nushad@web.de
Peter Weiss 1916-1982
پیتر وایس ، نویسنده یهودی تبار آلمانی ، خالق دو اثر "استتیک مقاومت" و " وداع با والدین " است. او میگفت که ادبیات هرکشور بخشی ازسیاست و تحولات اجتماعی و تاریخی آن است . وی در نمایشنامه " تروتسکی درتبعید " ،موضع مارکسیستی خودرااعلان نمود. سوسیالیسم او مخالف استالینیسم و دگم های آن در کشورهای بلوک شرق سابق بود. او وقایع نگار انتقادی عصروزمان خود است. وی مینویسد که درون حزب بودن، مانع خلاقیت ادبی میشود.
درآثاراو وحدت ماکسیسم و انترناسیونالیسم با ادبیات مشاهده میگردد.مورخین ادبی چپ ،آنزمان مواضع اورا انتقادی،رئالیستی، و ضدامپریالیستی میدانستند که به طرح پاره ای از جنایات امپریالیسم در جهان میپردازد. پیتر وایس کوشید تا نقش بورژوازی آلمان درنابودی یهودیان درزمان فاشیسم را نیزافشاکند. اودررابطه باجنگ ویتنام به دفاع ازمبارزه مسلحانه توده ای علیه امپریالیسم آمریکا پرداخت.
آثاراوآنزمان بخشی ازمکتب ادبی آوانگارد و سوررئالیسم اروپایی بودند. خصوصیت نمایندگان ادبیات آوانگارد آنزمان ، نارضایی آن دررابطه با برخورد زبان وادبیات باواقعیات اجتماعی و سیاسی بود . آثارنخستین پیتر وایس ، دررابطه با چهارچوب اینگونه ادبیات آوانگارد نوشته شدند. اوخلاف ادبیات درونگرای آنزمان، به مسائل جهان بیرونی انسان و اجتماع پرداخت. وی بارها درکنار برشت به بحث امکانات یک هنر وادبیات مسئول سیاسی اشاره نمود. او میگفت که تئاتر وسیاست باید به وقایع جهان بپردازند. وی برای انسان یک فردگرایی رادیکال با مسئولیت انقلابی و اجتماعی آرزو می نمود. در آثار او مبارزات ضدفاشیستی نیزمشاهده میگردد. اودرآثارش برخوردی ادبی-روایتی با سنت انقلاب اجتماعی می نماید. وی بارها پرسید که ادبیات وهنر چه فواید و اهداف سیاسی و حقیقت جویی دارند. اوطبق تجربه شخصی ادعا نمود که انسان در دوران مهاجرت و بیگانگی؛ بدون زبان، بدون هویت میگردد. او جهان سرمایه داری را یک تیمارستان و خانه جنون نامید ودرآثارش برای فهم زندگی خود و جهان کوشش نمود.
پیتر وایس درسال 1916 درروستای نواوس دراطراف برلین درخانواده ای یهودی بدنیا آمد ودر سال 1982 درشهراستکهلم درسوئد درگذشت.پدر وی یک ثروتمند چک و مادرش یک زن هنرپسشه سوئیسی بود. پدرش عضو حزب سوسیال دمکرات آلمان و یک تاجر صنایع بافندگی بود. پیتر وایس درانگلیس به تحصیل رشته عکس برداری ودر شهر پراگ به تحصیل رشته نقاشی پرداخت. وی درابتدا ملیت و پاسپورت سوئیسی و درپایان ملیت و پاسپورت سوئدی داشت. اودرسال 1934 بابقدرت رسیدن فاشیسم به سوئد مهاجرت نمود وغالب سالهای عمرخودرا در لندن،پراگ،سوئیس و سوئد گذراند . وی زمانیکه درجنگ داخلی اسپانیا درکنار کمونیستها شرکت کرد از محاکمات نمایشی استالین در شوروی باخبرگردید. او درکشورسوئد سالها به شغل کارگری پرداخت وچندسالی عضو حزب کمونیست آن کشوربود.
