logo





کنگره ملی برای استقرار دمکراسی!

چهار شنبه ۲۱ فروردين ۱۳۹۸ - ۱۰ آپريل ۲۰۱۹

بهزاد كریمی

behzad-karimi.jpg
موضوع مرکزی اتحادها و ائتلاف ها در ایران کنونی را کماکان و در اساس می باید در چیستی ارزیابی از نظام جمهوری اسلامی جست و نتیجتاً هم نوع راهبرد مواجهه با آن. یعنی، صف آرایی های سیاسی مقدمتاً بر سر این ارزیابی پی گرفتنی و رصد کردنی اند که آیا نظام می تواند با انبساط در خود به اصطلاح دمکراتیزاه شود یا نه؟ آیا آنرا می توان در راستای دمکراسی و سکولاریسم اصلاح کرد یا که چاره ای جز تغییر و تعویض آن نیست؟
نکته ای پیشاپیش

ایران در آستانه تغییر کلان قرار دارد و این "پرونده" از نشریه / سایت "میهن"، بیش از هر شماره دیگرش و بس بجا خواسته است که اندیشه سیاسی در ایران را بر زمین سیاست روز بنشاند

من نیز سخن در این زمینه را با برخورد مشخص به پرسش های معین مطروحه آغاز می کنم و با تاکید بر راهکارها پایان می برم. با اینهمه، مقدم بر واکاوی در سیاست، اینجا نیز ناگزیر از اشاره به یک معضل "فرهنگی" هستیم که به درجاتی هنوز هم دامنگیر اپوزیسیون جمهوری اسلامی است. مشکلی که، گرچه خود این نیز باز از سیاست است که می آید، با سیاست پیوند می یابد و در سیاست چاره می پذیرد.

بیم از اتحاد!

کم نمی شنویم که ایرانیان در رابطه با کار جمعی مشکل فرهنگی دارند و نیز اینکه اهل اتحاد نیستند! نمودها در جهت تایید و تصدیق این گزاره البته اندک نیستند که از بارزترین های آنها یکی شان همین وضعیت تفرقه جانکاه در اپوزیسیون جمهوری اسلامی. اما این تلخ وش را تعبیر کردن تا حد روانشناسی پایدار، خود نوعی از ذات پنداری است. زیرا توجیه پراکندگی موجود در پی می آورد و به سود بقاء و تداوم وضع تمام می شود. لذا، نه تنها خطا که رویکردی است خطرناک. از یاد نباید داشت که مردم ایران به نمایش درآورنده یکی از فشرده ترین صفوف اتحادهای سیاسی علیه دیکتاتوری در انقلاب 57 بودند و نیز ملتی است که از خویش آن روح همبستگی ملی ماندگار در دفع تجاوز رژیم صدام را به تماشا نهاد. جامعه ای که، در جنبش سبز نیز توانست شعار "نترسید نترسید، ما همه با هم هستیم" را از دل خود بیرون دهد و طی چندین برآمد معاصر دیگر، با هم بودگی چشمگیر ملی را به تصویر کشد.

اما هم محکوم شناختن مردم ایران به پراکندگی و هم گرفتار طلسم تفرقه پنداشتن اپوزیسیون جمهوری اسلامی احکامی نادرست و زیانبارند، هر چند و هر اندازه که وجود بدبینی ها و وسواس ها در زمینه اتحادها، واقعیت هایی باشند شوربختانه محرز. هیچ ذاتی در بین نیست، فقط این را نتوان و نباید انکار کرد که در این چند دهه، نیروی گریز از همدیگر میان اپوزیسیون عمل کرده و بر اثر استمرار، شکلی از بیماری و عادت بدخیم به خود گرفته و بدل به ضد فرهنگ اتحاد در سپهر سیاسی کشور شده است. عمده تمایل در بیشترینه اپوزیسیون طی این چند دهه، بیشتر اصرار کردن ها بوده در تشخیص اختلافات فیمابین! یعنی، اول تعیین و ترسیم خطوط افتراق میان خود و فقط بعدش - تازه آنهم شاید- برشماردن اشتراکات فراوان و تکیه بر مشترکات! کابوس هراس از خورده شدن "من" توسط "من" دیگری، مانعی شده جدی در شکل گیری و تقویت "ما" و دردمندانه باید گفت و تکرار کرد که ضرورت هم افزایی نیرو در برابر جمهوری اسلامی، تا اندازه ای هنوز هم تحت الشعاع نگهداشت هویت خودی است.

