عادت

همه اعمال انسان بخاطر یک یا چند تا از 7 علت زیر اند: شانس، طبیعت/ ذات، عجول بودن، عادت، دلیل، شور، هوس. ارسطو. عادات خوب نوجوانی شکل گرفته؛ همه تمایز فرد را می سازند. ارسطو
عادت قویتر از دلیل است. جورج سانتایانا. شادی عادت است – آنرا بپرور. البرت هاببرد

عادت تحکیم الگوی فکری جدید در مغز است؛ برای انجام کاری بدون تفکر. عادت مقابل هوس و ویار است که این 2 با بداهه فرد را به کردن کاری می کشانند. ترک عادت موجب مرض است. این ضرب المثل ایرانی برای حفظ وضع موجود جامعه است. فرد مورد خطاب خارج از چرخه عمر یعنی کودکی، نوجوانی، میانسالی، پیری است. کودکی با آموزش عادت اولیا؛ نوجوانی با کنجکاوی به عادات دیگر در جامعه؛ در میانسالی محک زدن عادت، یافتن عادت بهتر، تبلیغ عادت؛ در پیری است که ترک عادت سخت است. فرد عادی عادت خود را داشته؛ ترک آن مانند مریضی است.

عادت با علائم فعالیت آن تحریک می شود. با عادت ما می آموزیم که یاد نگیریم بلکه انجام دهیم. ترک عادت مشکل است- به 5 دلیل زیر: 1- نداشتن اراده، کنترل نفس، تنبلی برای ترک عادت بد عذر آورده می شوند. رفتار بخاطر کنترل نفس نبوده؛ زیرا نیمی از رفتار بنا به عادت بدون فکر کردن اند. عادت می تواند خوب مانند شستن دست پس از آمدن بخانه و پیاده روی روزانه یا بد مانند اعتیاد به دخانیات و غیبت کردن باشد.

2-اپز در تلفن هوشمند کمک به ضبط و تغییر رفتار می تواند باشد. آنها عادت بد و خوب فرد را ردیابی می کنند. فاصله بین ضبط اطلاعات و تغییر رفتار زیاد است. برنامه ریزی و نظارت برای ایجاد عادت جدید، گاهی نمی توانند عادت قبلی را تغییر دهند. رسوم جشنهای 4شنبه سوری، نوروز، 13بدر هم می توانند عادت فرهنگی باشند. این جشنها کیلومتر شمار عمر اند که مسیر حیات را برای چند ساعت/ روز تعطیل کرده؛ شادی، مصاحبت، تفریح را جایگزین می کنند. اپز Apps نرم افزار/ برنامه خودکار روی سخت افزار همراه/ موبیل برای هدفی مشخص است. نمونه:Fitbit برای یادآوری تمرین، وزن، خوراک، خواب بوده؛ LookLover برای درج و نشر عکس و ویدیو در تلفن هوشمند است.

3-ایجاد عادت جدید 21 روز تمرین می خواهد. عادت با تکرار رفتار پدید می آید؛ تا پس از 3هفته، بدون فکر انجام شود. مانند نوشیدن 1 لیوان آب پیش از غذا، وقت ورزش، ساعت خوابیدن. نیاز به 1 سال تمرین است تا عادت اتوماتیک/ خودکار و نه با تصمیم شود. ورزش در زمان، مکان، نوع ثابت- علائمی که منجر به ایجاد اراده/ هوس به تمرین می شوند. ضریب وزن تن BMI جدولی است برای وزن تابع سن فرد. با ورزش و رژیم غذایی ضریب را می توان تغییر داد.

4-برای تغییر عادت بهتر است اهداف واقعبینانه گزید. تغییر محیط با گذاشتن سبد میوه روی میز، قایم کردن شیرینی، سفر به جایی جدید عادت ناخواسته را متوقف می کند. گاهی ویر، ویار، هوس، میل کتره ای بدون تکرار یقه فرد را می گیرد. 20% سربازان در ویتنام معتاد بوده؛ در برگشت به موطن خود/ تغییر محیط 5% معتاد ماندند.

5-آموختن مزایای عادت جدید کمک به تغییر رفتار نمی کند. پس پند، اندرز، تبلیغ برای رفع عادت بسنده نیستند. حافظه دراز مدت برای عادت شکل گرفته؛ عادت با انجام پدید آمده؛ نه با آموزش؛ عادت با تصمیم پاک/ حذف نمی شود. موج سواری بر اینترنت عادت می شود که با علائم صندلی، کامپیوتر، زمان فرد را به آن می کشاند. نمی توان آنرا از کله بیرون کرد.

با کارکردهای مغز الگوهای فکری عادت، باور، ایمان، دلیل هم ایجاد می شوند. این الگوها در شبکه عصب با سیم کشی/ مداربندی آن تغییرناپذیر و دایمی اند. این الگوها فارغ از داوری خوب، بد، درست، غلط، واقعی، موهوم بوده؛ تغییر آنها شرایط ویژه دانش، تمرین، مشاهده، تجربه، منفعت، گروهبندی می خواهد. لذا تغییر رفتار مشکل است؛ فقط با پند و اراده تغییر نمی کند. شاید زبان هم در ردیف باور، ایمان، عادت باشد که از نوجوانی ببعد با فرد می ماند.

آموزش سواد هم در واقع نوعی عادت است که هر روز در مدرسه تحکیم، تکرار، تمرین می شود تا ملکه ذهن/ خودکار شود. عادت نیاز به فکر کردن را دور زده؛ بطور خودکار منجر به انجام رفتاری می شود. باور هم همین است که نیاز به استدلال، شواهد، اسناد را دور زده؛ برای تصمیمگیری بدون تفکر راه پیش پای فرد می گذارد. ایده الوژی ایده هایست که بطور طبیعی در زندگی روزمره پیدا شده؛ واقعیت را بطور معکوس بازتاباند. سامانه ایده های حاکمه بوده که تضاد های جامعه را پنهان می کنند. باورهای سنتی مردم را به بیعدالتیها، ستمها کور کرده؛ رنج آنها را تحمل پذیر می کنند.

گرفتن ایده الوژی از منبعی هم شبکه های ایمان مغز را از شعارها، فرمولها، آمال پر کرده؛ در بحث و جدل، تصمیم گیری، آغاز عمل، گزینش راه بکار می رود. عادت، باور، یقین به فرد داده او را از شک، شبهه، 2دلی نجات می دهد. مهمتر این که در جامعه تفکیک افراد به ثنویت 2 گروه مومن و کافر یا بدبین و خوشبین اتوماتیک می شود. تغییر از این 2غایت تنها با ممارست، آموزش، تمرین ممکن می شود. لذا دولتها افکار مخالف را سانسور کرده؛ چون آنها حافظ وضع موجود بوده؛ توان تغییر باورهای بخشی از مردم را نمی خواهند.

ترس هم ابزار قوی در فرو کردن ایده الوژی به کله فرد است. در کتب مقدس دائما انسان تهدید می شود به جزا، عقوبت، شکنجه تا پذیرش اصول آن دین سریعتر انجام شود. در ایده الوژیهای چپ و راست هم علم کردن دشمن برای پذیرش اصول حزبی بکار می رود. البته ابزارسازان براندازی دشمن یعنی نهادهای تولید اسلحه هم تنور دشمن سازی را داغ نگه می دارند. عادت سازی در ارتش دیسیپلین و در دین عبادت نام دارد.

منابع. ‏2016‏/01‏/09 Wendy Wood, Prof of Psych & Business, USC, WP3.1.16