پیتر وایس ، خالق مقاله،نمایشنامه،رمان ، و داستان است. اویکی ازنویسندگان نمایشنامه نویسی مدرن بود. غالب داستانها ورمانهای او اتوبیوگرافیک هستند.ازجمله آثاراو – 3جلدرمان استتیک مقاومت ، وداع با والدین ، تعقیب و قتل ژان پاول مرآت ، سرود وحشت ، درباره تاریخ ویتنام ، هلدرلین شاعر ، نقطه فرار، تروتسکی درتبعید، دفترخاطرات میان سالهای 1980-1960 ، سایه بدن درشکه چی ، بحث سه آدم رهگذر، برج، رمان بیمه ، و مهمان مارکس جوان ، هستند. اونمایشنامه ای هم درباره سیاست استعماری آنزمان کشورپرتقال نوشت. وی میگفت که سوسیالیسم انسانی فقط در اتوپی ممکن است . درآثاروی وحدتی از تضاد نیز مشاهده میگردد .
درنمایشنامه های او عناصر فلسفه آبزورد وخشونت تحت تاثیر آثار ژانیت ، استریندبرگ ، و بکت دیده میشوند . اوهمچون برشت خواهان نمایشنامه نویسی سیاسی بود و همچون برشت کوشید تا مواضع پرتضاد "سیاست ، استتیک ، و ایدئولوژی " را درآثارش بیان نماید. داستانسرایی او زیرتاثیر جویس و ویرجینیا ولف بود . او در دوران جوانی به مطالعه آثار – آرپ ، جویس ، و خانم گترود ه اشتاین پرداخته بود. کافکا و استریندبرگ نیز روی رمان نویسی اوتاثیرگذاشتند. او همچون هرمان هسه به سبب آواره گی و بی وطنی ناشی از جنگ و حاکمیت فاشیسم،در جستجوی وابستگی به جایی ،مکانی و گروه و فرهنگی ، بود. منقدین ادبی امروزه اور درادبیات آلمانی زبان در کنار گونتر گراس ، مارتین والسر، و اووه جانسن ، میگذارند.
اوتاثیر مهمی روی تئاتر سیاسی ارخود بجا گذاشت .درآثاراو خواننده با بازی – هنر،سیاست،فرهنگ ، ادبیات ، وتاریخ ، روبرو میگردد. نثرآغازین او شدیدا اکسپریمنتل و اتوبیوگرافیک بود که به موضوعات تنهایی و ترک شدن انسان میپردازد.نمایشنامه های سندی ،آموزشی ، و تبلیغی او حاوی عناصر انتقاداجتماعی هستند. اودرآثارش مینویسد که به سبب یهودی و کمونیست بودن ،احساس بیگانگی و تنهایی میکرد. به این دلیل درآثارش خواهان وابستگی به محفل ،جا ومکان، و فرهنگ و سرزمینی است. احساس هیجان اودرنمایشنامه هایش میان تضاد و عمل – ویا –فردگرایی و سوسیالیسم هستند. وی به تجزیه مدام طبقه کارگر دراروپا ازسال 1918 نیز اشاره می نماید.
خلاف معمول، علم و هنر تاریخ،به سبب عدالت اجتماعی،گرچه به موضوع تاریخ پیروزی میپردازد ،ولی امید به آزادی رانیز مطرح می نماید.اودرآثارش درس مقاومت میدهد؛ ازآنجمله درغرب مقاومت درمقابل فاشیسم هیتنلری و در اروپای شرقی آنزمان، مقاومت دربرابر استالینیسم و سوسیالیسم سربازخانه ای اش. او همچون سوررئالیستها و نمایندگان مکتب "رمان نو" روی توضیح جزئیات عینی تاکید میکند، وادبیات سیاسی اوتا مرز نزدیکی به تبلیغات مرامی پیش میرود . وی درآثرش مدافع قاطع انقلاب و دوستی خلقها است گرچه گاهی از مواضع شکاکی و فردگرایی رادیکال . او در طرح تضاد میان احساس فردگرایی و افکار اجتماعی ،جانبداریک انقلاب سوسیالیستی است . ازجمله موضوعات آثار او – تاریخ پرتضاد چپ اروپایی ، بحث استتیک ماکسیستی از زمان جنگ جهانی اول درسال 1914 ، و تاثیر هنر وادبیات سیاسی درمبارزات اجتماعی ، هستند. او درآثارش گرچه گاهی التاطی ولی یک مارکسیست خواهان تحول اجتماعی است .
