آلودگی بصری و حقوق شهروندی

فضای پشت بام تمامی ساختمان‌‌های بلند مرتبه‌ی‌ شهر تهران را با مجموعه‌ای از آنتن‌ها و دكل‌های متنوع و گوناگون پوشانده‌اند كه كاربری‌های متفاوتی را برای صاحبانشان به انجام می‌رسانند. در همين راستا اداره‌های آب، برق،‌ تلفن، شهرداری‌ها و بيمارستان‌ها همراه با نهادهای دولتی و خصوصی ديگر جهت ارتباط درون بخشی و يا برون سازمانی خود از اين آنتن‌ها بهره می‌برند.

همچنين كارخانه‌هایی كه در حاشيه‌ی تهران در مبادی برون شهری اتوبان كرج و يا جاده‌ی ساوه و ورامين به فعاليت اشتغال دارند، دفتری را خارج از محدوده‌ی طرح ترافيك تهران در پهنه‌ی عباس‌آباد و خيابان مطهری (تخت طاووس) برمی‌گزينند و از آنجا به اتكای دستگاه‌های بی‌سيم مسايل و مشكلات داخلی و روزمره‌ی كارخانه و يا مجموعه‌ی خود را پيگيری می‌نمايند. چون ارتباط راديویی امكانات كارآمد و مناسبی برايشان فراهم می‌كند. چنانكه اكثر آن‌ها كه از پوشش حمايتی دولت بهره می‌گيرند، برای رفع مشكل ارتباطی خود از چنين ابزار و امكاناتی استفاده می‌برند.

هم اكنون حدود هفتصد سايت راديویی در پهنه‌ی تهران بزرگ فعاليت دارند كه اكثر آن‌ها نهادهای دولتی و خودی را پوشش می‌دهند و اگر هم خصوصی باشند مديران دولتی گرداننده‌ی‌ اصلی آن‌ها به شمار می‌آيند. تا آنجا كه بنا به بهانه‌‌گيری‌های به ظاهر امنيتی، بنگاه‌ها و افراد غير خودی به گستره‌ی ارتباطی آن راهی ندارند. حتا در محدوده‌ی خودی نيز تنش و رقابت بين عوامل درون حكومتی به خط قرمزهایی بدل می‌شود تا اغيار نتوانند از تسهيلات راديویی لازم بهره‌مند گردند.

با اين همه طبق آمارهای موجود تا كنون بيش از دوهزار و صد نهاد خصوصی و دولتی تقاضای بهره‌گيری از سايت‌های راديویی را نموده‌اند، كه از مجاری مختلف با خواست آنان مخالفت به عمل می‌آيد. ضمن آنكه مخابرات، وزارت اطلاعات، نيروی انتظامی، بسيج و سپاه هركدام يكه‌تازان بلامنازع اين معركه‌اند كه در رقابت‌ها و رويارویی درون گروهی هيچ ارگان و نهادی را يارای آن نيست تا به حريم آنان دست يابد. پيداست كه هر يك از آنان فقط خودشان می‌دانند كه دارند چه كار می‌كنند در نتيجه همچنان تلاش می‌ورزند تا در حريم و حوزه‌ی كاريشان نهايت مخفی‌كاری را به عمل آورند.

ضمن آنكه در رسانه‌های عمومی فقط به تبعات و عوارض ناشی از تشعشعات اين شبكه‌های پيچيده اشاره می‌گردد تا سلامت روانی و جسمی مردم تهديد نشود، چنانكه همه از عوارض پارازيت‌ها و امواج ناخواسته‌‌ی راديویی در سطح شهر تهران سخن می‌گويند. ولی سويه‌های ديگری از مشكل‌آفرينی اين دكل‌ها و آنتن‌ها همچنان ناگفته می‌ماند چون بدون بررسی و واكاوی چندسويه، به آشكارا مشكلات و عوارض بصری آن‌ها ناديده گرفته می‌شود. زيرا هم‌اكنون بر پشت بام‌ ساختمان‌های مرتفع شهر تهران بيش از هفت هزار و هشت ‌صد دكل و يا آنتن‌ ويژه‌ی هوایی با ارتفاع بلند شناسايی شده‌اند كه برافراشتن همين آنتن‌ها و دكل‌های ده‌ها متری در سطح معابر و گذرگاه‌‌های شهری می‌تواند آسيب‌زایی و زيان‌بخشی بصری آن را هم بازتاب دهد.

