بازداشت گسترده روزنامه نگاران؛
انتخابات تازه چگونه انتخاباتی است؟

بی بی سی: حضور همزمان نیروهای امنیتی در دفتر پنج نشریه و بازداشت شماری از روزنامه نگاران شاغل در روزنامه های اعتماد، شرق، آرمان و بهار و نیز هفته نامه آسمان در محل کارشان، اقدامی بی سابقه در پرونده قطور و پرسابقه برخورد با مطبوعات و روزنامه نگاران در جمهوری اسلامی محسوب می شود.

پیش از این، حتی در اردیبهشت سال ۱۳۷۹ که تعداد زیادی از روزنامه های به اصطلاح رایج به صورت فله ای توقیف شدند نیز سابقه نداشته که ماموران امنیتی در این حجم و به طور همزمان در تحریریه پنج نشریه حاضر شوند و تعدادی از روزنامه نگاران را در محل کار خود بازداشت کنند.

این اقدام از یک جهت دیگر نیز کم سابقه است. در جمهوری اسلامی ایران، طبق سنتی نانوشته، معمولا در آستانه انتخابات مهم از جمله انتخابات ریاست جمهوری، فضای رسانه ای و سیاسی تا حدودی گشوده می شد تا به گفته رهبران نظام، تنور انتخابات داغ و در نتیجه میزان مشارکت افزایش یابد.

اما به نظر می رسد که در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری، داغ شدن تنور انتخابات، مشارکت بالای مردم، آزادی نسبی رسانه ها و فعالیت های حزبی که می تواند نمایانگر میزانی از آزادی در آستانه انتخابات و یا دست کم شور و شوق انتخاباتی باشد، جزو دغدغه ها و اولویت های تصمیم گیران نیستند.

در ماه های اخیر، نه تنها درخواست ها برای آزادی زندانیان سیاسی و در راس آنان، میرحسین موسوی و مهدی کروبی رهبران جنبش سبز مورد قبول حاکمیت قرار نگرفته است، بلکه حتی آستانه تحمل در میان اصولگرایانی که مراکز اصلی قدرت از جمله در نهادهای نظامی و امنیتی را در دست دارند تا آنجا پایین آمده که اظهار نظر حبیب الله عسگر اولادی، یک چهره پرسابقه و شناخته شده در میان اصولگرایان، مبنی بر اینکه او آقایان موسوی و کروبی را از "سران فتنه" نمی داند، تحمل نمی شود و وی را نیز آماج انتقادهای تند می سازد.

موج تازه ای که نشانه یا تمایلی از بسته تر کردن فضای سیاسی و رسانه ای قلمداد شده، با سخنرانی اخیر آیت الله علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی و هشدار او به کسانی که از "انتخابات آزاد" سخن می گویند آغاز شد.

اما چنین رویکردی در ماه های اخیر به صورت پیگیر هم از سوی چهره های سیاسی اصولگرا و هم از سوی چهره های نظامی و امنیتی از جمله مقامات بلندپایه سپاه و وزارت اطلاعات دنبال شده است.

این جریان، خود را پیرو راستین و مطیع مطلق آیت الله خامنه ای می خواند و رویارویی با "فتنه سبز"، اصلاح طلبان و نیز "جریان انحرافی" را در راس برنامه های خویش قرار داده است.

در تحلیلی که به نظر می رسد مبنای کار و برنامه ریزی نهادهای تصمیم گیر در جمهوری اسلامی است، احتمال بروز دور تازه ای از ناآرامی ها و اعتراضات به ویژه در جریان و یا پس از انتخابات ریاست جمهوری سال آینده بسیار بالا پیش بینی شده است.

هر چند در تحلیل ها و ارزیابی های مطرح شده، به دلایل متفاوتی برای این ناآرامی های احتمالی از "علل اقتصادی و معیشتی" گرفته تا احتمال "تلاش های گروه نزدیک به محمود احمدی نژاد" که به جریان انحرافی مشهور شده و یا "توطئه های جریان فتنه که در هماهنگی و ارتباط با مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از کشور و دولت های خارجی" اشاره شده، اما همه آنها بر ضرورت برخورد پیشاپیش با این اقدامات برای جلوگیری از ناآرامی های احتمالی تاکید کرده اند.

در این رویکرد، تمرکز نه بر دلایل و انگیزه های ناآرامی های احتمالی، بلکه بر نحوه برخورد و نیز زمان مناسب برای مقابله با آنها بوده است.

درواقع، به نظر می رسد حاکمیت به ویژه با تجربه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ و حوادث پس از آن به این نتیجه رسیده است که برای اطمینان خاطر بخشیدن به رهبر جمهوری اسلامی که انتخابات دیگر به یک "چالش امنیتی" تبدیل نخواهد شد، علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد.

مجموعه نشانه ها و تدابیر اندیشیده شده که هم در اظهارنظرها و هم در اقداماتی نظیر تغییر قوانین انتخاباتی و برخوردها و دستگیری ها تجلی یافته، حکایت از آن دارد که در پیش گرفتن رویکردی متفاوت با دوره های قبلی انتخابات، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و به مرحله عمل درآمده است.

چنین روندی که پیش از این در جریان برگزاری انتخابات مجلس نهم نیز آزموده شده، مبنا را بر این فرض قرار می دهد که به جای منتظر ماندن و غافلگیر شدن در جریان برگزاری و یا فردای انتخابات، بهتر است از هم اکنون طوری عمل شود که اصولا زمینه ای برای بروز ناآرامی و اعتراض به وجود نیاید.

لازمه چنین کاری، امنیتی کردن فضای سیاسی کشور است و برای آنکه مجال عملی کردن این ایده فراهم شود، آن هم در شرایطی که هیچ نشانه ای از یک اعتراض سازمان یافته قابل پیش بینی دست کم برای همگان آشکار نیست، چهره های امنیتی و نظامی در دادن هشدار نسبت به محتمل و قریب الوقوع بودن ناآرامی و اعتراض، خودخواسته پیشقدم شده اند.

نیروهای نظامی و امنیتی امیدوارند که دادن این هشدارها و نیز موجی از بازداشت ها که معمولا با حمایت رسانه های همسو و انتشار آنچه که منتقدان آن را "پرونده سازی" می خوانند همراه است، بتواند دلیل و توجیه لازم را در اختیار آنان قرار دهد تا در آستانه انتخابات، چتر کنترلی خود را گشوده تر از هر زمان دیگر کنند.

به این ترتیب، به نظر می رسد که در چنین شرایطی، حاکمیت کمتر از هرچیز دیگر نگران آن است که انتخابات آینده تا چه اندازه با مفهومی که از "انتخابات" در ذهن نقش می بندد همخوان خواهد بود؛ حتی اگر مبنای این مقایسه نه موازین مخالفان جمهوری اسلامی و نه آنچه منتقدان اصلاح طلب در جمهوری اسلامی می خواهند، بلکه معیارها و تعاریف رسمی و تثبیت شده حاکمیت از فرآیندی سیاسی به نام انتخابات باشد.