نظری در باره بی بی سی فارسی

خبرگزاری بی بی سی، با ۳۵ هزار کارمند (متشکل از۲۲،۴۰۰ تمام وقت و بقیه نیمه وقت و موقت) بابودجه سالیانه حدود ۵ میلیارد پوند استرلینگ، که قسمت عمده آن از سوی پرداختی سالیانه شهروندان و ساکنین بریتانیا تامین میشود( حدود ۵۰ پوند برای تلویزیون سیاه سفید و ۱۵۵ پوند رنگی ).

هر ده سال یکبار، وزارت فرهنگ (وهنر ورز ش) باید مجوز تازه ای را برای ادامه فعالیت آن صادر کند. صدور این اجازه مشروط است به اصلاح منشور و به روز کردن مقررات فعالیت آن برای دوره جدید، که با مشارکت نهادهای قانونی مختلف از جمله وزارت فرهنگ، مجلس نمایندگان(عوام و اعیان) و موسسات مرتبط با رسانه های صورت میگیرد و پس از تایید تشریفاتی آن توسط ملکه انگلیس، رسمیت می یابد.

دوره جدید، از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۸ را در بر میگیرد که طی آن این موسسه باید توسط یک هیئت امنای ۱۴ نفره که معمولا باید هر ۴ سال یکبار اعضای آن دوباره منصوب شوند، اداره شود. ۵ نفر از این هیئت شامل رئیس آن و ۴ نفر به نمایندگی از مناطق ۴ گانه انگلیس، اسکاتلند، ایرلند شمالی و ویلز مستقیما توسط وزیر فرهنگ منصوب میشوند. انتصاب ۹ نفر دیگر بدون دخالت مستقیم دولت بریتانیا و از طریق همین ۵ نفر و پیشنهادات چند نهاد دیگر در طی پروسه ای علنی و از میان داوطلبان دارای صلاحیت حرفه ای ورود به هیئت امناء صورت میگیرد. منشور به روز شده بی بی سی در سال ۲۰۱۷، بر اصول متعددی از جمله شفاقیت، استقلال عمل به دور از دخالت دولت، مسئولیت پاسحگویی به عملکرد خود در مقابل مردم و موسسات نظارتی و قانونی مهر تاکید گذاشته است.

طبق آخرین بر آوردها بی بی سی با شمولیت همه برنامه های آن در حدود ۵۰۰ میلیون بیننده را بطور هفتگی در سراسر جهان پوشش میدهد.

شاخه خارجی این خبر گزاری ، سرویس جهانی بی بی سی نام دارد که به بیش از ۴۰ زبان خارجی برنامه پخش میکند. بخش فارسی، یکی از زیر مجموعه های سرویس جهانی است و توسط مدیریت این سرویس، بر مبنای منشور بی بی سی اداره میشود. برنامه های بی بی سی فارسی ۱۲۰ میلیون نفر فارسی و دری زبان را در کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان پوشش میدهد.

فعالیت خبرگزاری بی بی سی شامل همه بخشهای آن، تحت نظارت کلی موسسه ای مستقل از دولت، به نام اداره آف کام قرار دارد. این موسسه مسئول رسیدگی به شکایاتی است که توسط شهروندان، یا نهادهای مدنی و قانونی در بریتانیا از عملکرد بی بی سی صورت میگیرد.

اصول ناظر بر فعالیت روزنامه نگاری در خبرگزاری بی بی سی

سر دبیری بخش فارسی در فعالیت خود به تبعیت از منشور کلی بی بی سی، خود را " ملزم به پیروی از حقیقت و دقت، بیطرفی، پاسخگویی در نظر گرفتن منافع عمومی واستقلال" میداند. بر اساس این اصول، بی بی سی توصیه های متعددی را در توضیح پرنسیپهای فوق به کارکنان خود دارد که بعضی از آنها به خاطر ارتباط با موضوعات مورد بحث ما ، عینا در زیر آورده میشود:" شما می‌خواهید اولین کسی باشید که خبر را منتشر می‌کند ولی همزمان می‌خواهید خبر درست را منتشر کنید. برای یک خبرنگار بی‌بی‌سی دقت و درستی مهم تر از سرعت است. شما باید سعی کنید خودتان از نزدیک شاهد رویدادها باشید و اطلاعات لازم را خودتان جمع آوری کنید. معمولًا تهیه و انتشار خبر بر اساس اطلاعات یک منبع خبری یا شبکه‌های اجتماعی در اینترنت قابل قبول نیست...بی‌طرفی ایجاب می‌کند که در بررسی شواهد و مدارک و سبک سنگین کردن اطلاعات منصف باشید و با دید باز و بی ‌طرف قضاوت کنید. این به این معنی نیست که شما مجبورید در گزارش خود استدلال همه طرف‌های درگیر را مطرح کنید یا به همه دیدگاه‌ها زمانی مساوی اختصاص بدهید...اگر شما با عنوان یک خبرنگار بی‌بی‌سی می‌‎خواهید وبلاگ شخصی داشته باشید، باید اول در مورد این موضوع با مدیرتان صحبت کنید. او بی دلیل شما را از این کار منع نخواهد کرد ولی درباره خطرات احتمالی این کار و تضاد منافع این کار با کارتان در بی‌بی‌سی با شما صحبت می‌کند. اگر شما وبلاگ دارید، نباید در آن سلیقه‌های سیاسی خود را مطرح کنید یا مطالبی که به طور واضح به سمت یک جریان سیاسی تمایل دارد بنویسید، زیرا این کار می‌تواند بی‌طرفی شما و بی‌بی‌سی را زیر سوال ببرد...گاهی افراد پیش از قبول انجام مصاحبه یا شرکت در برنامه شرایطی مطرح می‌کنند. در اکثر مواقع بی‌بی‌سی کنترل محتوای برنامه را واگذار نمی‌کند. اگر کسی اکیداً شرط کند که قبل از مصاحبه سوال‌ها از قبل به طور دقیق مشخص باشد یا به بعضی موضوعات پرداخته نشود، شما باید به طور جدی به انصراف از مصاحبه فکر کنید".