پيداست حضور ناخواسته‌ی آنتن‌ها در فضای عمومی و چيدمان خيابان‌ها و معابر، بر آلودگی بصری نمای شهر نيز می‌افزايد. اما شهروندان تهرانی همچنان بر خواست همگانی خود پای‌ می‌فشارند كه به هيچ نهاد و گروهی نبايد اجازه داد تا با زير پا نهادن حقوق شهروندی به سيمای خيابان‌ها و مبلمان شهری زيان و آسيب رساند.

به طبع بی‌قوارگی در چيدمان شهرها محصول طبيعی ذهن شلخته‌ی مديرانی است كه نمی‌توانند بر اصول سازمانی ِ قانون‌مند و درستی‌ پای‌بند باشند و يا به عبارت درست‌تر نظام‌مند عمل نمايند. از سویی ديگر به نظر می‌رسد كه بی‌قوارگی و شلختگی در فضای شهر همسو با هرج و مرج دولتی عمل می‌كند و به منظور آشوب‌زایی در جامعه، بخشی از نيازهای سياسی كارگزاران آشكار و پنهان حكومتی را نيز برمی‌آورد. چون با بهره‌گيری از همين رويكرد، آنان به روشنی خواهند توانست به اتكای سامانه‌های ناشناخته‌ای از آنتن‌ها، شيوه‌ها و شگردهای آشوبگرانه و ضد مردمی خود را بيشتر و بهتر بيازمايند و در نتيجه به ظاهر همچنان به ماندگاری و بقاي خويش ادامه دهند.

در جهان امروز ضمن برنامه‌ريزی لازم و طراحی شهری، كالبد و فضای عمومی شهرها را می‌سازند و بنا می‌كنند. اگر شهرهایی ناخواسته و ناسازگار با آموزه‌های زيست محيطی و زيباسازی شهری رشد نمايند و همچنان بدون طراحی شهری لازم رها شوند تا از الگوهای تصادفی و خود به خودی سود جويند، به طبع به آسيب‌زایی و مشكل‌آفرينی آن‌ها نيز افزوده خواهد شد.

با اين همه در شرايط حاضر نيز به راحتی می‌توان از آموزه‌های مديريت شهری جهت رفع تنگناها و كاستی‌های موجود بهره گرفت و تحت پوشش مقررات و ضوابط شهرسازی، ساماندهی آنتن‌ها و دكل‌ها را هم به اجرا گذاشت. در همين فرآيند به آشكارا همسان‌سازی سازه‌ها با مبلمان شهری نيز تسهيل می‌پذيرد. به طبع اگر دولت بپذيرد- كه متأسفانه نخواهد پذيرفت- ضمن ساماندهی ساخت و سازها مشكل پارازيت‌ و امواج مغناطيسی هم رفع خواهد شد. همچنين بهره‌مندی از شيوه‌های ديجيتالی و به روزكردن شبكه‌ها نيز می‌تواند تا حد امكان از ناسازگاری بصری در محيط شهر بكاهد.

تأكيد می‌گردد كه جهت اداره‌ی بهينه‌ی شهرهای امروزی هيچ‌گاه نبايد تلطيف بصری شهروندان را به فراموشی سپرد چون شلختگی و بی‌قوارگی فضای شهر، عوارض و آسيب‌های ديداری شهروندان را نيز فزونی‌ می‌بخشد. همچنين همه‌ی شهروندان جامعه حق دارند تا بنا بر جايگاه اجتماعی خويش، به منظور بهره‌مندی از حقوق شهروندی از فضای بصری و ديداری مناسبی هم سود جويند كه نشاط و شادمانگی‌شان را برانگيزد و از فشار و خستگی كار روزانه بكاهد. حقوقی كه متأسفانه همانند حقوق ديگر، حاكميت جمهوری اسلامی آن را ناديده می‌انگارد. آبان ماه نود و يك.