منشاء این بیم؟

گریز از هم اما، عارضه است و نه علت؛ و واقعیت بی اعتمادی، معمولاً پیامد ناگزیر شکست. ریشه این بدگمانی های دل آزار و در عمل فلج کننده درون صفوف اپوزیسیون جمهوری اسلامی را در چند و چون خود انقلاب بهمن می توان جست. آن طوفان دریایی سال 57، که با هر دو بال اسلامگرایی و سکولارش به پرواز درآمد ولی دردمندانه در پایانه خویش با لنگر انداختن اولی ها بر ساحل عافیت و به غرقابه افتادن دومی ها به گل نشست! مد دریایی، بلند پروازی خود را با اتحاد ملی شگرفی آغاز کرد اما در جزر تفرقه ای بس خونین رو به واپس رفتن نهاد. پیروزمندانش، متوهم از فتح الفتوح خویش بر بقیه تاختند و "همگی"شان را زدند و شکست خوردگانش اما، در گزیدگی و آسیب خوردگی، با افتادن در ورطه تردید نسبت به هر دیگری، حتی در حق کنار دستی های خود دچار بدگمانی شدند! تکرار همان قانونمندی بیشترینه انقلابات فراگیر، که چنین خلق و خوهایی در آنها معمولاً و کمابیش باقی می مانند تا زمانه عزم همگانی برای جایگزینی تازه فرا رسد! اما آیا ما هم می باید تا آن زمان صبر در پیش بگیریم یا که می توان با برگرفتن از تجارب بس غنی خود نیازمند چنین انتظار نشستنی نشد؟ چرا نتوان؟!

شکست سکولارها در انقلاب بهمن ایران، از اعتماد به نفس آنها برای ورود به اتحادها کاست، متاسفانه ولی در همین هم متوقف نماند. در پی شوک دهه شصتی و سربرآوردن حس اولیه باخت میان نیروهای سکولار، اینبار احساس تازه ای از سرخوردگی ها میان جریانات اسلامی بعداً رانده شده از حکومت به میدان آمد. تبعات ضربه "همه با من" 1357 فقط به حذف فیزیکی مخالفان و منتقدان منویات خمینی از صحنه محدود نماند و این خنجر خونین، عمق جان اپوزیسیون را چنان شخم زد و دلها را بدانگونه جریحه دار کرد که خود را در رفتارهای پسا انقلاب اپوزیسیون بارها به شکل سکتاریسم، منزه طلبی و ترس از دامن آلودگی ها به رخ کشید و هنوز هم که هنوز است دست بردار از سر جان و روان اتحادخواهی ها نیست. تاخیر در "همه با هم" شدن ملی نیازین برابر استبداد دینی، از قربانیان سحر ماندگار بختک "همه با من" چهل سال پیش است. هم اینک نیز آن سایه بر سر سیاست در ایران را تا اندازه ای می توان دید.

با اینهمه، هر چه جلوتر می رویم اپوزیسیون از فضای بی اعتمادی و بویژه خصومت ورزی ها فاصله بیشتری می گیرد. سمت عمومی حرکت اپوزیسیون در بیرون آمدنش از طلسم تکروی هاست.

نه 4 که 5 پرسش!

حالا که وارد سیاست کاربردی می شویم باید گفت که در سئوالات "میهن"، نه با 4 سئوال بلکه با احتساب پیشگفتار آمده بر بالای آنها با 5 پرسش مواجهیم! زیرا رای نهفته در مقدمه حتی از روی سهو هم که باشد - دایر بر ثانوی فرض شدن نوع تحلیل از وضعیت در امر اتحادها و ائتلاف ها - چالش برانگیز تر از هر چیز دیگری است! چنین مضمونی را، پرسشی مستقل و شماره یک باید تلقی کرد و به دیگر سخن، محوری ترین نکته در "پرونده" این شماره از میهن و مادر آن چهار مطروحه دیگر. از نظر من، "مسئله همگرایی و ائتلاف نیروهای سیاسی" اصلاً نمی تواند مستقل از "هر ارزیابی و تحلیل در باره شرایط کنونی جامعه و حکومت ایران" باشد و نیست هم. نوع همگرایی و ائتلاف، دقیقاً ناشی از نحوه تبیین خصوصیت ها و ظرفیت های قدرت مستقر است و رفتار موتلفین نیز، منتج از فهمی که آنها از شرایط کنونی جامعه دارند و نوع نسبتی که با قدرت برقرار می کنند.

هم هدف و هم راه!