در ادامه نکات فوق نیز استفاده از زبان بیطرفانه و خطرات خود سانسوری و ضرورت بیطرفی در گزارش حوادث مرتبط با جنگ مورد تاکید قرار میگیرد.

مدیریت بی بی سی و اصول آن

طبق قانون، مدیران بخشهای مختلف بی بی سی بر اجرای منشور بی بی سی نظارت مستقیم داشته و موظفند از کاربرد رضایت بخش اصول این منشور در فعالیتهای روزانه بی بی سی فارسی مطمئن شوند.

ملاحظات مطروحه در این مبحث، فقط به بخشی از فعالیتهای خبری تلویزیون بی بی سی فارسی که بیشتر مرتبط با سیاست است نظر دارد و نه بیش از آن و نه حتی رادیوی بی بی سی یا وب سایت آن. باید گفت که بخش بزرگی از فعالیتهای بی بی سی فارسی که بطور عمده از تولیدات بخش انگلیسی و یا سرویس جهانی آن است، (و بخشا نیز با کیفیتی خوب توسط خود بخش فارسی در زمینه مسایل غیر سیاسی تهیه میشود)؛ در ترویج اطلاعات علمی، فرهنگی وهنری، گردش اطلاعات در زمینه های مختلف، پاسداشت و آموزش ارزشها عموم بشری و ضرورت همبستگتی مردمان در جهانی که در آن زندگی میکنیم؛ در قیاس با تولیدات رقبای جهانی بی بی سی اغلب در صدر جدول و جزو بهترین ها قرار دارند. اما این موارد خارج از حوزه بحث جاری در این جا است.

رعایت اصول منشور در فعالیت های بی بی سی، در فضای خالی و بدور از عواملی که این فعالیت را تحت تاثیر قرار میدهند، صورت نمیگیرد. مهمترین این عوامل را میتوان به ترتیب زیر بر شمرد:

۱-سیاست دولت بریتانیا نسبت به جمهوری اسلامی:

در دوره ۱۰ ساله جدیدی که ذکرش رفت، سرویس جهانی بی بی سی باید بودجه خود را از محل همان پرداختهای سالیانه شهروندان تامین کند، اما قبلا، در سال ۲۰۱۵ وزارت امور خارجه بریتانیا متعهد به پرداخت ۲۸۹ میلیون پوند برای مدت ۵ سال به این بخش شده بود، که امسال پایان خواهد یافت. بخش فارسی بی بی سی نیز احتمالا سهمی از این بودجه را در اختیار داشته که میزان و شرایط هزینه کردن آن انعکاس روشنی در رسانه ها نیافت. اما، حتی با قطع چنین کمکهایی در دوره جدید، هنوز هم اثر گذاری وزارت امور خارجه وبطور کلی دولت بریتانیا در راستای فعالیت بی بی سی فارسی برای تامین منافع دراز مدت این کشور نباید منتفی تلقی شود، و نباید تردیدی در این امر داشت که دولت بریتانیا در تعقیب و تامین منافع این کشور، اراده خود را از کانالهای تعبیه شده در منشور بی بی سی و یا قانون، در تعیین راستاهای کلی فعالیت سرویس جهانی بی بی سی، از جمله بخش فارسی آن اعمال خواهد کرد. این انتظاری معقول از سوی دولت بریتانیا در مختصات شرایط کنونی است که بخش بی بی سی فارسی فعالیت خبری خود را به گونه ای برنامه ریزی و اجرا کند که از ایجاد تنشهای غیر ضرور واضافی در مناسبات فیمابین دو دولت بریتانیا و جمهوری اسلامی که باهم روابط دپیلماتیک سردی هم دارند، تا حد ممکن اجتناب شود. چنین انتظاری، میدانی را برای مسئولین بی بی سی فارسی فراهم میکند که بکوشند سقف سیاست خود را با آستانه و کف تحمل جمهوری اسلامی و تا حد امکان با خطوط قرمز آن تنظیم کنند. روشن است که این رویه، میتواند در عمل در حکم مانعی بر سر راه گردش آزاد اطلاعات و افشای حقایق، با زبانی صریح و شفاف از سوی رسانه ای چون بی بی سی که هم خارج از دسترس و کنترل حکومت ایران است و هم داعیه های پر طنینی چون استقلال عمل، وفاداری به حقیقت، دوری از خود سانسوری در بیان حقایق پشت پرده حوادث مختلف مرتبط با مراکز نفوذ وقدرت دارد، عمل کند. مخالفین جمهوری اسلامی فراموش نکرده اند که رادیوی بی بی سی فارسی در آستانه انقلاب ایران تبدیل به " تریبون خمینیسم" و اسلام سیاسی در ایران شد و به تبعیت از چرخش سیاست دولت بریتانیا در آن ایام در خالی کردن پشت رژیم سابق، تا نشستن روحانیت شیعی بر تخت ولایت، در خدمت آن قرار گرفت. سیاست فعلی دولت بریتانیا فعلا در مداری نمی چرخد که بی بی سی فارسی بتواند انتظار پیش گفته را بر آورده کرده و مشابه آستانه انقلاب اسلامی بهمن ۱۳۵۷ به تریبونی برای انعکاس قدرتمند صدای مخالفین جمهوری اسلامی تبدیل شود. احتمالا، تا وقتی هم که وضع چنین باشد تلویزیون بی بی سی فارسی قادر به باز پس گیری موقعیت انحصاری بر تر پیشین در چند سال اول تاسیس خود، در جذب بینندگان ایرانی فارسی زبان خود نخواهد بود.

