین صورت بگیرد. که متاسفانه در ایران این امر صورت نمی گیرد علیرغم اینکه در ايران براي حمايت از معلولان قانون ۱۶ ماده‌اي حمايت از معلولان مبناي اصلي اين كار قرار گرفته است.
طبق ماده 2 قانون جامع حمايت از معلولان، كليه وزارتخانه‌ها، سازمانها، مؤسسات و شركتهاي دولتي و نهادهاي عمومي و انقلابي موظفند در طراحي، توليد و احداث ساختمانها، اماكن عمومي، معابر و وسايل خدماتي به نحوي عمل نمايند كه امكان دسترسي و بهره‌مندي از آنها براي معلولان همچون افراد عادي فراهم گردد. در تبصره يك اين ماده نيز آمده وزارتخانه‌ها، سازمانها، مؤسسات و شركتهاي دولتي و نهادهاي عمومي و انقلابي موظفند جهت دسترسي و بهره‌مندي معلولان، ساختمانها و اماكن عمومي، ورزشي، تفريحي، معابر و وسايل خدماتي موجود را در چهارچوب بودجه‌هاي مصوب سالانه خود مناسب‌سازي نمايند. در تبصره دوم نيز اين موضوع قيد شده كه شهرداريها موظفند از صدور پروانه احداث و پايان كار براي آن تعداد از ساختمانها و اماكن عمومي و معابري كه استانداردهاي تخصصي مربوط به معلولان را رعايت نكرده باشند خودداري نمايند.
نوشتن قانون مسئله ای است و اجرا و عملی سازی قانون مسئله دیگری است. ما می توانیم خوب بنویسیم و قشنگ حرف بزنیم ولی قشنگ حرف زدن دردی را دوا نمی کند. فوانین برای عملی شدن امکانات می خواهند، تعهد انسانی می خواهند، و از همه بالاتر بودجه می خواهند، با بزک نمیر بهار میآد که مسائل شهروندان از جمله معلولین و سالمندان حل شدنی نیستند.
آقای سراج كارشناس مسئول مناسب سازي بهزيستي استان لرستان، در تاریخ 7 آذر ۱۳۸۹ در مقاله ای در وبسایت مهر، بنام «رنج مضاعف معلولان در بن بست بي توجهي به اصول شهرسازي» می نویسد " طبق بررسي انجام شده در سال ۱۳۸۹ توسط سازمان بهزيستي كشور ميزان دسترسي افراد داراي معلوليت در فضاها و مكان هاي عمومي در كل كشور به ميزان ۲۷ درصد، در بخشهاي آموزشي ۷ درصد و در محيط فيزيكي و مبلمان شهري ۶ در صد مي باشد."
جمله فوق نشان می دهد هموطنان معلول ما در ایران در منزل خود زندانی می باشند چون توان استفاده از امکانات شهری را بخاطر نبود تسهیلات شهری ندارند. اگر به افراد صاحب ویلچر، نابینایان و سالمندان را اضافه کنیم ملاحظه خواهیم کرد که درصد بالائی از جمعیت کشور بعلت نامناسب و غیراستاندارد بودن اماکن عمومی و خصوصی قادر به استفاده کردن از تسهیلات و خدمات شهری و عمومی نیستند و از ابتدائی ترین حق و حقوق خود محروم می باشند که این محرومیت با مقوله مناسب سازی ارتباط مستقیم دارد.
مناسب سازی برای استفاده از فضا های شهری مانند: نهادهای دولتی و غیر دولتی، پارک ها، رستورانها، بانک ها، سینماها، کلوپ های ورزشی و تفریحی، خیانها، پیاده روها، اتوبوس ها، مترو ها ، بیمارستانها و حتی توالت ها مثل توالت های عمومی، توالت در رستورانها، توالت در ورزشگاهها، توالت در پاساژها و فروشگاه ها و پارک ها و توالت درایستگاه های قطار و ترمینال های اتوبوش و توالت در نهادهای دولتی و خصوصی و عمومی.