با تمرکز بر نکته مندرج در مقدمه، حال به نخستین این 5 پرسش می پردازم.

1) این در هر ائتلاف و اتحاد سیاسی، امری است کلیدی و تعیین کننده که تجمع مشخصاً علیه چه چیزی شکل می گیرد، به کدامین رویکرد و تدبیر مجهز می شود و چه جایگزینی را مد نظر دارد؟ هر گره خوردگی جدی و مسئولانه در سیاست، می باید که هر سه اینها را همزمان پوشش دهد. ائتلاف و اتحاد کلی نداریم که شکل هم اگر بگیرند، یا نمی پایند و یا ره به جایی نمی برند. در این نوع اتحادها، معمولاً تناقضات مستمر فلج کننده مدام سر بر می آورند که بازتاب تفاوت نگاه ها و برداشت های موتلفین است از وضع مشخص. این تناقضات، حرکت را ناگزیر به ترمز کشانده و تجمع را محکوم به وا رفتن می کنند و با بازتولید ناخواسته کشاکش های درونی آن را روبرو با تفرق می سازند. ائتلاف و اتحاد سیاسی، رویکردی است متکی بر ارزیابی مشترک معین از موضوع چالش و موقعیت آن و تجربه نشان می دهد که اتحادهای کدر اگر هم سرهمبندی شوند به بار نمی نشینند. سیاست میدان چالش است و اتحاد سیاسی برای موثر افتادن، نیازمند چهره ای شفاف و نافذ.

موضوع مرکزی اتحادها و ائتلاف ها در ایران کنونی را کماکان و در اساس می باید در چیستی ارزیابی از نظام جمهوری اسلامی جست و نتیجتاً هم نوع راهبرد مواجهه با آن. یعنی، صف آرایی های سیاسی مقدمتاً بر سر این ارزیابی پی گرفتنی و رصد کردنی اند که آیا نظام می تواند با انبساط در خود به اصطلاح دمکراتیزاه شود یا نه؟ آیا آنرا می توان در راستای دمکراسی و سکولاریسم اصلاح کرد یا که چاره ای جز تغییر و تعویض آن نیست؟ گفتن اینکه بین اصلاح قدرت یا تغییر قدرت مرزی وجود ندارد و لذا نباید خود را درگیر مجهولات کرد، چیزی نیست مگر گریز از برخورد مشخص با قدرت سیاسی مستقر. قدرت، مسئله مرکزی در سیاست است و نمی توان در آن واحد هم آن را اصلاح کرد و هم از میان برداشت و بر پایه چنین دوگانه ای، به اتحاد گسترده دست یافت. منظور البته این نیست که مثلاً تحول طلبان خواستار برکناری جمهوری اسلامی، نمی توانند و نباید با طیف اصلاح طلبان همسویی هایی داشته باشند و یا اینکه هیچ اشتراکی بین آنها وجود ندارد، منظور تعلق داشتن شان است به دو رویکرد جبهه ای متفاوت.

مدیریت گذار، امری است جمعی؛ همان کنگره ملی!

2) شاید این درست نباشد هرگاه مسئله "تغییر" در ایران تماماً به نبود مدیریت تغییر فروکاسته شود، اما در این هم نباید شک داشت که شکاف بزرگ بین جامعه با اپوزیسیون و تفرق ناگوار در صفوف آن چه نقش جداً منفی در تعویق احتمال "تغییر" ایفاء می کنند. اصولاً خود حس نیاز به "تغییر" است که موضوع شکل دهی به یک اپوزیسیون نافذ را بدل به پرسش روز و چالش اصلی سیاست در ایران کرده و می کند. پس در شرایط تشنگی جامعه برای پاسخ به نیاز "تغییر"، درک این نکته اهمیت دارد که شکاف میان اپوزیسیون با جامعه فقط آنگاه پر شدنی است که اپوزیسیون بتواند با متحد شدنش از پایگاه اجتماعی موثری بهره مند گردد و از خود چهره نیرومندی به نمایش نهد. اپوزیسیون اگر میان خود بهم اعتماد کند، گروه های اجتماعی نیز به اتحاد آنها دل بسته و پشتش را خواهند گرفت. این را نباید از یاد داشت که مردمان دنبال جریان ضعیف و منزوی نمی روند، بلکه در پی نیرو هستند و توانمندی سیاسی!

