شجاعتِ عقلانی و مدنی

به شاه گفتند:" قلم ما برشمشیر تو پیروز خواهد شد"، و به شیخ که نعره زده بود:"بشکنید این قلم ها را" پیام دادند:" آن چه باید شکسته شود قلم نیست، اندیشگی و رفتارِسرشاراز جهالت توست." و امروز بیخِ گوشِ جباریت به سانسورگران‌اش پیغام داده اند: "آن که باید «پوست‌اندازی» کند، حاکمیت و از جمله وزارت
ارشاد است و نه کانون نویسندگان ایران."

اول اسفند ماه سال 1346سرفصل فعالیت کانون نویسندگان ایران است، درچنین روزی پس از سال‌ها فکر وتلاش، سرانجام بخشی از اهل قلم با انتشار بیانیه ای آخرین گام درراه تحقق یکی از آرزوهای اش برداشت، تا حدود دو ماه بعد، در اردیبهشت ماه سال 1347 تشکل صنفی و دموکراتیک‌اش برپا کند، تا برای نخستین بار در تاریخ میهنمان زیر یک سقف گردآیند و حق حیات شان - آزادی اندیشه و بیان و قلم بدون حصر و استثناء ، لغو هرگونه سانسور و حق برپائی تشکل مستقل – را از دیکتاتوری و خودکامگی بگیرند.(1)
درنخستین کنگره نویسندگان ایران که تیرماه سال 1325 برگزارشد، خواستِ برپائیِ سندیکا یا اتحادیه‌ی اهل قلم مطرح شد و در دستورکاربرگزار کنندگان کنگره قرارگرفت (2). ازآن پس افراد، محافل، جمع ها و گروه‌های متعدد و مختلف فرهنگی ( به ویژه جمع های ادبی) دَمی از تلاش برای برپائی چنین تشکلی درنگ نکردند.(3). دیداربرخی ازاهالی قلم با نخست وزیرِ وقتِ رژیم شاه، آقای امیرعباس هویدا با هدف اعتراض به وجود سانسور و قلم شکنی رژیم پهلوی (4) و ماجرای برگزاری کنگره‌ی نویسندگان و شاعران و مترجمان از سوی دربار شاهنشاهی، دو رویدادی بودند که سامان گیریِ کانون نویسندگان ایران را تسریع کردند (5). تحریم کنندگان کنگره‌ درباری دراول اسفند ماه سال 1346 با انتشار"بیانیه‌ درباره کنگره نویسندگان" دلایل مخالفت شان با برگزاری چنین کنگره ای را اعلام کردند.(6). حرف شان هم حرفِ حساب بود و بالطبع بی جواب. می گفتند: شرط ضرور برای تشکیل چنین کنگره هائی آزادی ‌های واقعی نشرو تبلیغ و بیان افکاراست، و دخالت نکردن حکومت در کار اهل قلم و هدایت ادبیات درجهات رسمی سیاسی، و نیز وجود اتحادیه ای آزاد و قانونی که نماینده و مدافع حقوق اهل قلم و بیان کننده ی آرای آن ها باشد، و خُب رژیمی که سانسور می کند، قلم می شکند و اهل قلم تهدید و تحدید و زندانی می کند را چه به برگزاری کنگره نویسندگان آنهم در ابعاد جهانی؟!. ایستادگی این جمع دربرابراغواگری فریبکارانه و صدوربیانیه ی تحریمِ کنگره ناقوس میلاد کانون نویسندگان ایران به صدا در آورد.

