در آستانه تشکیل گردهمایی سراسری سوم «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لاییک ایران» قرار داریم. گردهمایی سوم پس از یک دوره افت تلاش های مبارزاتی و ریزش نیروهای ما برگزار می شود.
در یک سال گذشته، به همت و ابتکار چند تن از همراهان، شش ماه به بحث و تبادل نظر بر سر «بحران» در «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» پرداختیم تا بتوانیم مسایل اصلی یی که ریشه های این بحران هستند را بیابیم و با تدارک نظری بیشتری برای حل این مسایل در گردهمایی سراسری سوم شرکت کنیم.
در روزهای اخیر و در گفت وگوهایی با برخی از همراهان، همگی بر این باور بودیم که گردهمایی سراسری سوم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. حتا کسانی اهمیت آن را از گردهمایی سراسری اول بیشتر می دانستند و معتقد بودند که تصمیم گیری ها و مصوّبه هایِ گردهمایی سوم اگر به مسایل اصلی یی که افت مبارزاتی و ریزش نیرو را در جنبش ما باعث شد پاسخ بدهد، می تواند زمینه ی تولدی دوباره را برای «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لاییک ایران» فراهم کند و برعکس اگر گردهمایی سوم پایان یابد بی آن که بتواند پاسخی برای این مسایل پیدا کند، «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لاییک ایران» به زوالی تدریجی و دستِ بالا تبدیل شدن به محفل یا سازمانی چند ده نفره در کنار دیگر محفل ها و سازمان ها محکوم خواهد بود.
در این جا من کوشش خواهم کرد در حد توانم و در حد حوصله یِ این زمانِ کم تا گردهمایی، با طرح دو پرسش و دادن پاسخ به آن ها، در تولد دوباره «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» پس از گردهمایی سراسری سوم سهم کوچکی داشته باشم. این دو سئوال عبارتند از :
۱- چرا باید «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» تداوم و گسترش یابد؟
۲- چگونه می توان به این مهم دست یافت؟
در این مقاله من به پرسش اول خواهم پرداخت.
چرا باید «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» تداوم و گسترش یابد؟
پاسخ درست به این سئوال که چرا باید «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» تداوم و گسترش یابد، در گرو پاسخی درست و جدی به این سئوال است که چرا «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» به وجود آمد.
در پاسخ هایی که به سئوال اخیر داده می شود، گه گاه نظراتی نه چندان جدی، طرح می شوند نظیر این که این حرکت از روی چشم و هم چشمی با «اتحاد جمهوریخواهان ایران»(برلن) شروع شد، و یا کسانی که این حرکت را آغاز کردند و یا به آن پیوستند دقیق نمی دانستند دارند چه می کنند و برنامه روشنی برای یک کار مبارزاتی دراز مدت نداشتند، و یا عده ای که از گروه های سیاسی خود بیرون آمده و یا بیرون رانده شده بودند برای خود بساطی تازه پهن کردند و ...
این ها پاسخ هایی سَبُک، ناجدی و نادرست به چرایی به وجود آمدن حرکتی است که با همه کاستی هایاش، در چهار سال گذشته در صحنه مبارزه سیاسی علیه جمهوری اسلامی حضور داشته و گام های موثری، هرچند کوچک، در پیشبرد این مبارزه برداشته است.
در حقیقت، برای پاسخ به چرایی یِ به وجود آمدن «جدل»، باید آن را در پرتو بررسی مبارزه و تلاش پیوسته ای که مردم و نیروهای مخالف جمهوری اسلامی از همان فردای استقرارش، برای پیداکردن راه جایگزین کردن آن با نظامی دیگر آغاز کردند، قرار داد.
به وجودآمدن «جدل»، در مقطع تاریخی یِ معینی از این مسیر طولانی مبارزه، و در پاسخ به ضرورت هایی مشخص بود. ضرورت هایی که پس از چهار سال، نه تنها همچنان به قوت خود باقی هستند، بلکه بیشتر از گذشته و با روشنی بیشتری طرح می شوند و پاسخ روشنی را می طلبند. پاسخی که ضرورتِ تداوم و گسترش «جنبش جمهوری خواهان دموکرات و لاییک ایران»، خود را در آن می یابد. برای روشنکردن آن چه که می خواهم بگویم، صورت مسئله را به گونه ای دیگر و فرمولوار طرح می کنم.
در فردای انقلاب ۱۳۵۷، نظامی تئوکراتیک، واپسگرا و ضد مردمی با نام «جمهوری اسلامی» در ایران روی کار آمد. در این جا، پرداختن به این که چرا و چگونه این امر رخ داد، موضوع مورد بحث ما نیست. ما برای طرح صورت مسئله یِ بحث خودمان، در این جا تنها به بیان این واقعیت که جمهوری اسلامی پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران مستقر شد، بسنده می کنیم.