۲-تلاش جمهوری اسلامی در تحمیل معیارهای خود بر فعالیتهای بی بی سی فارسی

فعالیت بی بی سی فارسی علیرغم سوء ظن مخالفین حکومت و شواهد موجود بر تاثیر گذاری جمهوری اسلامی بر فعالیتهای آن به سود خویش، به معنی رضایت حکومت ایران از عملکرد آن نیست. جمهوری اسلامی، به طرق محتلف فشارهای موثر ی را برای هدایت فعالیتهای بی بی سی فارسی به درون کادر خط قرمزهای خود اعمال میکند. بخش از کارمندان بی بی سی فارسی، کار خود را نه در شرایط عادی، بلکه در زیر فشار و استرس و تهدیدهای مداوم و نگران کننده نهادهای تبلیغاتی و سرکوب جمهوری اسلامی انجام میدهند. وجود بعضی شواهد، ظن تاثیر این فشارها را بر بخش فارسی بی بی سی تقویت میکند.

انتظار اینکه بی بی سی فارسی و یا رسانه های مشابه آن به زبان و صدای رسای اپوزیسیون جمهوری اسلامی تبدیل شوند منطبق بر اصول دپیلماسی و سیاست دولت بریتانیا در شرایطی کنونی نیست. خصوصا منتقدین پراکنده وغیر متحد حکومت ایران، بدون نیل به سطح محسوسی از اتحاد و همبستگی در فعالیت خود در مقابل جمهوری اسلامی، قادر به دیده شدن و تحمیل و یا تامین حضور چشم گیر خود در این رسانه و یا رسانه های پر بیننده مشابه دیگرنخواهند بود.

۳-تاثیر رقابت آزاد در بازار رسانه های پربیننده بر روی بی بی سی فارسی

دهه اخیر، شاهد تاسیس و بر آمد اقبال تلویزیون بی بی سی فارسی و تسلط انحصاری آن به عنوان پر بیننده ترین رسانه تصویری خارج از کنترل جمهوری اسلامی ایران بوده است. اما، مدیران این موسسه به دلیل محافظه کاری در انعکاس نارضایتهای بخشهای بزرگی از مردم ، به خصوص در شرایط پیدایش و حضور فعال و رقابت جویانه رسانه های دیگر چون "صدای آمریکا"، "من و تو" ، "ایران انترنشنال" و حضور پر رنگ پلاتفرمهای مجازی شبکه های اجتماعی، موقعیت پیشین خود را مشابه آنچه که ما در جریان جنبش سبز شاهد بودیم از دست داده است. اکنون در زمینه فعالیتهای خبری و تفسیری و بعضی برنامه های اجتماعی، تلویزیونهای"ایران انترنشنال" و "من و تو" به جدی ترین رقیب بی بی سی فارسی بدل شده اند. برای مدتی، برخی از چهره های دایمی مهمان در بی بی سی فارسی با گرایشات متمایل به جمهوری اسلامی که در این رسانه به نفوذ و جایگاه اختصاصی دست یافته اند، کوشیدند با تحریم رسانه های جدید و وصل آنها به سلطنت طالبان؛ یا دول عربستان و اسراییل و آمریکا، به یاری مدیران و برنامه ریزان بی بی سی فارسی بشتابند، ولی وقتی ره به جایی نبردند؛ خود نیز تن به حضور یک در میان در این رسانه های جدید که از نظر آنها وابسته بود، دادند؛ تا اقلا جای خالی جمهوری اسلامی را در برابر منتقدین رادیکال آن در این رسانه ها پر کنند( If you cannot beat them join them ).

