برای مراکزی که به نام "دفتر حضرات آیات" در تهران پا گرفته‌اند، امامان جماعت سطح محله‌های تهران، نقش خود را به عنوان دلال و واسطه به خوبی به کار می‌گیرند. چون آن‌ها "وجوهات شرعی" را از کسبه و مردم عادی دریافت و جمع‌آوری می‌کنند و سپس جهت ارسال برای "حضرت آقا" به همین دفترها می‌سپارند. فراموش نشود که همواره بین امامان جماعت در محلات تهران با مراجع تقلید قرار نانوشته‌ای جریان داشته است. چون مراجع تقلید در نهایت نیمی از وجوهات را جمع‌آوری شده را به خود این امامان و رابطان باز می‌گردانند تا بنا به نظر و اجتهاد خویش در جاهایی که صلاح می‌دانند هزینه کنند. | |
در ایران همواره سنت بر آن بوده است که مراجع در شهرهای مختلف از مسجدی مشخص به عنوان دفتر خویش بهره می‌گرفتند. تا جایی که امام جماعت مسجد نیز نمایندگی مرجعی از همین مراجع را به عهده می‌گرفت. اما این رسم، همراه با ناز و نعمتی که بسیاری از مراجع تقلید در سایه‌ی فعال مایشایی خود فراهم دیدند، کم‌کم ورافتاد. چون با پیدایی جمهوری اسلامی، مراجع حکومتی به ثروت و مکنتی بی‌حساب دست یافتند و بر بستر همین ثروت‌های بادآورده مراکزی را جدای از مسجد برای امور به ظاهر مذهبی خویش سامان بخشیدند. به طبع تشدید اختلاف و رقابت درونی مراجع تقلید هم بر اتخاذ چنین شگردی یاری رسانید. در نتیجه هر چند مسجدهای جنوب شهر تهران پایگاه تبلیغی خوبی برای مراجع قم و مشهد قرار گرفت، ولی آنان به این بسنده نکردند و در راه‌اندازی دفترهای شیک و مجلل به شمال شهر تهران بیش از جنوب آن اقبال نشان دادند.
"آیت‌الله‌العظمی محمد فاضل‌لنکرانی" از نخستین مراجعی بود که دفتر مبله‌ای را برای خویش در شمال شهر تهران افتتاح کرد. اقبال او به حکومت در دهه‌ی هفتاد گزینه‌ای مناسب جهت دل‌سپاری به چنین رویکردی به شمار می‌آمد. چون حکومت نیاز داشت که ضمن برنامه‌ی مرجع‌سازی خود به اتکای مراجعی از این دست مشروعیتی برای خویش فراهم بیند. چنانکه دفتر لنکرانی در ابتدای خیابان پاسداران همراه با تابلوی نئون خود چشمان هر عابری را خیره می‌کرد. علی‌رغم مرگ او اینک نیز این دفتر پا بر جاست تا آنجا که بر صفحه‌ی رنگی تابلوی این دفتر، جهت اطلاع‌رسانی به مردم پنج شماره تلفن همراه با فکس آن نقش بسته است.
پس از فاضل لنکرانی مراجع حکومتی دیگر نیز یاد گرفتند که نباید جهت درآمدزایی خود از این قافله‌ی تبلیغی جدید جا بمانند. چون راه‌اندازی دفتر مجلل و شیک به سهم خود بخشی از ملزومات گسترش کار و فعالیت مرجع قرار می‌گرفت. چنانکه در مدت کوتاهی مکارم شیرازی، نوری همدانی، سبحانی تبریزی نیز شگرد و ترفند فاضل لنکرانی را قدر دانستند و در رقابتی تنگاتنگ با او به افتتاح دفتر در خیابان پاسداران اقدام نمودند. وحید خراسانی نیز که دریافته بود نباید از این حرکت تبلیغی دور بماند، حساب‌گرانه به افتتاح دفتری در قلهک تهران دست زد.