کانون نویسندگان ایران میلاد و فعالیت رسمی اش را در اردیبهشت ماه سال 1347 با صدور بیانیه ای باعنوان" در باره یک ضرورت " آغاز کرد، ضرورتی که وجود آزادی اندیشه و بیان و قلم بود، که " ...تجمل نیست، ضرورت است، ضرورت رشد آینده ی فرد و اجتماع " .(7)، و کانونیان برای دستیابی به این "ضرورت "جانانه و شجاعانه راه افتادند، راه افتادنی که امروز با 45سال فعالیت بی وقفه و با کارنامه ای غرورآفرین، کارنامه ای که حتی هنگام که کانون شقه شده زیر ساتور سانسور و اختناق بود، و یا قلم شکنانی از تبار خمینی برای نابودی اش شمشیر از رو بسته بودند و بسته اند، می‌درخشید و می درخشد.(8)
45 سال فکر و تلاش کانونیان، علی رغم فرازها و نشیب ها و لغزش ها و خطاها، به اعتبار خواست ها و آرمان‌ها و رفتاری با متانت و درایت، زرین برگ های تاریخ و حیات جنبش روشنفکری میهنمان شده است، کانونی که به پاره‌ای از قلب آزاداندیشی و آزادیخواهی در میهنمان و به یکی از ماندگارترین تشکل های مدنی واز پیشاهنگان و پیشتازان چنین تشکل هائی بَدَل شده است ، کانونی تجلی و مظهر شجاعت عقلانی و مدنی که به شاه گفتند:" قلم ما برشمشیرتو پیروز خواهد شد". به شیخ که نعره زده بود :"بشکنید این قلم ها را" پیام دادند:" آنچه باید شکسته شود قلم نیست، اندیشگی و رفتارِ سرشار از جهالت توست.". شیخان را ناسورِاین جسارت و شجاعت چنان کاری بود که هیچ چیز جزریختن خون گرانفدرترین روشفنکران میهنمان مرهم‌اش نیافتند.
اول اسفندماه سرآغازفعالیت چنین کانونی‌ست، کانونی که به" فریاد یک ملت بدل شده است" (9) و با "صدای آواز"‌(10)ی شایسته قلم، بیخ گوشِ جباریت به سانسورگرانی که گفته اند کانون نویسندگان برای فعالیت مجدد باید " پوست اندازی" کند، پیغام داده‌اند: " آنکه باید پوست بیاندازد سرکوبگرانی هستند که سد راه این تشکل نویسندگان آزادی‌خواه و مستقل شده و با تمام وجود کمر به نابودی آن بسته‌اند"،"... آن که باید «پوست‌اندازی» کند حاکمیت و از جمله وزارت ارشاد است و نه کانون نویسندگان ایران."(11)، قلم شکنان، سانسورگران، شکنجه گران و آمران و عاملان قتل شاعران و نویسندگان میهنمان‌ می باید " پوست بیاندازند" نه کانون و کانونیانی که بیش از 4 دهه است شولای آزادی و آزادگی برتن کرده‌اند.

*******

منابع و کتابنامه:

1- مجله آرش ( تهران) ،شماره 17، فروردین و اردیبهشت سال 1347
- مسعود نقره کار، بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران، در باره کانون نویسندکان ایران، جلد اول، انتشارات باران، سوئد، سال 2002( از ص 111 تا ص 147).
2- نخستین کنگره نویسندگان، سال 1326، چاپ خارج از کشور و داخل ( تهران).
– بالایی، کریستف: از کنگره تا کنگره ای دیگر، ترجمه شهین سراج، ماهنامه فرهنگی و هنری کلک، آبان– دی 1374، شماره 70-68
- مسعود نقره کار، بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران، در باره کانون نویسندکان ایران، جلد اول، انتشارات باران، سوئد، سال 2002( از ص 96 تا ص 100).
3- یدالله رویائی، گفت وگو، بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران، در باره کانون نویسندکان ایران، جلد پنجم، انتشارات باران، سوئد، سال 2002
4- براهنی، رضا : تاریخ کانون نویسندگان ( روایتی دیگر) کلک, شماره 6، شهریور 1369
- براهنی، رضا: ظل الله، شعر های زندان، چاپ اول، چاپ ابجد، نیویورک 1354
5- سپانلو، محمدعلی: " سرگذشت کانون نویسندگان ایران، نشر باران، سوئد، سال 2002
- سپانلو، محمدعلی: خاطراتی از فصل اول کانون نویسندگان ایران 49- 1346 کلک، شماره 4، تیرماه 1369
6- مجله آرش ( تهران) ،شماره 17، فروردین و اردیبهشت سال 1347
- مسعود نقره کار، بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران، در باره کانون نویسندکان ایران، جلد اول، انتشارات باران، سوئد، سال 2002
7- کاظمیه، اسلام : در باره یک ضرورت، آرش ، شماره 17، فروردین و اردیبهشت 1347
- ومنابع شماره 6
8- ر.ک به 5 جلد کتاب "بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران"، و تارنمای کانون نویسندگان ایران، و تازه ترین شماره نشریه " اندیشه آزاد"، خبرنامۀ کانون نویسندگان ایران دورۀ سوم، شمارۀ هفتم، دیماه هزاروسیصد و نودو دو
http://perslit.com/kanun-andishe-azad-2013.pdf

- پرهام، باقر: نگاهی به جنبش روشنفکران ایران، کتاب جمعه , آبان ماه 1358
- پرهام، باقر: کانون نویسندگان و نقش روشنفکران در تحولات ایران معاصر، گردون، شماره 60و 61، بهار 1378
- پرهام، باقر: حزب توده و کانون نویسندگان ایران، کتاب جمعه، شماره 25, 26 , 27 , 28 , بهمن و اسفند 1358
- پرهام ، باقر: تجارب گذشته کانون نویسندگان ایران، و ضرورت های کنونی، پاریس 29 آدر ماه 1989
- رهبری آگاه و رهبری نا آگاه، گفت و گو با باقر پرهام، گردن، شماره 32/31
- محمد مختاری، تمرین مدارا و ذهنیت انتقادی، گردون، شماره 33/34
9- کاظمیه ، اسلام : کفت و گو باسیروس نشواد ( ما فریاد یک ملتیم)، دیدار، شماره 2، سال اول ص6.
10- صدای آواز، ويژه نامه ای که کانون در سوگ محمد مختاری و محمد جعفر پوينده منتشر کرد.
11- اطلاعیه کانون نویسندگان ایران، مورخه 21 بهمن ماه سال 1392/
کدام یک باید «پوستاندازی» کنند: آزادیخواهان یا سرکوبگران؟