رهبری فرد محور در اپوزیسیون جمهوری اسلامی را فراموش باید کرد که هم غیر دمکراتیک و زیانبار است و هم فاقد زمینه. جامعه ایران طی این چهار دهه، خوشبختانه بیش از آنی جلو رفته و پیشرفت کرده است که دیگر بار بخواهد زیر علم و کتل این یا آن شخصیت فرهیخته (کاریسما) گرد هم آید. بلوغ حس و روحیه شهروندی در ایران، دستکم گرفتنی نیست و اصلاً هم نباید تجربه ایران معاصر از آن موج "همه با من" سال 57 را فراموش کرد. گذار درونزا، نیازمند شکل گیری مدیریت گذار است و موضوع هدایت و چگونگی مسیر گذر، در زمره بغرنج های سیاست در ایران. گذر به دمکراسی، التزام به رعایت دمکراتیسم در روند گذار را به عنوان موضوع محوری پیش می کشد و هم از اینرو، اپوزیسیون دمکرات خواهان عبور از جمهوری اسلامی به دمکراتیسم، نیازمند رعایت بالاترین سطح دمکراتیسم در این مسیر برای رسیدن به دمکراسی است تا بتواند امر برخورداری از رهبری جمعی را متحقق ببیند. ظرف مناسب برای اعمال چنین رهبری مشترک و جمعی، "کنگره ملی" است که لازم است تاسیس شود تا برابر حقوقی دمکراتیک مولفه های متشکله و شخصیت ها در آن تامین گردد. ظرفی برای تجمیع دمکراتیک و نهادی برای گفتگو و تدبیر میان هم هدف هایی که، مستعد رسیدن به توافق بر سر مسیری دمکراتیک اند. هدف دمکراتیک، محتاج راه و روش و همکاری دمکراتیک است.

اتحاد ملی بر پایه دمکراسی.

3) شکل گرفتن ثقل اولیه ائتلاف بزرگ می تواند هم در داخل صرت گیرد و هم خارج. در اولی محتمل تر است بی آنکه در دومی منتفی باشد. هیچکدام اینها را نباید از قلم انداخت، چرا که مکمل یکدیگرند. در درونمرز، عامل تعیین کننده مردم و پایگاه اجتماعی بلاواسطه در میان است و در برونمرز، انباشتی ارزشمند از تجارب سیاسی متحزب و غیر متحزب و نیز امکان مانوور بر سر امکانات بین المللی. نکته مهم در این پرسش را باید آنی قرار داد که پرسیده شده است: "ائتلاف و اتحاد بر اساس چه مبانی و بین چه کسانی باید صورت گیرد؟". مکث را بر همین پرسش گره گشا بگذاریم.

پاسخ به این البته تابعی است از اینکه کدامین اتحاد مد نظر باشد. زیرا بر سر موارد متعدد می توان انواع اتحادها و ائتلاف های ممکن خرد و متوسط را شکل داد که هر یک نیز بجای خود طبعاً مفید هستند و ضرور. این مسلم است که هر چه جامعه سیاسی سازمان یافته تر باشد و گروههای اجتماعی پلاتفورمیزه تر وارد صحنه شوند، نیز بهمان میزان از خطر پوپولیسم کاسته خواهد شد و ظرفیت انتخاب دمکراتیک و آگاهانه مردمان افزایش خواهد یافت. اما آنجا که سخن از اتحاد فراگیر و در واقع اتحاد سیاسی در سطح ملی می رود مقدمتا باید این سئوال را پاسخ داد که خط تقسیم اصلی جامعه از چه موضوعی و از کدام گرهگاه می گذرد؟ به باور من در ایران کنونی، خط تقسیم اصلی همانا میان دمکراسی است و ضد دمکراسی؛ اگرچه این نیز واقعیت دارد که نه هر علیه جمهوری اسلامی شدن لزوماً نشانه دمکرات بودن است و نه هر آنی که در خدمت حکومت بوده و یا هنوز هست محکومی جاودانه برای مستبد ماندن. با اینهمه و در یک صف آرایی کلان، در یک طرف جمهوری اسلامی قرار دارد چونان نماد استبداد و در طرف دیگر جامعه خواهان دمکراسی با همه رنگارنگی اش. اتحاد فراگیر برای تامین و تضمین دمکراسی در ایران همچون جایگزین جمهوری اسلامی، دارای خصلت ملی است.

اتحاد، هم شفاف و هم منعطف!