ولی اکنون این مراجع حکومتی در سامانه‌ای از پول‌سازی و ثروت‌اندوزی به داشتن دفتری واحد در تهران اکتفا نمی‌ورزند و هر کدام به راه‌اندازی دفترهای دیگری برای گذران اشرافی خویش آن هم بیش‌تر در شمال شهر تهران روی آورده‌اند. در همین راستا تشکیلات وسیع مالی و اداری مکارم شیرازی که بر هر نهاد و وزارت‌خانه‌ای طعنه می‌زند، هم اکنون در تهران بیش از هفت دفتر در اختیار دارد، که پنج دفتر آن در شمال شهر دایر شده‌اند. گفتنی است که او در دفتر خیابان پاسداران خود جدای از فکس و نمابر از سی خط تلفن بهره می‌گیرد. دفتر او در میدان شهدا نیز بیش از سی و پنج خط تلفن در اختیار دارد.
ضمن آنکه مراجع دولتی، شبکه‌ای از همین دفترهای مدرن و امروزی را در شهرهای دور و نزدیک ایران و حتا خارج از کشور نیز سامان بخشیده‌اند. دفترهایی که اغلب به امکانات گسترده‌ی الکترونیکی نیز مجهز شده‌اند. در بسیاری از این دفترها زنان هم به همراه مردان به کار پاسخ‌گویی مراجعان اشتغال دارند. یادآور می‌شود که برخی از این مراکز در تهران، همانند اورژانش و بیمارستان‌های کشور شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند.
مراجع دولتی جدای از تلفن، سایت‌هایی نیز دارند که از طریق اینترنت با مشتاقان خود مرتبط می‌شوند. ولی مطالب این سایت‌ها ضمن هرزه نگاری، بیش از همه به کتابی از طنز و شوخی شباهت دارد. چون پرسش‌ها و استفتاهای تفریحی زنان و جوانان از مراجع تقلید به یکی از سوژه‌های داغ و خواندنی این سایت‌ها تبدیل شده است. همچنین این سایت‌ها تنها به نام خمینی، خامنه‌ای، فاضل لنکرانی اختصاص نمی‌یابد بل‌که بسیاری از مراجع حکومتی دیگر از آن جمله مکارم شیرازی، سبحانی تبریزی، جوادی آملی، وحید خراسانی، صافی گلپایگانی را نیز در بر می‌گیرد. در رقابتی تنگاتنگ بین مراجع تقلید، سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز پذیرفته است که در هر یک از کانال‌هایش پس از اذان ظهر و یا مغرب، به شکل صوتی- تصویری نسبت به پخش نماز جماعت یکی از مراجع تقلید اقدام به عمل آورد.
برای مراکزی که به نام "دفتر حضرات آیات" در تهران پا گرفته‌اند، امامان جماعت سطح محله‌های تهران، نقش خود را به عنوان دلال و واسطه به خوبی به کار می‌گیرند. چون آن‌ها "وجوهات شرعی" را از کسبه و مردم عادی دریافت و جمع‌آوری می‌کنند و سپس جهت ارسال برای "حضرت آقا" به همین دفترها می‌سپارند. فراموش نشود که همواره بین امامان جماعت در محلات تهران با مراجع تقلید قرار نانوشته‌ای جریان داشته است. چون مراجع تقلید در نهایت نیمی از وجوهات را جمع‌آوری شده را به خود این امامان و رابطان باز می‌گردانند تا بنا به نظر و اجتهاد خویش در جاهایی که صلاح می‌دانند هزینه کنند. پیداست که در این زبان مفاهمه‌آمیز، به نیکی رضایت کاسب‌کارانه‌ی هر دو سوی ماجرا تأمین می‌گردد. توضیح اینکه وجوهات، سوای از خمس و زکات تمامی پول‌هایی را در بر می گیرد که مردم به مراجع می پردازند. چنانکه در این پول‌ها "صدقات، نذورات و کفارات" نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.