۴-تاثیر عدم حضور فیزیکی بی بی سی در ایران

چنین عاملی نمیتواند در سرعت، دقت و صحت وبیطرفی اخبار بی بی سی فارسی بی تاثیر نباشد، اما نباید در اهمیت آن اغراق شود. حتی اگر این خبرگزاری در داخل ایران هم دفتر و خبرنگاران متعدد داشت، باز همچنان مجبور بود؛ با ملاحظه سیاست دولت بریتانیا و در نظر گرفتنخطوط قرمز جمهوری اسلامی عمل کند و نتیجه عملی این رویه، تا حد زیادی پخش مکرر اخبار و تفاسیر خبرگزاریها و مطبوعات وابسته به جمهوری اسلامی بود، که بیننده ایرانی در درون کشور به طور روزانه در معرض بمباران آنها به طرق مختلف قرار دارد و هنگامیکه عین انها را ازتلویزیون بی بی سی فارسی مبیند و میشنود، رو ترش میکند و از آن رویگردان میشود.

گذشته از این، در دنیای امروز که سرعت سیر حوادث زیاد است، انتظارات افکار عمومی نیز بالاست. ضربان قلب بی بی سی فارسی در ایران اغلب کندتر از سطح انتظارات مردم میزند. ظاهرا توجیهی که برای این کندی وجود دارد وسواس و دقت بی بی سی در اطمینان از صحت اخبار است که زمان بر است. اما رقبای بی بی سی نیز در ایران حضور ندارند، ولی با اجتناب از کاربرد زبان الکن و گنگ و عدم سانسور گزارشات برخی حوادث مهم، استفاده هوشیارانه و به جا و به موقع از گزارشات مستقیم مردم و آنالیز جامعتر حوادث، بینندگان بیشتری را به خود جذب میکنند.

تکرار اخبارحوادث حساس و مجادله آمیز از منابع رسمی جمهوری اسلامی، قاعدتا نباید مورد اعتراض کسی باشد به شرطی که مجری برنامه عدم امکان بی بی سی در تایید مستقلانه صحت آنها را اعلام کند. در مورد این قبیل اخبار، بی بی سی فارسی بعد از یک دست کاری فرمال و اغلب با زبانی گنگ و خنثی سازی بعضی نکات حساس خبر، آنها را بازبخش میکند. در حالیکه برخی از اخبار مهمی که از منابع غیردولتی به دست بی بی سی میرسد و یا به آن ارسال میشود، اولا به ندرت شانس انعکاس می یابد، چون بی بی سی مستقلانه قادر به تایید صحت آنها نیست، و ثانیا در صورت پخش، تاکید گوینده خبر را بر عدم امکان بی بی سی برای تایید صحت آنها در پی دارد، اما بی بی سی اصولا چنین رویه ای را در پخش اخبار مهمی که منبع آن خود جمهوری اسلامی است به کار نمی برد.

۵-تعهد حرفه ای سر دبیری بی بی سی

این انتظار به جایی از سوی بینندگان تلویزیون بی بی سی فارسی است که تولید کنندگان و به همراه آنها مجریان برنامه ها نمونه خوبی از تعهد به اصول حرفه ای شغل خود(اصول سردبیری بی بی سی) باشند. بحث حاضر در نگاه خود به جنبه خبری بی بی سی فارسی، متکی بر بررسی کمی و آماری برنامه های آن، برای یک دوره زمانی معین نیست که بتواند با تکیه بر ارقام و درصد و اراوه نمونه های متعدد از هر مقوله ای، بطور جامع فرضیه مورد نظر خود را ثابت کند و به همین دلیل نیز مخالفین این نوشته کاملا محق هستند اعتبار وارزش واقعی ایرادات مطروحه در این نوشته را زیر سوال ببرند. اما، چنین واکنشی قادر به دفاع از نقض موارد مشهود بعضی اصول مثل نقض بیطرفی و عدم اتکاء به فکت و حقیت و دقت و صحت اخبار و گزارشات و توجه به منافع عمومی و...در عمل نخواهد بود. ما با اشکال متنوعی از لاقیدی ها و دوری تولید کنندگان برنامه های خبری بی بی سی از اصول منشور آن روبرو هستیم.

