ایده
تصوّری است که از پدیده ها (اعم از مادی و غیرِ مادّی) در ذهنِ ما شکل میگیرد. این تصوّر ناشی از تلاشِ فکریست و بهمین جهت از محسوسات متمایز است. بنا بر نظر دکارت یک تصوّر درست "روشن" و "متمایز" است. این نوشته را ببینید:
http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=50651
تصوّرِ درست قابل اثبات است. میتوان آن را توضیح داد. فیلسوفان دربارۀ طبیعتِ تصوّر پرسشی را مطرح میکنند:
-آیا تصوّر همانندِ یک تابلو نمایشِ ساده ای از چیزهاست؟
در واقع ما این تابلو را فقط نمی بینیم بلکه آن را درک میکنیم. و درک آن به مثابه درک روابطِ ذهنی بینِ پاره های آنست. به روایت دیگر تصوّر ناشی از یک تلاشِ فکریست.
تصور میتواند یکی از دو منشأ زیر را دارا باشد:
-تجربۀ دنیایِ بیرونی و آنچه که برایِ دکارت خارج از ماست(۱۳). باورهایِ عمومی از تجاربِ مکرّر ناشی میشوند. تجربۀ پی در پیِ زمستان هایِ سرد این باور را بوجود آورده که هوا در زمستان سرد است. این باورها همیشه درست نیستند. از جمله در نیمکرۀ جنوبی هوا در فصلِ زمستان سرد نیست.
-طبیعت و ذاتِ آدمی. کانت بر آنست که باور به عدالت و وظیفۀ اخلاقی ، پیشینی و در ذات انسان و مقدّم بر تجربه است. این باورها به زمان و مکان بستگی ندارند و شاید بتوان آنها را کلّی و جهانی نامید.
باورها از راهِ گفتگو ونوشتار در جامعه گسترده میشوند.
ایده آلیسم
ایده آلیسم نظریه ای فلسفی است که وجود دنیای خارج از ذهن را انکار میکند و آن را تصوّری ذهنی میشمارد. برکلی(۱) اصلِ ایده آلیسمِ مطلق را چنین بیان میدارد: بودن یعنی مشاهده شدن. یا به عبارتی " شرط وجود، درک شدن توسط حواس است".(۲) ایده آلیسم یکی از دو پاسخِ ممکن به سئوال مربوط به وجودِ دنیایِ خارج و حدودِ شناختِ ماست. این نقطه نظرِ برکلی که ما جز تصوّرات (۳) خود چیزی نمیشناسیم اگرچه متناقض است ولی به سادگی نمیتوان آن را رد کرد. استدلال کانت در ردِّ ایده آلیسم برکلی مبتنی بر محسوساتِ بر آمده از تجربه است. برایِ کانت حقیقت از تجربۀ دنیایِ خارج از ما شناخته میشود. کانت ایده آلیسمِ ویژۀ خود را دارد.
ایده آلیسم موردِ تائیدِ افلاطون است. برایِ او مفاهیمی که به ما امکانِ درک جهان را میدهند صرفاً روابطِ ذهنی هستند.
در ایده آلیسم کانت نیز آنچه که از جهان در مییابیم ( شهودات و مفاهیم ) ساختۀ ذهن اند. فیخته (۴) در کتابش "نظریۀ علم" (۵) که در سال هزارو هفتصد و نود و چهار میلادی انتشار یافته ، نوعی فلسفۀ فردی را بیانِ میکند و ایده آلیسمی ذهنی (۶) را باور دارد.
شلینگ (۷) ایده آلیسم عینی (۸) را پیش رو میگذارد. برایِ او جهان چون نوری است که بر ما می تابد. هگل نیز بر ایده آلیسم مطلق (۹) پای میفشارد.
ایده آلیسم به خوانشی، فلسفه ایست که باورهایِ خودِ آگاه ما را توجیه میکند. برای ایده آلیسم انسان واقعی بیرون از دائرۀ فلسفه قرار میگیرد. حال آنکه فلاسفۀ نوین که انسان را در مرکز قرار میدهند دوستدار زندگی و کنشگرا و واقع گرا تر اند.
ایده آلیسم با محدود دانستنِ شناختِ ما فلسفۀ واقع گرائی(۱۰) را نمیپذیرد. چرا که واقع گرائی بر آنست که ما چیزها را آنچنان که خود آنها هستند میشناسیم. ایده الیسم را نباید با نظریۀ اصالت روان (۱۱) اشتباه کرد. اصالتِ روان روح را بر مادّه مقدّم میشمارد ولی وجود مادّه (دنیایِ خارج) را رد نمیکند. برایِ لایب نیتز واقعیِتِ اشیاء روحانی است. ماده گرائی (۱۲) بر عکس برایِ هر واقعیّتی طبیعتی مادّی قائل است.
1-Berkeley
2-To be is to be perceived
3-Representation
4-Fichte
5-Théorie de la science
6-Subjectif
7-Schelling
8-Objectif
9-Absolute
10-Realism
11-Spiritualism
12-Materialism
13-Adventice
ماًخذ:
Larousse - Dictionnaire De La Philosophie 1984
از دریافتِ نظراتِ شما خوشحال خواهم شد.
homaeeomid@yahoo.fr