از همان فردای انقلاب، بخشی از نیروهای سیاسی ایران در اپوزیسیون قرار گرفتند. زمان کوتاهی نگذشت که کشتار هزاران مبارز سیاسی، سرکوب جنبش های کارگری، دانشجویی، زنان، اقلیت های قومی و مذهبی، ماهیت سرکوبگر، واپسگرا و انحصارطلب جمهوری اسلامی را بر بیشترین بخش نیروهای سیاسی و بخش عظیمی از مردم ایران روشن کرد و می توان گفت که چند سال بیشتر از انقلاب ۱۳۵۷ نگذشته بود که برداشتن جمهوری اسلامی و جایگزین کردناش با نظام سیاسی دیگری، به خواست بخش اصلی نیروهای سیاسی و بخش عظیمی از مردم ایران تبدیل شد.
تا آستانه اولین انتخاب محمد خاتمی به ریاست جمهوری، گرچه خواست تغییر در جامعه و به ویژه در میان جوانان و زنان به شدت وجود داشت، جمهوری اسلامی همواره توانسته بود نیروهای سیاسی و جنبش های اجتماعی را به رغم مقاومت قهرمانانه شان سرکوب کند، به گونه ای که امید به سرنگونی جمهوری اسلامی و جایگزینی اش با نظامی دیگر به آرزویی دور از دسترس تبدیل شده بود.
شاید بتوان گفت که دلیل اصلی رویکرد بخشی از نیروهای سیاسی و بخش عظیمی از مردم و به ویژه جوانان و زنان به خاتمی، و در کل به پروژه «اصلاح از درون»، نبودن چشم انداز روشنی برای برچیدن کامل نظام جمهوری اسلامی و روی کارآمدن نظامی دیگر به جای آن بود.
انتخاب خاتمی به ریاست جمهوری با حضور گسترده مردم و به ویژه جوانان و زنان ممکن شد. رویِ کارآمدن خاتمی و پروژه «اصلاح از درون» شرایطی را فراهم آورد که حضور گسترده جوانان و زنان در صحنه سیاسی کم و بیش تا پایان دوره اول ریاست جمهوری او ادامه یابد. پس از سالهایِ سکوتِ سرد و سیاه، دوباره مردم در عرصه سیاسی حضور یافته و با اِشرافی که به قدرت خود پیدا کرده بودند، در زمینه های مختلف با خواست هایشان به میدان آمدند.
انتخاب خاتمی جمهوری اسلامی را از انزوای سیاسی اش در جهان کمی بیرون آورد و غرب را برای مدتی امیدوار کرد که جمهوری اسلامی سیاست خارجی معتدل تری در منطقه داشته باشد و با ایجاد ثبات سیاسی در کشور، بازار بزرگ ایران را برای کالاها و سرمایه های غربی بگشاید. اپوزیسیون کم ترین امیدی را هم که به حمایت جهانی در جهت تغییر نظام سیاسی در ایران داشت، با گرم شدن روابط رژیم با غرب از دست داد.
اما در پایان اولین دوره چهارساله ریاست جمهوری خاتمی، شرایط به گونه چشمگیری نسبت به شرایط ابتدای انتخاب او تغییر کرده بود. مهم ترین تغییر در میان جوانان و زنان و نیروهای سیاسی متوهم به «اصلاح از درون» بود. کم وبیش برای همه روشن شده بود که انتظار هرگونه تغییر کیفی و بنیادی در جمهوری اسلامی از راه «اصلاح از درون»، توهمی بیش نیست و آن جا که این انتظار، آگاهانه تبلیغ و به آن دامن زده می شود، خیانت و خاک پاشیدن به چشم مردم است.
تغییر کیفی مهم دیگر در میان نیروهای سیاسی ایرانی (چه در داخل، چه در خارج و چه متشکل، چه منفرد)، در زمینه توجه و اِشراف به نیروی جوانان و زنان و به طور کلی حضور دموکراتیک مردم در صحنه مبارزه سیاسی بود.
بخش بزرگی از نیروهای سیاسی، کیفیت جدیدی که در صحنه مبارزه سیاسی ایران پدیدار شده بود، یعنی آگاهی به حقوق شهروندی و خواست برخورداری از این حقوق در میان مردم و یا به عبارت دیگر حضور شهروندییِ ایرانیان در جامعه را دیده و اهمیت آن را درک کرده بود.