همانگونه که قبلا ذکر شد تکرار اخبارحوادث حساس و بحث انگیز از منابع رسمی جمهوری اسلامی در بی بی سی فارسی نمیتواند مورد اعتراض باشد اگرمجری و گوینده خبر عدم امکان بی بی سی برای تایید مستقلانه آنها ذکر کند، اما در موراد پر شماری چنین نیست. برخی از این اخبار جمهوری اسلامی، پرو پا گاندای صرف و تبلیغات خالص مبتتی بر هیچ اند؛ اما به دلیل اینکه چندین منبع رسمی خبری غیر مستقل وابسته به حکومت در ایران آن را باز پخش کرده اند، به عنوان خبر و یا نظر از سوی بی بی سی فارسی هم پخش میشود، بدون اینکه بی بی سی راهی مستقل برای تایید صحت آنها را داشته باشد.

موضوع وزن سنگین اغلب چهره هایی سیاسی شناخته شده مدافع جمهوری اسلامی در برنامه های خبری و تفسیری و حتی برنامه پرگار بی بی سی قابل کتمان نیست. ما به ندرت حضور چهره هایی را از منتقدین جدی سیاسی و یا رادیکال جمهوری اسلامی از نیروهای چپ گرفته تا مشروطه خواه در برنامه های بی بی سی فارسی مشاهده میکنیم. شش سال پیش صادق صبا مدیر وقت بی بی سی فارسی دلیل این امر را کمیت بالای فعالین اصلاح طلب در جامعه مهاجر و زبان و رفتار آرام و متعادل و نرم آنها ذکر کرد. چنین پاسخی حتی اگر ادعای وی صحت میداشت که نداشت، خود هیچ توجیهی برای نادیده گرفتن بقیه گرایشات موجود در کشور وخارج از آن فراهم نمیکرد. البته، وی طلبکار از منتقدین بی بی سی هم در آمد و کمبود اصلی را در آن زمان، عدم حضور نمایندگان رسمی جمهوری اسلامی در برنامه های بی بی سی فارسی ذکر کرد، بدون اینکه اذعان کند بی بی سی فارسی در صورت لزوم، همیشه پخته تر از نمایندگان رسمی بیسواد وعامی جمهوری اسلامی، جای خالی آنها را پر کرده است.

این دیگر بر بسیاری از بینندگان بی بی سی فارسی آشکار شده که برخی از کسانی که برای پر کردن جای خالی نمایندگان جمهوری اسلامی، به عنوان میهمان به بی بی سی دعوت میشوند هیچ نوع کار کارشناسی در زمینه مورد بحث برنامه در سابقه خود ندارند. درواقع بی بی سی برای آنها در حکم وسیله ای برای تولید سابقه و نیز هیاهوی صرف تبلغاتی است. مدیران و مجریان برنامه ها به خوبی و از قبلا از این موضوع آگاهند که حضور این قبیل افراد، چیزی بر غنای برنامه نخواهد افزود، بلکه اوردن آنها اغلب یک ژست تو خالی از سوی تولید کنندگان برنامه، به منظور تظاهر به رعایت اصول بی طرفی است.

مدتی پیش، بی بی سی مادر از سوی منتقدین بریتانیایی خود به تبعیت از یک فرهنگ و رویه حد اقل گرایی- Minimalistic Approach –متهم شد که برنامه های آن را از انعکاس مسایل واقعی و جدی در درون و پیرامون حوادث مهم دور میکند. آنها میگفتند که بی بی سی به جای تلاش برای نمایاندن روندهای اصلی در جریان رویدادها، با تظاهر سطحی به رعایت اصول منشور خود مثل استقلال و غیره، چیزی به بینندگان خود عرضه میکند که هر کسی جزیی از حقایق دلخواه خود را در آن میبیند، و بر این اساس ا گر هم احیانا کسی اعتراض کرد؛ بی بی سی مدعی میشود که اصل بیطرفی در انعکاس همه جوانب یک حادثه خبری و یا گزارش تحقیقی را رعایت کرده است. اما در اصل چنین حقایقی تکه پاره و بی ارتباط با یکدیگر بوده و فاقد یک کلیت معنا دارند.

خوب، وقتی بی بی سی انگلیسی چنین رفتار بکند، نباید چندان هم از رفتار مشابه در بی بی سی فارسی تعجب کرد.

اکنون دیگر برخی از میهمانان ثابت بی بی سی فارسی چنان برای شنوندگان آن کسالت آور و قابل پیشبینی شده اند که تا میخواهند لب باز کنند، بینندگان، به سرعت برق، خود به اصل سخن آنها میرسند(چه خوش است راز گفتن، به حریف نکته سنجی، که سخن نگفته باشی به سخن رسیده باشد) و کانال عوض میکنند تا حرف تازه ای را در جای دیگری جستجو کنند.

پای تعدادی از این میهمانان، از همان ابتدا در چهارچوب روابط آشنایی خصوصی با تولید کنندگان برنامه های بی بی سی به این موسسه باز شد و به تدریج، بطور غیر رسمی در لیست نسق داران و مشاوران دایمی آن در آمدند.آنها نه تنها جای پای محکمی در بی بی سی فارسی و تاثیر گذاری بر برنامه های آن به دست آوردند، بلکه آشنایان هم فکرخود را نیز با گشاده دستی وارد لیست مورد استفاده بی بی سی کردند. تعدادی از آنها، از مدافعان پیگیر سیاستهای جمهوری اسلامی بودند و غیر مستقیم به نمایندگان خود گمارده در دفاع از سیاستهای جمهوری اسلامی تبدیل شدند. در حال حاضر بخشی از آنان، در چهاچوب خط قرمزهای جمهوری اسلامی، به هر میزانی که مورد نیاز باشد؛ در برنامه های بی بی سی فارسی حضور می یابند، چون همیشه وبه آسانی در دسترس اند.