بخاطر داشته باشیم مناسب سازی تنها نباید شامل فضاهای شهری باشد بلکه فضای منازل هم باید با نیاز فرد معلول و سالمند تطابق داشته باشد. دولت موطف است با کمک هزینه های و وام های ویژه خود به معلولین فضای مسکونی آنان را مناسب سازی کند تا آنان بتوانند از زندگی بهتری برخوردار باشند.
برای مناسب سازی از کجا باید شروع کرد؟. مناسب سازی شهری وطیفه دولت و مردم است. دولت باید حقوق مدار باشد و در این راستا وسائل اجرای قانون را بعهده بگیرد و بودجه لازم را برای اجرا به مسئولان شهری و آنان آنرا در خدمت مردم قرار دهند و مردم هم باید از طریق ارگانهای خود یاری رسان مسئولین امور شهری باشند و از مسئولین شهری بخواهند شهر را برای همه ساکنین اش مناسب سازی نماید. بخشی از ساکنین هر شهر یا روستائی معلولین و سالمندان می باشند.
شهرداران و طراحان شهری در اینجا نقش موثری دارند و موظف هستند که مسیر رفت و آمد یک معلول را در شهر و اماکن عمومی و خصوصی شهری در نظر بگیرند. برای درک بهتر این امر مثالی می زنیم، استفاده کنندگان معلول و سالمند که بیشتر نیاز به مناسب سازی شهری دارند عبارتند از افراد نابینا و ویلچرداران. مسیر ویژه ای از خیانها و پیاده روها باید به آنان اختصاص داده شود.
کف سازی یعنی ایجاد برآمدگیهائی در معابر و خیابانها که موجب میشود تا رفت و آمد افراد نابینا آسان گردد یکی از اقدامات اولیه برای کمک به رفت و آمد این افراد است. این یرآمدگیها در کنار چراغ عابر پیاده به فرد نابینا گوش زد می کند که اینجا گذار عابر پیاده است و می تواند بدون کمک دیگران به آنطرف خیابان برود.
برای آسان کردن رفت و آمد معلولین ویلچری ، استفاده کردن از سطح شیبدار مطابق شیب استاندارد می باشد که ساده ترین کمک برای ورود و خروج ویلچر از اماکن مختلف شهری است. بدین وسیله استفاده کنندگان از ویلچر می توانند با ویلچر خود به راحتی به اماکن عمومی و نهادهای دولنی و خصوصی رفت و شد کنند. این ها قدمهای بسیار ابتدائی برای مناسب سازی فضا های شهری است تا معلولین و سالمندان و حتی والدین حامل کالسکه بعنوان شهروندان قدری بتوانند از تسهیلات شهری و رفت و شد در شهر بهره مند شوند. این کارها و عملیات ساده به معلولین و سالمندان یاری می رساند تا بجای زندانی بودند در خانه در جامعه حضور یابند و از انزوا بیرون بیآیند.
باید در ذهن تمام افراد جامعه بخصوص دولتمردان و مسئولان امور کشوری و شهری و طراحان و مدیران شهری روشن شود که یک کشور دارای شهروندان متفاوتی است با نیاز های متفاوت، لذا شهر و امکانات شهری باید مناسب حال همه افراد جامعه ساحته شود که از آن جمله اند معلولان و سالمندان که اقلیت بزرگی را در هر جامعه تشکیل می دهند. بنابراین برنامه ریزان شهری باید طوری برنامه ریزی کنند که حقوق افراد کم توان و توان جو ضایع نشود. پس روز جهانی معلولین بدون بیان حقوق آنان معنائی نخواهد داشت.
شاد باشید
لندن ۳ دسامبر ۲۰۱۰
فرید انصاری دزفولی
بنیان گذار انجمن حمایت از معلولین ایرانی در بریتانیا
سر دبیر نشریه توانا
فعال حقوق معلولین و سالمندان
www.iraniandsa.com
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