می توان گفت در پایان دوره اول ریاست جمهوری خاتمی، در عرصه مبارزه سیاسی کارت ها دوباره تقسیم می شدند :
۱- شکست پروژه «اصلاح از درون»، دوباره جایگزین کردن نظام جمهوری اسلامی را با نظامی دیگر در دستور کار نیروهای سیاسی و مردم ایران قرار می داد.
۲- به صحنه آمدن ملیون ها شهروند ایرانی امید به این تغییر را از آرزویی دور به امکانی در دسترس تبدیل می کرد.
۳- تحول در بخشی از نیروهای متشکل و به ویژه طیف وسیعی از منفردین سیاسی، امکان طرح پروژه جایگزین و پیشبرد آن را ممکن می کرد.
تحول در نیروهای سیاسی در دو زمینه یِ خواستِ سیاسی و شکل سازماندهی رخ می داد :
از طرفی، در زمینه خواست سیاسی، این نیروها با کنکاش در مبارزات ۱۵۰ سال اخیر مردم ایران، توجه به دگرگونی های بنیادی در عرصه جهانی و ارزیابی از آرایش نیروهای اجتماعی در ایران، به این نتیجه می رسیدند که مرحله کنونی تحول در ایران مرحله ای دموکراتیک است. به عبارت دیگر خواست بیواسطه یِ مردم در مرحله کنونی یِ تحول در ایران، جایگزین کردن جمهوری اسلامی با نظامی شهروندی بر مبنای دموکراسی، حقوق بشر و لائیسیته است.
و از طرف دیگر، ۲۲ سال ناکامی در مبارزه برای سرنگون کردن جمهوری اسلامی، ناکارآیی شکل هایِ مبارزهیِ تجربه شده تا کنون و ناتوانی سازمان های سیاسی موجود را برای براندازی جمهوری اسلامی آشکار می کرد و یافتن شکل تازه ای برای سازماندهی گسترده نیروهای سیاسی و مردم را در دستور کار قرار میداد.
انتشار بیانیه «جمهوری اسلامی، جمهوری لائيك و جايگاه ما» در چنین شرایطی یک رخداد مهم سیاسی است. در بیانیه عصاره آن چه که به عنوان شرایط نوین در پایان دور اول ریاست جمهوری خاتمی برشمردم آمده است :
۱- بن بست اصلاحاتِ حکومتی برای هرگونه دگرگونی یِ بنیادی در حمهوری اسلامی،
۲- تکیه بر ضرورت حضور گسترده زنان و مردان آزادیخواه ایرانی در عرصه مبارزه برای برچیدن بساط جمهوری اسلامی،
۳- تکیه بر دمکراسی به عنوان هدف اصلی مرحله کنونی تحول در ایران.
هم چنین، در بیانیه آمده است که یک جمهوری لائیک و دموکراتیک مناسب ترین جایگزین جمهوری اسلامی است و خواستِ امضاکنندگان بیانیه این است که طيف گستردهاى از آزاديخواهان، از افق ها و خاستگاه هاى گوناگون، پيرامون اين اصول و مواضع گرد هم آيند تا بتوانند به سهم خود زمينه ى شكل يابی جمهورى دموکراتیک و لائيك در ايران را هموار سازند.
نکته ی مهمی که باید یادآوری کرد این است که امضاکنندگان بیانیه اصول و مواضعی را که طیف وسیعی از مبارزین و مردم، در ایران و در کشورهای مختلف جهان، به آن رسیده بودند، بیان می کردند و به همین دلیل هم بیانیه مورد استقبال واقع شد و در ادامه یِ کوشش هایی که بر محور آن صورت گرفت به «سمينار مردمسالارى و جمهوری لائیک در ايران» در ژوئیه ۲۰۰۳ در پاریس منجر شد. پیآمد طبیعی تصمیماتِ این سمینار که با شرکت طیف وسیعی از مبارزان ایران تشکیل شد، گردهمایی سراسری پاریس و شکل گیری جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران در سپتامبر ۲۰۰۴ بود.
در فاصله انتشار بیانیه «جمهوری اسلامی، جمهوری لائيك و جايگاه ما» و گردهمایی سراسری پاریس، دستآورد مهم گفتگوها، نوشته ها و بحث های گروهای کار و سمینارها در زمینه سیاسی رسیدن به این موضع مشخص و روشن بود که در سند سیاسی پیشنهادی به گردهمایی سراسری پاریس متبلور شده است :
«گذار دموكراتيك به نظام جانشين را مستلزم فراخواندن مجلس موسسان مى دانيم كه منتخب همه مردم است و بر مبناى انتخابات آزاد، راى مخفى همگانى و در شرايط آزادى كامل مطبوعات، رسانه هاى گروهى، احزاب و سازمان هاى سياسى تشكيل مى شود. مجلس موسسان، نوع نظام آينده را تعيين، قانون اساسى آن را تدوين و به همه پرسى عمومى واگذار مى كند.»