اغلب اتفاق میافتد که بیننده بی بی سی فارسی با رویه ناحوشایندی در برنامه ها خبری و یا تفسیری آن روبرو میشود و حس میکند بی بی سی ، مرعوب و تسلیم فشارهای جمهوری اسلامی شده است. ما از یکسو در بعضی برنامه ها، با مجری ای مواجه میشویم که به ابتکار خود و یا هم با هدایت از پشت صحنه، تمایل و سوال سیاسی معینی را که خیلی هم صریح و تهاجمی و به دور از زبانی خنثی است برای به چالش کشیدن یک نظر یا یک طرف منتقد سیاستهای جمهوری اسلامی به میان میکشد، که معلوم نیست اصولا نظر چه طرفی است. این روش مشروط بر اینکه مجری اعلام کند که نظر بیان شده متعلق به جمهوری اسلامی است ویابه آن نزدیک است نمیتواند هیچ ایرادی داشته باشد، ولی این قید نه تنها رعایت نمیشود، بلکه بیننده به این سمت هدایت میشود که نتیجه بگیرد تمایل مطروحه نظر مشترک بی بی سی و جمهوری اسلامی، هر دو است. در مقابل، و بر عکس رویه فوق به ندرت بعضی مفسرین و میهمانان شاخصی که از وابستگان جمهوری اسلامی هستند، به همان نسبت و کیفیت به چالش کشیده میشوند و خواهی نخواهی، میدان برای بدگمانی در و جود یک سازش نا نوشته، بین بی بی سی و جمهوری اسلامی ، در جهت استتار حقایق و اتمام برنامه با خوشی و صلوات، باز میماند.

ما به ندرت نشانی از روزنامه نگاری پرسشگر در بخش فارسی بی بی سی را شاهد هستیم. شاید، روزنامه نگاران حرفه ای شجاع را، میدان مساعدی در بی بی سی فارسی برای فعالیت نیست. هیچ یک از این مشهورینی که از افتحار خدمت در جمهوری اسلامی سهمی برده و لی بار سفر بسته و مقیم خارج شده و تبدیل به میهمانان متشخص و گاها ثابت بی بی سی شده اند، در مورد اعمال و رفتار و کارنامه سیاسی خود در گذشته به پرسش کشیده نشده اند. در صورتیکه ما بارها، شاهد عکس این ر فتار بی بی سی در مورد منتقدین و مخالفان جمهوری اسلامی بوده ایم.

عادی سازی افکار، کردار و رفتار جمهوری اسلامی، از موارد معمول در بعضی برنامه های بی بی سی فارسی است. ایجاد تردید در صحت فاکتها وشواهدی متقن و تاییده شده از قبل، که بیانگر ارتکاب جرم و جنایات کوچک وبزرگ از سوی مسئولین و مامورین جمهوری اسلامی است، چیزی نیست که بتوان از موسسه خبری ای که ادعای استقلال و بی طرفی و وفاداری به حقیقت را دارد، انتظارش داشت.
تاکید بی بی سی بر صحت ودقت اخبار و گزارشات را نمیتوان خالی از مضمون یافت و بر آنها صحه نگذاشت. اما، در عین حال باید گفت جای این تاکید در برخی از موارد حساس و مهم خالی است. سیاست بی بی سی فارسی نسبت به انعکاس گزارشات و اخبار مرتبط با بخش عمده ای از اقلیتهای قومی وفرهنگی کرد و بلوچ در درون ایران و همزبانان آنان در ورای مرزهای کشور فاقد مشخصه دقیق، وبیطرفانه است. هنوز هم در برخی اخبار و گزارشات مربوط به آنها، مقوله ای چون چون جدایی طلبی، هدف آنان معرفی میشود.

همانگونه که در بخش مربوط به ارزش ها و اصول حرفه ای سر دبیری بی بی سی ذکر شد؛ اصولا کارکنان بی بی سی مجاز به طرح سلیقه های سیاسی شخصی در صفخات مجازی خود نیستند. اما در واقعیت امر چنین نیست و ما شاهد طرح و تبلیغ نظر آنان در صفحات فیس بوکی وتوئیتری و اینستا گرام بر علیه بخشی از منتقدین جمهوری اسلامی هستیم. آنها در واقع با استفاده از اعتبار خود به عنوان کارمندان بی بی سی، نظرات مخالف خود را نسبت به مخالفین سیاستهای جمهوری اسلامی، در سطحی گسترده به گوش اعضای شبکه های اجتماعی مجازی میرسانند و از این طریق هم عقده دل خالی میکنند و هم احیانا به جلب رضایت نهادهای مسئول جمهوری اسلامی نسبت به خود دست دست میزنند. این کار آنان نمیتواند بدون توافق مسئولینشان در بی بی سی فارسی صورت گیرد و آن مسئولین نیز در واقع شریک زیر دستان خود، در این کارند.