4) در سطور بالا جسته و گریخته به موانع ائتلاف تاکنونی و دلایل اصلی ناکامی ها در این زمینه اشاراتی کردم ولی اینجا می خواهم تاکیدی دوباره بر آنچیزی داشته باشم که به لحاظ روشی اهمیت کلیدی دارد. و آن اینکه، ائتلاف را بر سر ممکن ها باید صورت داد و از هر تلاش بیهوده اتحادجویانه بر سر چیزهایی که زمینه شان یا فراهم نیست یا درجه اشتراک بر سرشان فعلاً ناپخته و سطح پائین است اجتناب جست. از یاد نباید داشت که زمینه اتحادهای از نوع محوری، غالب اوقات فقط و فقط حین اتحاد بر سر موارد معین است که می تواند فراهم آید و در این زمینه، به ویژه می باید که از عامل زمان و استمرار پراتیک مشترک یاری گرفت. اتحاد و ائتلاف می تواند در سطوح متفاوت انجام پذیرد که درستش هم همین است؛ حال آنکه تحمیل اتحاد سطح بالا بی فراهم آمدن شرایط آن، اصولاً ضد اتحاد است و منجر به تفرقه. تجارب در این باره کم نیستند.

در سپهر سیاسی اپوزیسیون جمهوری اسلامی، شوربختانه هنوز هم اتحاد فراگیری شکل نگرفته است. در آن اتحادها و ائتلاف های سیاسی طی چهار دهه گذشته، عموماً یا سوار بر ارزیابی خطا از توان جمهوری اسلامی و تحلیل وضعیت و امکانات خود شده و یا که متحد شوندگانش خواسته اند بی توجه به تفاوت های جدی میان خود بر سر ارزیابی از اوضاع، صرفاً حول اهداف دور متحد شوند و نه راه رسیدن به هدف در همین امروز. حال آنکه نیروهای هم هدف، عملاً و فقط در اشتراک بر سر چگونگی راه و نوع تحقق هدف است که می توانند وارد پروژه اتحادهای کاربردی با یکدیگر شوند. پس، تنها آن دسته از اتحادها می توانند نافذ افتند که: از چشم انداز روشنی برخوردار باشند، تصویر منطبق بر واقعیت از وضع ارایه دهند، حاصل کارشان را در هر لحظه از پروژه سنجش پذیر بنمایند و بنمایانند و از خود قابلیت سیاست ورزی در قبال تغییرات ناشی از توازن قوا نشان دهند.

در همگرایی اگر موضوع اشتراک می باید کاملاً شفاف باشد، در حواشی ولی، به بیشترین انعطاف ها نیاز داریم. و این، یک خط راهنمای عمل است. گاه چنین می شنویم که تاکید بر شفافیت، مانع از اتحاد است و در واقع به زعم این طرز تلقی از اتحاد، همراهی ها را نباید چیزی فهم کرد مگر کنار گذاشتن اختلافات و فراموش کردن آنها برای رسیدن به سازش و توافق! در برابر این رویکرد اما، آن یکی دیگر را داریم که می گوید: رفتن پای انعطاف ممکن است موضوع اتحاد را از شفافیت بیندازد!

حال آنکه هیچ کدام اینها درست نیستند. شفافیت، متوجه هدف و وسیله است و انعطاف، معطوف به رعایت اختلاف نظرهای طرفین در عین اشتراکات شان. در نظر بداریم که اگر اتحاد های موضعی و محدود، بالاترین ظرفیت شفافیت را در خود دارند، در عوض اما موفقیت اتحادهای فراگیر و طبعاً هم کلان ترین شان در سطح ملی فقط می توانند مدیون بیشترین انعطاف ها در خدمت هدف محوری اتحاد باشند. اتحاد ملی تنها با باورمندی به خصلت پلورال جامعه و پایبند ماندن بر اصل پلورالیسم است که می تواند دست یافتنی شود. این را نیز از یاد مداریم که راه و روش اگر برای رهروان اتحاد روشن نباشد، انگیزه در آنها می خشکد و توانمندی های دینامیک پیش نیروی اتحاد برای ابتکار ورزیدن های سیاسی از کار می افتد.

دمکراتیسم رفتاری در اتحاد برای دمکراسی!

5) بگمانم در پاسخ به پرسش های پیشین، این را که "روند شکل گیری یک ائتلاف چه سیر و مسیری دارد؟" پاسخ گفته ام. اما آن را مکرر می کنم و اینبار البته به شکل فرموله: مسیر برای رسیدن به اتحاد ملی و ائتلاف کلان، از جزیره هاست بسوی تشکیل مجمع الجزایر و از جزایر سازمان یافته و متشکل به تجمیع دمکراتیک فراگیرنده؛ و طبعاً هم بر پایه احترام نهادن به پلورالیسم در مسیر راه و باور و پذیرش اصل برابر حقوقی در مناسبات ائتلافی.

