در این نوشتار کوتاه تلاش می کنم که به چند پرسش اساسی پاسخ گویم :
یکم ؛ آیا آغاز دور دوم تحریم ها ، اقتصاد به زانو در آمده ایران را مچاله خواهد کرد؟
دلایل اصلی اقتصاد بحران زده ایران در درون خود حکومت نهفته است . تحریم ها مزید بر علت است نه خود علت . علت را در رانت خواری ، فساد ، نبود مدیریت و .... از همه مهمتر " دیدگاه غنیمتی " باید جست . " دیدگاه غنیمتی " پایگاه بینشی اقتصاد ایران است . همچون صدر اسلام سرزمین فتح شده ایران توسط فاتحان اسلام گرا ، به غنیمت گرفته شده و در اقتصاد گانگستری ایجاد شده بین خویشاوندان و وفاداران از روش " خویشاوند پروری " تقسیم نیمه عادلانه می شود .
لیست تحریمی دیروز آمریکا برای فردای ۴ نوامبر به ۷۰۰ مورد رسید که ۳۰۰ مورد هم بیشتر از لیست تحریمی اوباما است. بدتر از ان است که گمان می شد. شرایط سختی در پیش روی کشور قرار دارد. حکومت ایران و ایرانیان باید خود را برای روزهای خیلی سختی آماده کنند . افزون بر آ ن تا کنون خبری از کمک اروپایی ها هم نیست. این وضعیت را بدتر هم می کند.
دوم ؛ آیا "معافیت 8 کشور از تحریم نفتی " (به مدت شش ماه ) نشانی از شکست برنامه های ترامپ دارد؟
به واقیعت ها بنگریم ؛
۱- کاخ سفید نمی تواند فروش نفت ایران را به صفر بر سا ند .
۲- تفاوت است بین تولید نفت و فروش نفت . تولید بر اساس فروش است نه بر پایه ذخیره . اگر تولید باشد اما فروش نباشد فقط صرف هزینه است .
۳- کشورهای معاف شده ( هندوستان - کره جنوبی - چین - ژابن ....) بخشی از نفت مورد نیاز خود را به قیمت پایین تر از قیمت بازار, از ایران می خرند . اوپک و آمریکا قا در نیست به قیمت ارزان به این کشور ها نفت ارایه دهد . و اگر از سوی ایران ارایه داده نشود , این 8 کشور با کمبود انرژی روبرو می شوند , پس یا باید از اوپک به قیمت بالا تر تهیه کنند که هزینه تولید بالا می رود و در نتیجه کالاهای تولید شده به قیمت گرانتر به بازار جهانی رهسپار می شود ، و در نتیجه می تواند به سیستم سرمایه داری آسیب زند .
مثال : واشنگتن ، ترکیه را از تحریم های آمریکا معاف کرده است به شرطی که آنکارا نفت خود را از اقلیم کردستان عراق خریداری کند که در آن صورت با حضور شرکت های نفتی امریکایی در خاک کردستان تخفیف هایی هم به ترکیه داده خواهد شد.
۴- فروش نفت تنها به بازار رسمی ختم نمی شود، بلکه به موازاتش بازارهای خاکستری و سیاه هم برای عرضه و فروش نفت خام وجود دارد. پس ایران می تواند در این دو بازار نفت خود را هم به فروش برساند.( البته با قیمت پایین تر و دشواری های بیشتر و معمولن بخشی از ان به شکل تواتری )
معافیت هشت کشور از تحریم های ثانویه آمریکا نشان از شکست نیست، بلکه تطبیق آمریکا با واقعیت های میدانی است. و هیجان زدگی دولت مردا ن ایران و ذوق زدگی پاره ای از رسانه ها ی داخلی نادرست است .
سوم ؛ استراتژی جدید ایران ذخیره کردن نفت درذخایر امانتی است . چه مشکلاتی بر سر راه این استراتژی قرار دارد؟
ایران احتمالا برای کاهش تاثیرات اقتصادی اعمال تحریم ها ، به یک استراتژی روی آورده است. از آنجایی که هشت کشور معاف شده ( برای شش ماه) می توانند نفت ایران را بخرند بنابراین ایران نمی تواند ( پس از ۴ نوامبر ) همه نفت صادراتی خود را فورا در بازار به فروش برساند ، آن را در تاسیسات ذخایر امانتی در سراسر جهان جمع آوری می کند. نفت ذخیره شده نهایتا زمانی که تحریم ها پایان یابد ( یا ایران جام زهر چهارم را بنوشد و آمریکا عقب نشیند ) ، فروخته خواهد شد و بدین ترتیب ، ایران قادر خواهد بود پول آن را به ارزش نفت در زمان فروش دریافت کند ، که خیلی بهتر از عدم فروش به طور کلی است. باتوجه به گزارش اخیر رویترز، این اتفاقی است که ظاهرا در چین در حال وقوع است. ایران همچنان مالک نفت است و خریداران چینی با هیچ تحریمی مواجه نمی شوند.
تهران در گذشته هم اقدام به تولید و ذخیره آن در کشتی ها و یا انبارهایی داشته است. یکی از مهمترین انبارهای آن در روتردام هلند است. البته این راهکار هم تنها برای ذخیره 50 تا 100 هزار بشکه جواب می هد.
ایران نمی تواند همچون دوران احمدی نژاد نفت را در روی کشتی ها ذخیره کند ، زیرا اتفاقا یکی از موا رد تحریم ها روی انتقال نفت و انرژی است . افزون بر آن هزینه انبارداری و نقل و انتقالات انرژی گران است .
چهارم ؛ آیا امریکا از اعمال فشار حد اکثری به ایران عقب نشینی کرده است؟
در اعمال تحریم سه گونه فشار وجود دارد : فشار حداقلی ؛ که در دوران اوباما اعمال می شد که مفری ها و منافذی برای ایران برای گریختن ها و دور زدن ها با منطق حقوق بشری در نظر گرفته می شد . "فشار حداکثری"؛ که ترامپ وعده داده بود و بولتون و پومپئو نیز بر آن تاکید کرده بودندو در فشار حد اکثری قرار بود دولت ایالات متحده از تمام ابزارهای تحریمی خود برای مچاله کردن حکومت ایران استفاده کند.
اما شکل دیگر آن "فشار شدید"است که خفیف تر از فشار حدا کثری و شدید تر از فشار حداقلی است. "فشار شدید" یعنی فشار قدرتمند .
ایده "فشار شدید" تنزل از سیاست "فشار حداکثری" است.
"فشار شدید" نشانگر فقدان اراده از سوی آمریکا می باشد که شاید در آینده اتحادیه اروپا را تشویق کند ترامپ را به عقب برانند.
پنجم ؛ کاهش قیمت نفت در ماه نوامبر و دسامبر سبب تنگنای بیشتر و بحران ژرف تر برای جمهوری اسلامی خواهد شد .
خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی، گفته است که تولیدکنندگان اوپک با تمام قوا در حال تولید نفت هستند. به گفته او ، تولیدات نفت خام عربستان سعودی به 10.7 میلیون بشکه در روز رسیده است و امکان افزایش تولیدات تا حدود 1.3 میلیون بشکه دیگر و رساندن حجم کلی تولید به 12 میلیون بشکه در روز هم وجود دارد. بازاردر ماه نوامبر و دسامبر با وضعیت تولید مازاد بر تقاضا مواجه خواهد شد و قیمت نفت کاهش خوا هد یافت . و احتمال این هست که برای مواجهه با مشکل ناشی از عرضه بیش از اندازه ، عربستان در بازار مداخله کند .
rezaalavim@yahoo.com
Nov- 3-2018