البته همانجا تاکید می شود که : «در اين كارزار، ما براى استقرار جمهورى مبارزه خود را به پيش مى بریم»
در زمینه سازماندهی هم دستآورد اصلی این دوره، طرح شکل جنبشی مبارزه و شرکتِ فردی اعضای سازمان های سیاسی و منفردین در آن است. گرچه هنوز ویژگی های این شکل جنبشی به طور کامل روشن نیست، ولی کم و بیش همه قبول دارند که جنبش یک سازمان و حزب سیاسی و یا جبهه و ائتلافی از سازمان های سیاسی نیست.
خلاصه کنم. به باور من، تغییر شرایط عینی و ذهنی در جامعه ما تعدادی از فعالان سیاسی را در سپتامبر ۲۰۰۴ در پاریس گرد آورد تا برنامه عملییِ شرکت جمعی یِ خود را در مبارزه یِ مردم ایران برای جایگزین کردن جمهوری اسلامی با نظامی لائیک و دموکراتیک، از راه فراخواندن مجلس موسسان منتخب مردم، تدوین کنند و شکل مناسب این شرکت جمعی را طراحی نمایند.
خواست و مبارزه این فعالان سیاسی که نام «جمهوریخواهان دموکرات و لائیک» را بر خود نهادند در این راستا قرار داشت که در عرصه مبارزه سیاسی ی جامعه ما، نیروهای جمهوریخواه تبدیل به بزرگترین نیروی سیاسی شوند و خواست جمهوریخواهی گسترده ترین بخش مردم ایران را فراگیرد تا بیشترین نمایندگان جمهوریخواه به مجلس موسسان فرستاده شوند و نظام جمهوری لاییک و دموکراتیک، نظام برگزیده ی این مجلس باشد.
پس از گذشت چهارسال از گردهمایی سراسری اول در سپتامبر ۲۰۰۴، شرایط در جهت مناسبِ با این هدف تغییر یافته است:
- دوره دوم انتخابات خاتمی با شکست کامل پروژه «اصلاح از درون» پایان یافته و فکر عبور از جمهوری اسلامی و نه ولایت فقیه، فکر حاکم در میان نیروهای ایرانی و مردم ایران شده است.
- در عرصه جهانی هم، سیاست های ماجراجویانه دولت احمدی نژاد همگان را به این واقعیت رسانده است که تنها جایگزین شدن نظامی دموکراتیک و لائیک به جای جمهوری اسلامی می تواند به این نابهنگامی تاریخی در ایران پایان دهد.
- به رغم سرکوب و جو پلیسی حاکم پس از انتخاب احمدی نژاد، حضور و مبارزه مردم در عرصه های مختلف اجتماعی به شدت جریان دارد و مبارزات زنان، کارگران، دانشجویان، معلمان و ... گسترش بیشتری می یابد.
با توجه به این واقعیت ها، ضرورت وجود «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران» و هر حرکت جمعی دیگری که در راستای تغییر نظام جمهوری اسلامی به نظامی دموکراتیک مبارزه می کند از گذشته هم بیشتر است.
باید توجه داشت که این مبارزه دو ویژگی مهم دارد.
۱- عرصه های مختلف را در بر می گیرد. فعالیت های فرهنگی، افشاگری جنایات جمهوری اسلامی، پشتیبانی از مبارزات مردم، گفتمانسازی، برپایی سمینار و بحث سیاسی بر سر مسائل گِرهی ی تحول دموکراتیک جامعه ایران، و ... همه و همه عرصه های گوناگون این مبارزه یِ همه جانبه هستند.
۲- مبارزه ای طولانی است و مجموعه یِ تلاش ها همواره در راستای هدف نهایی یعنی برچیدن نظام جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس موسسان قرار می گیرند.
در این مبارزه طولانی، جایگاه «جنبش جمهوریخواهان دموکرات و لائیک ایران»، در کنار دیگر نیروهای سیاسی جمهوریخواه و به ویژه در کنار صدهاهزار نفر از هموطنان جمهوریخواهمان در ایران، تقویت قطب جمهوریخواهی از راه شرکت در همه عرصه های مبارزه است تا در تلاش های پس از جمهوری اسلامی برای تشکیل مجلس موسسان، باور و خواستِ جمهوری یی بر مبنای دموکراسی و لائیسیته، باور و خواست غالب در عرصه مبارزه سیاسی ایران باشد.
بهمن امینی
۱۲/۹/۲۰۰۸
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