اتحاد بر اساس شخصیت محوری را باید کنار گذاشت اما نه که وجود شخصیت های معتبر و نافذ در تجمع ملی را قدر ننهاد و حضورشان در دل اتحاد ملی را روی چشم نگذاشت. ساختار اتحاد را می باید در اساس، اتحاد بین تشکل ها قرار داد و نه منفردین؛ و در آن، مرز بین رقابت برنامه ای و اشتراکات سیاسی را بتوان در وجهی روشن و همچون ضابطه ای مورد وفاق و وثوق تعریف به ترسیم نشست. در یک کلام، مسیر نیل به هدف دمکراسی را، دمکراتیزه طی کرد و آن را مبتنی بر ضابطه پاس داشت. آن اندازه در این رابطه هوشیار ماند که حین راه گذار و در رابطه با موتلفین هیچ نوع و حدی از اقتدار منشی و اقتدار گرایی نتواند خبر از جایگزینی اقتدار دیگری چونان یک خطر جای اقتدار کنونی را دهد. چون اگر این باشد پراکندگی و واگرایی موتلفین را در پی خواهد داشت.

ضرورت دارد تا فهم شود که تضادها و شکاف ها در ایران کنونی - و چه بسیارند اینها و هر یک نیز بجای خود مهم- که در تحلیل نهایی تنها زیر پوش ملی و فراگیر دمکراسی قرار می گیرند و حل خود را هم از مسیر آن عبور می دهند. هر اتحاد خرد و متوسط برای رسیدن به نتیجه، ناچار از عطف توجه به تقویت و تحقق دمکراسی در ایران است و چونان مولفه هایی از اتحاد کلان بر سر دمکراسی ولو با هویتی ویژه خود و لزوم حفظ استقلال خویش. با سیمای جنبش های تبعیض ستیز طبقاتی، جنسیتی، اتنیکی و ... در عرصه های اجتماعی، و در عرصه سیاسی، یکی هم اتحاد جمهوریخواهان سکولار دمکرات با همدیگر که اگرچه مبرمیت دارد و ضرورت اما نه به عنوان بدیل اتحاد برای دمکراسی و نیز نه که عیناً خود همان. اتحاد برای ساختار جمهوری سکولار دمکرات، با همه وزن سنگین اش و اهمیت آینده سازی که دارد اما لازم است در دل اتحاد بزرگ برای دمکراسی جا گیرد.

فراموش نباید کرد که جمهوری اسلامی چه به لحاظ حقوقی و چه حقیقی، یک نظام حکومتی تماماً تبعیض بنیاد است و این یعنی، وجود زمینه برای بروز چالشگری انواع تبعیض دیدگان علیه نظام. اتحاد ملی باید جمع کننده همه آنانی باشد که در مطالبات متفاوت و برنامه های متنوع تشخص می پذیرند و نیز یک کانون تجمیع برای همه تغییر خواهان دمکراتی که، به چشم اندازهای گوناگون در رابطه با نوع ساختار سیاسی آتی دلبستگی دارند. و چه چیزی می تواند بازتاب یک چنین عینیتی در ذهن سیاسی باشد مگر پوش دمکراسی و آزادی؟ و کدامین واقعیت جز پذیرش هدف استقرار دمکراسی و رعایت الزامات آن در همه جهات و توسط همگان معذب از تبعیض؟ پذیرشی که، هم برای دوره حاکمیت اینده دمکراسی معتبر است و هم صادق برای امروزمان در مسیر گذار و مدیریت گذار. اگر این تحقق پذیرد آنگاه شرط متحد شدن ملی تا تشکیل مجلس موسسان نیز امری است تامین شده. پس هنر نیروی تحول به دو چیز تواند بود: یک) کوشش برای چنین اتحاد ملی و دو) جستن و بستن پل های ارتباطی میان انواع اتحادها تا از آنها مفصلی فراهم آید برای سیاست عملی در مقیاس ملی.

بهزاد کریمی

اول فروردین ماه 1398 برابر با 21 مارس 2019

به نقل از دوماهنامه میهن شماره 26

نظر شما؟

نام:

پست الکترونیک(اختياری):

عنوان:

نظر:
codeimgکد روی تصویررا اينجا وارد کنيد:

نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد