"ما همه ضرر کردیم"، این یکی از جمله های کلیدی علی اکبر هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعۀ 26 تیر بود. هر کلمه از این جمله تفسیر ها و مصداق های چند گونه ای می تواند داشته باشد. میتوان پرسید این ضرر را از کجا می توان گرفت تا به سود تبدیل شود. سود برای کدامیک از نیرو های جامعه؟ برای آنان که در جستجوی رأی خود قربانی داده اند یا برای حامیان محمود احمدی نژاد که برندۀ انتخابات اعلام شده است؟ با این فضای سنگین نارضا یتی که بر جامعه حاکم است چه باید کرد؟ بویژه آنکه تنها معترضان به نتایج انتخابات نیستند که ناراضیند. حکومت نیز ابراز نگرانی و بی اطمینانی می کند چرا که نه در داخل و نه در خارج استقبال مطلوب را بدست نیاورده است.
در میز گردی تلفنی با آقایان حسن یوسفی اشکوری و مهران براتی، به محاسبۀ سود و زیان بحران کنونی در ایران پرداخته ایم.
حسن یوسفی اشکوری ، نویسنده و فعال ملی مذهبی، معتقد است که این سخن هاشمی رفسنجانی که همۀ ما ضرر کردیم درست است . اول از همه حاکمیت و بویژه آقایان احمدی نژاد و خامنه ای ار این که چنین انتخاباتی را به چنین انجام نامیمونی رهنمون کردند متضرر شدند و به خود، به کشور و به نظامی که می خواهند از آن دفاع کنند آسیب رساندند. دولت محمود احمدی نژاد سرنوشت بدی پیدا کرد. در داخل و خارج بی اعتبار شد. بسیاری از علما و مراجع درجۀ اول او را فاقد مشروعیت دانستند و در درون حکومت درگیری ها در آینده بیشتر خود را نشان خواهد داد. مردم در کوتاه مدت ضرر دیدند زیرا نامزدشان انتخاب نشد و در این راه قربانی دادند و آسیب دیدند. اما در دراز مدت مردم برندۀ این بحران خواهند بود .
مهران براتی ، تحلیلگر مسائل سیاسی در آلمان، در بارۀ سود و زیان هواداران موج سبزو تحول حرکت آن ها می گوید تغییرات در جامعه به دو صورت بوجود می آید. یا گروهی اصلاح طلب دردرون حکومت تغییراتی مخملین بوجود می آورند و یا خواست اصلاحات با موجی از اعتراضات در پایۀ جامعه همسو می شود. در ایران چنین اتفاقی افتاده است. ولی موج سبزی که اکنون در جامعه در حال حرکت است امروز از خواست ابطال انتخابات فراتر رفته است . مسئلۀ آزادی انتخابات و آزادی احزاب را مطرح می کند.و این خواست ها ترس و هراسی را در ؤأس قدرت بوجود آو.رده است.و سخنان هاشمی رفسنجانی ابعاد ترس از بهم ریختن نظام را بیان می کند.به نظر مهران براتی] آقایان خامنه ای و احمدی نژاد ظاهراً قصد ندارند کمترین پاسخی به خواست های مردم بدهند. ولی این حرکت مردم قابل کنترل و سرکوب نیست وبه شکل های دیگر ادامه خواهد داشت.
حسن یوسفی اشکوری، در پاسخ به پرسشی در بارۀ کیفیت پیوند میان ارکان مختلف "موج سبز" میگوید هماهنگی وهمسویی میان خواست های ملت و کاندیدا های اصلاح طلب وجود داشت ولی این موج عظیم که سراسر کشور را در بر گرفت فراتر از آن چیزی بود که آقایان موسوی و کروبی مطرح کردند. هرچند که آن ها ک.شیدند خود را با آن هماهنگ کنندو اگر انتخابات این سرنوشت را پیدا نمی کرد خواست ها ممکن بود موقتاً در اینجا متوقف شود ولی کودتا خواست ها را رادیکال تر کرد و این تقطۀ عطفی در تاریخ این سی سال بوجود آورد که ممکن است به یک نقطۀ تقابلی برسد که چه بسا سرنوشت دیگری به نظام بدهد. سرنوشتی که نظام از آن هراسان است و از آن می گریزد.