وبالاخره نکته پایانی این بحث در مورد میزان تعهد بی بی سی فارسی به پاسخگویی است.

قبلا، ۶ سال پیش، صادق صبا مدیر پیشین بی بی سی فارسی در پاسخ به شکایات رسیده در دفاع از عملکرد خود وهمکارانش گفت، زیبایی کار بی بی سی در این است که هیچکس از کار آن رضایت ندارد... و این خود نشانه استقلال آنست. این پاسخ البته بدترین شق جواب ممکن بود که یک مدیر مسئول میتوانست در پوشاندن ضعفهای خود و موسسه زیر نظرش، به بینندگان بی بی سی فارسی عرضه کند. حال بعد از سالها از استعفای وی، هنوز هم کمتر کسی میداند که تدابیر مدیریت بی بی سی فارسی برای رفع ایرادات و کمبودهایی که به کرات در فضای عمومی همچنان طرح میشوند، چیست؟ مدیران بی بی سی به خوبی با پیچ و خمهای سیستمی که در درونش کارمیکنند آشنایی دارند، و به همین دلیلی هم میتوانند در عین عدم توجه به ریشه ها و علل، با پرداختن به فرعیات کم اهمیت، همچنان تظاهر به پاسخگو بودن کرده، بینندگان را گمراه ساخته و برخلاف وجدان و اصول حرفه ای کاری خود از پذیرش ایرادت موجود طفره روند و بیش از پیش، اعتبار این موسسه را به همراه شمار بیشتری از بینندگان خود، از دست بدهند.

اصغر جیلو
۱۹/۰۶/۲۰۲۰

بخشی از منابع مورد استفاده این نوشته

برنامه بی بی سی برای سال ۲۰۱۹-۲۰۲۰
http://downloads.bbc.co.uk/
اصول اخلاقی و کاری بی بی سی
https://www.bbc.co.uk/
ارزشهای بی بی سی
https://www.bbc.co.uk/
بودجه 289 میلیارد پوندی سرویس جهانس بی بی سی
https://www.theguardian.com/
سرویس جهانی بی بی سی
http://downloads.bbc.co.uk/
بی بی سی فارسی-ویکیپدیا
https://fa.wikipedia.org/
هیئت مدیره بی بی سی
https://www.bbc.com/
در آمد سالیاه بی بی سی 208-2019
https://www.statista.com/
موضع حذف مجری بی بی سی انگلیسی از برنامه خبری 10.30 شب به علت لحن غیر بیطرفانه وی و جمع آوری امضاء برای برگرداندن وی
https://www.change.org/

