سوسیال دموکراسی در میهنمان بی ریشه نبوده و نیست، پیشینه و تاریخی پُر فراز و نشیب و درس آموز دارد. شوربختانه پژوهشگران و مورخان منصف و مستقل، و اهل سیاست و فرهنگ به این پدیدۀ راهنما و راهگشا برای زندگی ای درخور کرامت انسانی عنایت و توجه ضرور نکرده اند. نه فقط در حوزه اندیشه، نظر، سیاست، فرهنگ و عمل حتی به ویژگی های بسیاری از شخصیت های تاثیر گذاری که افکار و منش و روش سوسیال دموکراتیک داشتند پرداخته نشده است.

زروانیسم ۲ مسئله زمان و شناخت کیهان برای انسان را طرح کرد. در این رابطه تناقض زمان کیهانی ازل تا ابد با زمان انسانی در تقدیر برای چرخه تولد تا مرگ تعریف شد. به دین رسمی و کتابت نرسید. ادیان رسمی آنرا تکفیر کرده؛ ولی در محافل نخبگان حلاجی، جٌر، بحث شد. از متون ساسانی در باره زروان، به آثار شاعران چون فردوسی، خیام، حافظ رسید. بدبینی زروانی ناشی از اختلال ذهنی و جبر ژنتیک می تواند باشد. نمونه: دوقطبی صادق هدایت و جبر فردوسی: درختی که تلخ است ویرا سرشت.