مهران براتی می گوید حکومت ها هیچگاه به خودی خود فرو نمی ریزند. در ایران با نبود بدیل دموکراتیک و سازمان یافته روبرو هستیم و راه حرکت مردم راه زود رسی نیست. مردم دراین راه ایجاد یک" اکوسیستم دموکراتیک" را هدف قرار داده اند. راهی را که مردم در پیش گرفته اند می توان با واژۀ " محاصرۀ مدنی" تعریف کرد که در آن مردم هر روز حکومت رابا خواست های انکار ناپذیر خود در فشارقرار می دهند این حرکت دامنه دار است و و یک جنبش مدنی فرا روینده را بوجود می آورد که به همراه خود رهبران خود را نیز به صحنه خواهد آورد. زیرا هیچ ایرانی مایل نیست که دست خارجی دخالتی در ایران داشته باشد. این نکته تأکید کردنی است که فعلاً این حرکت نماد دیگری جز آقای موسوی ندارد. نقش ایشان را باید پذیرفت هرچند که ایشان نمایندۀ فکری همۀ مردم نیستند ولی انصافاً تا به حال پای گفته های خود ایستاده اند.
حسن یوسفی اشکوری در پاسخ به این پرسش که شعار آزادی زندانیان سیاسی از سوی آقای رفسنجانی تا چه حد قابل تحقق است و آیا می توان آن را ااز طریق محاصرۀ مدنی تحقق بخشید، می گوید یکی از مسائل مبرم تعیین سرنوشت این عدۀ کثیر زندانی است که برخی شناخته شده اند و بسیاری از آن ها گمنامند. حتی شماری از آنان در زندان های شناخته شده و رسمی ایران نیستند و در شرایط بسیار بدی بسز میبرند. در خبر ها آمده بود یکی از بازداشت شدگان در اثر شرایط بد زندان به بیمارستان منتقل شده و در آن درگذشته است. او معتقد است که همۀ نیرو های اصلاحطلب و حتی اصولگرای منتقد دولت باید این مشکل را حل کنند تا جو جامعه تعدیل شود و مردم بتوانند با فراغت و با تأمل به آیندۀ این حرکت مدنی بیاندیشند. اگر آقای رفسنجانی در این زمینه جدی و پیگیر باشد می توان با آزادی زندانیان سیاسی به این زخم عمیق التیام بخشید.
مهران براتی در بارۀ تحول موضع جامعۀ جهانی در برسمیت شناختن دولت محمود احمدی نژاد پس از انتخابات می گویدک" اصول مناسبات بین المللی بر پایۀ شرط و معیار دموکراتیک بودن دول شکل نگرفته است. در حال حاضر 70 کشور دنیا توسط رژیم های دیکتاتوری یا نیمه دیکتاتوری اداره می شود. مسئله اینست که آن امتیازاتی که دولت ایران می تواند در تعامل با جامعۀ بین المللی بگیرد، در چنین شرایطی نخواهد توانست بدست آورد. لغو تحریم ها یا عدم گسترش مجازات ها از جمله ایت امتیازات است. مثلاً ایران می توانست در پروژۀ خط لولۀ گاز ناباکو اصلی ترین کشور تأمین کنندۀ گاز باشد ولی از این طرح بکلی کنار گذاشته شد. این تحلیلگر سیاسی معتقد است که روابط با غرب ادامه خواهد یافت ولی گسترش آن منوط بر این خواهد بود که دولت به خواست های حداقلی جامعۀ بین الملل، از جمله آزادی زندانیان سیاسی و آزادی مطبوعات، پاسخ مثبت دهد.
زمینه ها و زمانه ها
