شگفتی ساز شدن انتخابات و شگفت آور بودن نتایج آن در ایران دیگر به یک رویه بدل شده است و انتخابات مجلس دهم و مجلس پنجم خبرگان رهبری هم تازه ترین نمونه آن محسوب می شود.
دست کم از انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد به این سو، در اغلب انتخابات برگزار شده، چه به دلیل فضای شکل گرفته پیش از انتخابات، چه به دلیل نتایج اعلام شده و چه به دلیل پیامدها، هر یک از این انتخابات شگفتی آفرین قلمداد شده اند.
انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری در سال ۱۳۷۶، به دلیل پیروزی غیر مترقبه محمد خاتمی، انتخابات مجلس ششم و اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا به دلیل پیروزی تمام عیار اصلاح طلبان، انتخابات دومین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا به دلیل شکست فاحش اصلاح طلبان، انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی به دلیل شیوه برگزاری و رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان، انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری به دلیل شکست اکبر هاشمی رفسنجانی و پیروزی محمود احمدی نژاد، انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری به دلیل نحوه شمارش آرا و اعلام پیروزی غیر منتظره محمود احمدی نژاد و حوادث پس از آن و در نهایت انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به دلیل رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی و پیروزی حسن روحانی همگی در وضعیتی غیر متعارف و خارج از چارچوب اصلی پیش بینی ها، شگفتی ساز بوده اند.
رد صلاحیت گسترده نامزدهای اصلاح طلبان در آستانه برگزاری همزمان انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری از یک سو و شکل گیری فضایی دو قطبی به ویژه بر سر راه یافتن یا نیافتن چند چهره مشهور و تندرو اصولگرا به این دو مجلس، این گمان را قوت بخشیده بود که هسته مرکزی قدرت در جمهوری اسلامی از تمامی توان خود برای دستیابی به نتیجه مطلوب در این انتخابات بهره خواهد گرفت؛ اما چنین نشد تا اعلام نتایج رای گیری روز هفتم اسفند ماه باعث شود انتخابات این روز نیز در فهرست انتخابات شگفتی ساز جای گیرد.
گذشته از بحث هایی عمومی در باره آزاد نبودن یا غیررقابتی و ناعادلانه بودن انتخابات که از جمله به دلیل اعمال نظارت استصوابی و جلوگیری از حضور نامزدهایی با گرایش های مختلف سیاسی در باره تمامی انتخابات برگزار شده در جمهوری اسلامی مطرح می شود، انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ تردیدهایی جدی در مورد پایبندی نظام به آرای ریخته شده در صندوق ها پدید آورد و میزان بی اعتمادی به ساز و کارهای انتخاباتی را به شدت بالا برد.
با این همه، انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ تا حد قابل توجهی از شدت بدبینی ها و بی اعتمادی ها کاست و اکنون، نتایج غیرمنتظره انتخابات ۹۴ می تواند بار دیگر امید به تاثیرگذاری رای را در میان شهروندان افزایش دهد.
پذیرش آرای ریخته شده در صندوق ها از سوی مراکز قدرت که با دولت حسن روحانی همسو نیستند، به ویژه در تهران که از نظر سیاسی اهمیتی به مراتب بیشتر از دیگر حوزه های انتخابیه دارد، بزرگترین ویژگی انتخابات ۹۴ محسوب می شود.
نتیجه انتخابات باید به تایید شورای نگهبان برسد، اما با توجه به واکنش مراکز قدرت، از جمله آیت الله علی خامنه ای و سپاه پاسداران و گزارش نشدن هیچ تخلف یا شکایت عمده ای که بتواند بالقوه اعتبار انتخابات را زیر سوال ببرد یا تاثیری تعیین کننده بر نتایج اعلام شده بر جای گذارد، به نظر نمی رسد که شورای نگهبان توان یا تمایلی برای تغییر نتایج و در بدترین حالت ابطال انتخابات داشته باشد.
با توجه به فضای شکل گرفته پیش از انتخابات، تقریبا هیچ ناظری از احتمال پیروزی مطلق طرفداران و شکست تمام عیار مخالفان دولت در تهران و ناتوانی محمد یزدی و محمد تقی مصباح یزدی از راهیابی به مجلس خبرگان رهبری و قرار گرفتن احمد جنتی در قعر فهرست برگزیدگان تهران سخن نمی گفت.
با این حال، نه تنها چنین نتیجه ای رقم خورد، بلکه اعلام و پذیرش آن با کمترین تنش و اعتراض ممکن صورت گرفت.
اما چرا به رغم هشدارهای مستقیم و صریح آیت الله خامنه ای و شدت حساسیتی که مخالفان دولت پیش از برگزاری انتخابات از خود نشان داده بودند، حذف تمام و کمال مخالفان دولت در تهران و راه نیافتن محمد یزدی و محمد تقی مصباح یزدی بدون واکنشی شدید پذیرفته شد و دولت توانست به وعده خود مبنی بر وفاداری از آرای رای دهندگان عمل کند؟
رهبران جمهوری اسلامی همواره بر صحت انتخابات تاکید کرده و گفته اند که رای شهروندان را "حق الناس" می دانند و در تمامی انتخابات از آن حراست کرده اند.
اگر این سخن پذیرفته شود، نتایج اعلام شده در انتخابات نباید شگفتی آفرین باشند، اما واکنش عمومی به این نتایج همراه با ابراز شگفتی بوده است.
از سوی دیگر، نه تنها منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی، بلکه طیفی از نیروهای وفادار به جمهوری اسلامی نیز در گذشته بارها از وقوع تخلفات و تقلب هایی در انتخابات سخن گفته اند. اگر این اتهامات به واقعیت نزدیک باشد، آن گاه باید در جستجوی عواملی بود که موجب شده اند در انتخابات اسفند ۹۴، توان یا اراده ای برای اعمال تقلب وجود نداشته باشد.
به نظر می رسد تجربه انتخابات ۸۸ و ناآرامی های پس از آن و نگرانی از تکرار چنین حوادثی، انشقاق و شکاف عمیق در میان اصولگرایان و از بین رفتن وضعیت اجماع برای اعمال اراده در انتخابات به شیوه های مختلف از مهندسی کردن انتخابات گرفته تا شیوه شمارش آرا و نیز شیوه مدیریت انتخابات از سوی دولت حسن روحانی، نقشی عمده در شکل گیری شگفتی انتخابات ۹۴ ایفا کرده اند.
اگر در ۱۵ ماه آینده اتفاق پیش بینی ناشده مهمی که روند و مسیر حوادث را عوض نکند روی ندهد، باید انتظار داشت که دو انتخابات ۹۲ و ۹۴ زمینه ای مساعد برای آشتی دوباره با صندوق های رای پدید آورد و انتخابات ریاست جمهوری خرداد ماه سال ۱۳۹۶ با شگفتی کمتری برگزار شود.
منبع: بی بی سی
