اندیشه ماکیاولیستی در ایران

بعد از پیروزی انقلاب در ایران و استقرار رژیم جمهوری اسلامی ایران ، آن تفکری که توانسته در بین دولتمردان جمهوری اسلامی جایی برای خود بازنماید نه اندیشۀ اسلامی ، نه اندیشۀ سوسیالیستی ، نه اندیشۀ لیبرالی ، بلکه اندیشۀ ماکیاولیستی بود که به دولتمردان توصیه می کرد که یک شهریار دوراندیش هرگز نمیتواند و نباید خود را پایبند حفظ قولی که داده است بشمارد و در رعایت آن قول ، موقعی که برایش مسلم شده است که «فایدۀ قول شکنی بیشتر است» اصرار ورزد. قولها تحت شرایطی که دائماً در تغییر و تحولند داده می شود و هر گاه شرایطی که دادن قولی را ایجاب کرده است منتفی گردیده ، شهریار هیچگونه تعهدی برای محترم شمردن قول خود ندارد و یا گفته است که مصلحت دولت بالاتر از هر مصلحتی است و در صورت تعارض با مصلحت های دیگر باید از آن دفاع کرد ، اگر هم از ضرورت تأمین عدالت به وسیلۀ حکام سخن میرود و تأکید می شود که حاکم باید عادل باشد و یا رعایت دین و اخلاق را بنماید ، منظور آن نیست که اجرای عدالت و موازین دین و اخلاق ، غایت و هدف است و باید به هر قیمت آنها را اعمال کرد بلکه اخلاق و عدالت ابزاری است که حاکم باید برای حفظ خود در حکومت ، در گسترش عدالت نیز بکوشد. به این ترتیب اگر اندکی روی این موضوع تأمل نمائیم متوجه این امر خواهیم شد که دولتمردان جمهوری اسلامی ایران این آموزه های ماکیاولیستی را به نحو احسن اجرا می کنند و برای نمونه می توان یکی از اشاعه دهندگان این تفکر یعنی تفکر ماکیاولیستی در ایران بعد از انقلاب را آیت الله خمینی به شمار آورد ، زیرا او با زیرکی تمام وعده ها و قولهایی را که چه در پاریس و چه در ایران در مورد مسائلی مانند آزادی بیان ، آزادی فعالیت برای تمام احزاب حتی کمونیستها ، آزادی زنان ، عدم مداخلۀ روحانیون در قدرت ، مجانی کردن آب و برق و ... داده بود ، نادیده گرفت و حتی در مورد مصلحت نظام نیز تأکید کرده که حفظ نظام از احکام اولیه نیز واجب تر است ؛ پس مشاهده می کنیم که آیت الله خمینی اشاعه دهندۀ تفکری بود که میگفت حاکم برای حفظ نظام باید ویژگیهای شیرصفتی و روبه صفتی را در خود درآمیزد و بی وقفه در مقابل بخت نامساعد بستیزد ، وظیفه شهریار آن است که آشفتگی را به نظم تبدیل کند. در این کار نیز شهریار مجاز است تا از زور و خشونت و فریب و نیرنگ استفاده نماید. بدین ترتیب می بینیم که تفکر دولتمردان ایران اسلامی ، نه اسلامی ، نه سوسیالیستی و نه لیبرالیستی است بلکه تفکر ماکیاولیستی است زیرا از قاعد اعظم خویش آموخته اند که باید به هر طریق ممکن قدرت خود را حفظ نمایند و حتی می توانند برای این امر از احکام اولیه نیز چشم پوشی نمایند.