یادداشتی از فیس بوک فرج سرکوهی
حامی جنایت علیه بشریت در برنامه ۶۰ دقیقه
«داریوش فروهر قاتل» بود و مختاری و پوینده و..«موجود به ظاهر ایرانی»
چهره و کشف تازه‌ی بی. بی. سی فارسی داریوش فروهر را « قاتل» می‌داند و قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای (نویسندگان و شاعرانی چون محمد مختاری، جعفر پوینده، غفار حسینی و...) و نیز کشته شدگان کشتار دسته جمعی زندانیان سیاسی و عقیدتی سال ۶۷ را «موجودِ ظاهراً ایرانی» و « پای عملی‌شدنِ بمباران ایران و کشتار وسیع ایرانیان».
آقای شاهد علوی در صفحه فیس بوکی خود نوشته است:
«می‌خواستم بنویسم پس از علیز، حمزه غالبی، دلشاد امامی، توماج و یک دوجین از این چهره‌های برجسته! وقتش شده است "رسانه‌های عزیز" چهره ویژه دیگری به جهان فارسی‌زبان عرضه کنند. خوشبختانه دوستان امروز در برنامه ۶۰ دقیقه پرده‌برداری کردند: پرهام فرهنگ وصال .البته، بعید است همه آن چهره‌های پیشین به اندازه این یکی جنایت‌ستا، فاقد وجدان اخلاقی و از نظر شخصیتی و فکری بیمار باشند.»
نقل قول آقای شاهد علوی از این به گفته او «جنایت‌ستا» برایم باورنکردنی بود پس به صفحه چهره تازه بی. بی .سی فارسی، آقای پرهام فرهنگ وصال، نگاه کردم و شگفت‌زده از بی شرمی او خواندم :
« بقایای خط ‌وربطِ قاتلی همچون داریوش فروهر» و «قبلاً گفته و نوشته‌ام: حوادثی دردناک و غیرقابل‌توجیه مانند اعدام‌های ۶۷ و قتل‌های زنجیره‌ای اگر رخ نمی‌داد، الان تعداد بیشتری موجودِ ظاهراً ایرانی شبانه‌روز خود را گذاشته بودند پای عملی‌شدنِ بمباران ایران و کشتار وسیع ایرانیان»
برنامه ۶۰ دقیقه بی .بی. سی فارسی را هم دیدم. این آقا به عنوان«کارشناس حقوق بین الملل» میهمان برنامه است.
رسانه‌ای جدی و حرفه‌ای یا روزنامه نویس با شعور و با وجدانی را در جهان می شناسید که وقیح کثیفی از این دست را به عنوان میهان برنامه و «کارشناس حقوق بین الملل» به «بینندگان عزیز» خود قالب کند؟
رسانه‌ها و افکار عمومی و مخاطان چه خواهند کرد با بی. بی .سی انگلیسی زبان یا با رسانه‌ای جدی در اروپای غربی اگر نویسنده این جمله‌ها را به عنوان میهمان برنامه و کارشناس دعوت کند؟.
چرا بی بی سی فارسی از کسانی چهره می سازد که از جنایت علیه بشریت حمایت می کنند؟
آزادی بیان حق همگان است حتا حق قاتلان و حامیان آن ها و رسانه‌ها در گزینش میهمان و کارشناس خود آزاد اما اندکی سلامت، شعور و وجدان حرفه‌ای و ‌کمی شرم هم بد نیست.
.////
شاهین نجفی در مورد بی بی سی
https://www.youtube.com/
بی بی سی، مجریان و کارشناسان آن
https://news.gooya.com/
در مورد محبوبیت قاسم سلیمانی بر اساس نظر سنجیهای جعلی
https://twitter.com/
1. بی بی سی کوتاه نمی آید داریوش کریمی مجری برنامه پرگار
@pargar_bbc
گزارش ناددقیق بی بی سی فارسی از مواضع سیاسی یک کاندیدای ایرانی برای پارلمان بلژیک
https://twitter.com/
دریا صفایی که ماه پیش در انتخابات پارلمانی اروپا وارد پارلمان بلژیک شد به بی‌بی‌سی فارسی گفته احتمال انتخاب‌اش برای پست وزارت در این کشور هست. او از یک حزب راستگرا و با شعار ممنوع کردن حجاب برای دختران مسلمان در مدارس در انتخابات برنده شد. گفتگوی پرهام قبادی با دریا صفایی
دریا صفایی که ماه پیش در انتخابات پارلمانی اروپا وارد پارلمان بلژیک شد به بی‌بی‌سی فارسی گفته احتمال انتخاب‌اش برای پست وزارت در این کشور هست. او از یک حزب راستگرا و با شعار ممنوع کردن حجاب برای دختران مسلمان در مدارس در انتخابات برنده شد. گفتگوی پرهام قبادی با دریا صفایی
تهدید خانواده فرناز قاضی زاده از مجریان بی بی سی از سوی جمهوری اسلامی

Farnaz Ghazizadeh
@BBCFarnaz
· Nov 23, 2019
جمهوری اسلامی ارعاب و تلاش برای سانسور روزنامه‌نگاران را از طریق فشار به خانواده‌هایشان در خارج از مرزها، ادامه می‌دهد. پدر ۷۳ ساله من را فراخوانده‌اند و درباره من ‌و خواهرم به او هشدار داده اند. خانواده‌های ما گروگان هستند. #روزنامه_نگاری_جرم_نیست #journalismisnotacrime
https://twitter.com/
تماس با بی بی سی
https://www.bbc.com/

نامه ای اعتراضی عده ای از فعالین زن ایرانی به یکی از برنامه های بی بی سی
http://iran-women-solidarity.net/

نمونه ای از رفرنس بی بی سی فارسی به رهبر جمهوری اسلامی ایران. به جای ذکر موقعیت شغل سیاسی وی که رهبری جمهوری اسلامی را در واقع برعهده دارد( مثل رهبر جمهوری اسلامی علی خامنه ای یا آقای خامنه ای) درجه مذهبی ایشان نیز ذکرمی شود. بی بی سی فارسی دیگران را در هر مرتبه ودرجه و موقعیتی هم باشند معمولا فقط با اسم و فامیل و حد اکثر با آقا یا خانم معرفی میکند ولی به ندرت چنین روشی را در مورد علی خامنه ای به کا ر میبرد. اهمت اینموضع در آنست که تاکید بر مرتبه مذهبی خامنه ای یکی از خط قرمزهایی بود که توسط نهادهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی در جریان جنبش سبز به تعدادی از فعالین شناخته شده خارج از کشور با تحکم و تهدید تذکر داده شد و به آنها اعلام شد که در صورت عم رعایت این خط قرمز، مجازات در انتظار آنها خواهد بود.
https://www.bbc.com/

نمونه ای دیگر از کشف کارشناسانه بی بی سی: "کارشناسی به نام مذکور کابلی، امام جمعه افعان دربانکوک تایلند"
https://www.youtube.com/