برخی دیگر از کتاب ها و مقاله ها :
1- آل احمد، جلال: یاد نامه به کوشش علی دهباشی، نشر به دید ( تهران)، سال 1378
2- آل احمد، شمس : از چشم برادر( در باره جلال آل احمد)، یادداشت های روزانه، انتشارات کتاب سعدی، قم، تابستان 1369
3- اندیشه آزاد، ( نشریه کانون نویسندگان ایران) شماره های منتشره در سا لهای 1358و1359
4- م.ا. به آذین : از هر دری ... انتشارات جامی، تهران 1370
5- م.ا. به آذین، گفت و گو با بهزاد موسایی، فرهنگ و توسعه ، شماره 51، سال 1380
6- بولتن( های) خبری کانون نویسندگان ایران، بهمن 1356
7- یلفانی، محسن - پاکدامن، ناصر: بررسی و ارز یابی یک تجربه، سخنرانی در نشست همگانی کانون نویسندگان ایران در تبعید، پاریس ، دی ماه 1367
8- پیام دانشجو، نشریه " کمیته برای آزادی هنر و اندیشه در ایران ( کیفی ) – امریکا- شماره های متعدد
9- خبرنامه کانون نویسندگان ایران, شماره های 1و2و3( سال 1358)
10- ده شب ( شب های شاعران و نویسندگان در انجمن فرهنگی ایران و آلمان ), انتشارات امیر کبیر, 1356
11- ساعدی، غلامحسین: تاریخ شفاهی ایران, مصاحبه دانشگاه هاروارد با دکتر ساعدی، الفبا، شماره 7، 5 آوریل 1849، مصاحبه کننده: ضیا صدقی
12- سرکوهی، فرج : یاس و داس , بیست سال روشنفکری و امنیتی ها، نشر باران، سال 2002
13- سیف، اسد: تاریخ کانون نویسندگان ایران به روایت سپانلو، مجموعه مقاله های " زمینه و پیشینه اندیشه ستیزی در ایران "،مرکز پخش انتشارات فروغ , آلمان1383
14- شب یاد بود نیمایوشیج ، گفت و گوی جلال آل احمد، نامه کانون نویسندگان، سال 1358
15- شمس لنگرودی، تاریخ تحلیلی شعر نو، تاسیس کانون نویسندگان ایران، جلد سوم 1349-1341 نشر مرکز،
1377
16- طاهباز، سیروس: یادنامه در ماهنامه پایاب، سال اول، شماره 2، دی ماه 1378
17- کوشان، منصور: حدیث تشنه و آب، روایت کامل از سایه روشن های کانون نویسندگان ایران، نشر باران، سوئد.
18- مومنی ، باقر: از یک در به صد در، آدینه ، شماره 89
19- مومنی ، باقر: درد اهل قلم، انتشارات توکا، سال 1356
20- نادرپور، نادر: گفت و گو با محمود خوشنام " من درآوردی به جای نو آوری"، کیهان ( چاپ لندن)، شماره 661 ژوین 1997
21- نامه کانون نویسندگان، ازشماره 1 تا شماره 5 ( سال های 1358 و 1359)
22- اسماعیل نوری علاء، کانون نویسندگان ورویارویی بادولت ها، نشریه ایرانیان واشنگتن، شماره 79، جمعه 26 آذرماه 1378
23-مختاری، محمد: انسان در شعر معاصر، چاپ اول، سال 1372، انتشارات توس، تهران
24- مسعود نقره کار، بخشی از تاریخ جنبش روشنفکری ایران، بررسی تاریخی - تحلیلی کانون نویسندگان ایران و کانون نویسندگان ایران در تبعید، 5 جلد، نشر باران ، سوئد، سال 2002
- جلد اول : دوره اول فعالیت کانون، سال 1345 تا 1349
- جلد دوم : دوره دوم فعالت کانون، سال 1355 تا 1360
- جلدسوم: دوره سوم فعالیت کانون، 1367 تا 1380
- جلد چهارم : کانون نویسندگان ایران در تبعید و انجمن قلم ایران در تبعید،1361 تا 1380
- جلد پنجم : مصاحبه با بنیانگذاران واعضاء کانون نویسندگان ایران و...درباره روشنفکری، روشنفکران و کانون نویسندگان ایران و کانون نویسندگان ایران "در تبعید" و....