در تهران جمهوری اسلامی بیش از دو هزار و پانصد مسجد ضمن فعالیت خویش به چنین هدفی یعنی دریافت وجوهات از مردم یاری می‌رسانند. اما آمار هیأت‌های مذهبی تهران از پنج هزار نیز فراتر می‌رود که مدیران این هیأت‌ها هم جمع‌آوری وجوهات را به عنوان هدفی شرعی و مذهبی تعقیب می‌نمایند. در ضمن گردش کار مساجد را در شهر تهران به بهانه‌ی نظارت‌های دولتی به "مرکز رسیدگی امور مساجد" واگذار نموده‌اند تا برای این مسجدها امام جماعت دولتی برگزینند. همچنان که هیأت‌های مذهبی نیز وظیفه دارند تا جهت فعالیت آزادانه‌ی خود از "سازمان تبلیغات اسلامی" مجوز دریافت کنند. با این همه سیاست‌گذاری‌های دولتی به این همه مسجد و هیأت اکتفا نمی‌ورزد. چنانکه شهرداری تهران بنا به تصویب شورای شهر ساختِ بیش از چهارصد و پنجاه مسجد را در اولویت‌های برنامه‌ای خود قرار داده است که در حال احداث می‌باشند. مساجد مجللِ در حال احداث به طور عام در محلات نوساز شمال شهر تهران جانمایی شده‌اند که با سیاست راه‌اندازی دفتر از سوی مراجع در این مناطق اعیان‌نشین همخوانی و همسویی دارد.
هر چند گفته می‌شود که آمار مراجع شیعه در ایران به بیش از صد و شصت نفر می‌رسد، ولی حکومت تنها تعداد انگشت شماری از آن‌ها را به رسمیت می‌شناسد. گفتنی است که مراجع حکومتی و یا غیر حکومتی توأمان با دور زدن سازمان اوقاف، املاک فراوان و حتا کارخانه‌های بی‌شماری را در اختیار دارند که از درآمد آن‌ها به گونه‌ای که می‌خواهند، خودسرانه بهره می‌گیرند. اکثر این کارخانه‌ها و اماکن وقفی در سامانه‌ای از کار عام‌المنفه و یا خیریه از پرداخت عوارض و مالیات معاف شده‌اند. با عنایت به اینکه بخش ساخت و ساز در ایران بیش از هر بخشی به سودآوری شهرت دارد، مراجع نیز این بخش را عرصه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری خود یافته‌اند.
چنین رویکردی به پخش اخبار و شایعات فراوانی در سطح جامعه از عمل‌کرد ناصواب مراجع یاری می‌رساند. تا جایی که مکارم شیرازی بین مردم ضمن شهرت به پاساژسازی، "سلطان شکر" هم نام گرفته است. در عین حال مراجع دولتی در گذران خویش از تسهیلات دفتر رهبری، سازمان تبلیغات اسلامی، امور مساجد و شهرداری تهران به حد کافی سود می‌جویند. از سویی دیگر امامان جماعت هم ضمن الگوگذاری از رفتار مراجع حکومتی، حیاط و فضای وقفی مسجد را همراه با پاساژسازی به مکانی درآمدزا برای آن تبدیل نموده‌اند. اما هر کسی به راحتی می‌تواند حدس بزند که این درآمدها در نهایت به جیب چه کسانی سرریز می‌کند!
به هر حال بی‌دلیل نیست که مراجع جهت تأسیس دفتر راهِ شمال شهر تهران را در پیش گرفته‌اند. چون ثروت شمال شهر بستری مناسب برای درآمدزایی ایشان فراهم می‌بیند. بر چنین بستری ثروت‌مندان هم به منظور چپاول مردم، در تعامل نزدیک با آیت‌الله‌ها و مراجع تقلید مشروعیتی دولتی برای خویش سامان می‌بخشند./
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
