در جبهه ‏ی مقابل، یعنی آنانی که منتقد، و مخالفِ شرکت یا تحریم کننده رفراندوم "جمهوری اسلامی" بودند، می توان از دانشجویان، معلمان، شخصیت ‏های سیاسی، حقوقدانان، انجمن ها، گروه ها، سازمان ها، احزاب، جبهه ها، اتحادیه ها، زنان، اقوام ایرانی، اقلیت ‏های مذهبی و...نام برد که هرکدام در اعلامیه ها و بیانیه‏ هایی اعلام کردند که در رفراندوم جمهوری اسلامی شرکت نخواهند کرد و یا تحریم خواهند نمود. که جهت ‏آوری نسل سوم و نسل های آینده انقلاب، به پاره ‏ای از موضع‏ گیری‏ های آنان نظری اجمالی می ‏افکنیم:

انقلاب و اصلاحات در سده ۲۰ ایران، ۲ خط برای رسیدن به مدرنیسم بودند. در ایران، یمن، سومالی، افغانستان- بخاطر بافت اجتماعی عقبمانده و رهبری امل/ ضد مدرن از مدرنیسم فاصله گرفته؛ به دیکتاتوری فردی و شیعی رجعت به گذشته کردند. چرا ایران به دمکراسی با ۱۰۰ سال مبارزه، ۲ انقلاب، چند بازه اصلاحات نرسید؟ جامعه با اصلاحات تدریجی حاکمیت و انقلاب جهشی خیابانی توسعه یابد. هر انقلاب هم رویا را تحقق بخشد؛ هم رویا را نابود کند. برخی شعارها را اجرا کرده؛ برخی را بطور خونین بکوبد.

سخن گفتن در بارۀ کسروی به زمانی فرا تر از این فرصتی که من در اختیار دارم نیازمند است. به‌ویژه که کسروی یکی از بزرگان منحصر به فرد کشور ماست که مطالعات خویش را در قلمروهای متعددی انجام داده است که می بایست او را از زوایای مختلفی مورد مطالعه قرار داد.
کسروی اولین کسی بود که اهمیت نهضت مشروطه را به عنوان بزرگترین واقعۀ تاریخ جدید ایران، باز شناخت. حق باید داد که هم او بود که در کتاب خویش شالودۀ تاریخ ملی جدید را برای ایران ریخت...تاریخ نگاری جدید فارسی به کتاب کسروی به عنوان پایه ای که بتوان بر آن کاخی بزرگ برافراشت، سخت مدیون است...»

برای این که پاسخ این پرسشِ مهم، دقیق تر باشد، نخست باید توضیح داده شود که منظور از «انقلاب جنگل» در این نوشته چیست؟ منظور نویسنده در این مقاله‌ی فشرده از «انقلاب جنگل»، مرحله‌ای از تحولاتی است که در طول جنگ اول جهانی و پس از آن در گیلان رخ داد و در تاریخ نویسی معاصر ایران بیشتر به «نهضت جنگل» و « جنبش جنگل» معروف است، اما چون من آن را در دو مرحله ارزیابی می کنم، «جنبش و انقلاب جنگل» می نامم و معتقدم که بدون تفکیک این تحولات به دو مرحله، درک درست این تحولات و مفهوم یابی صحیح از آن میسر نیست. ار این نظر من مرحله‌ی دوم این تحولات را «انقلاب جنگل» نامیده‌ام.

رادیو و تلویزیون هم، تحت سرپرستی آقای صادق قطب زاده (انتصابی آیت الله خمینی) با تبلیغات همه ‏جانبه و پخش سرودهای پر شور میهنی و انقلابی، مردم سراسر ایران را به شرکت در همه ‏پرسی فرا می ‏خواند. همزمان با این اتفاقات، آیات عظام حوزه‏ های علمیه در سراسر کشور و روحانیون طراز اول ایران، همراه با اکثریت شخصیت‏ های ملی و مذهبی، انحمن ها، گروه‏ ها، سازمان ‏ها، احزاب مطرح و تاثیرگذار در روند پیروزی انقلاب ضد استبدادی اعلام کردند که در رفراندوم پیش روی به جمهوری اسلامی رای مثبت خواهند داد. که جهت یاد آوری نسل سوم انقلاب به تعدادی از پیامها، بیانیه ‏ها و اعلامیه ‏های آنان نظری اجمالی می ‏افکنیم: