majidsedghi@yahoo.com
آخرین فیلم مایکل ( میشائیل ) هانکه فیلمساز هفتاد ساله اتریشی تباربه نام ( عشق ) که این روزها برپرده سینماهای فرانسه است روایت تلخ ( اما واقعی ) دوران سالخوردگی است . داستان زندگی زوج موسیقیدانی که پس از سالها تدریس موسیقی اکنون در هشتادسالگی , پیری , بیماری , تنهایی و مرگ را تجربه می کنند و به مرور خاطرات گذشته می پردازند. فیلم شاهکاری است که از زاویه ای تازه به موضوع عشق و مرگ نگریسته است . هانکه در ( عشق ) اثری فراتر از یک احساس را ارائه می دهد و از آن دسته فیلم هایی است که می گوید چرا باید سینما را دوست بداریم.
این فیلم که امسال جایزه ی نخل طلای جشنواره کن را دریافت کرد با شرکت دو بازیگر توانای سینمای فرانسه ( ژان لویی ترین تینیان81 ساله و امانوئل ریوای 85ساله ) آنچنان واقعی و مستند گونه به نظر می رسد که گاه تماشاگر احساس می کند با نشستن درفضای بسته یک آپارتمان شاهد زندگی زن و شوهر پیری است که همچنان به زندگی می اندیشند . هانکه برای دکوراسیون آپارتمان می خواست آپارتمانی مشابه آپارتمان پدرو مادرش در وین باشد . هانکه در این مورد می گوید : برای من روشن بود که این فیلم در باره ی پدر و مادر من نیست . وقتی شما فیلمنامه ای را می نویسید همواره یک موقعیت جغرافیایی را در ذهنتان مروز می کنید. من در این مورد از مدل آشپزخانه و اتاق خواب پدرومادرم الهام گرفتم .
هانکه درسال 2009 نیز در جشنواره کن برنده ی جایزه ی نخل طلای این جشنواره به خاطر فیلم (روبان سفید ) شده بود . فیلمی که البته تفاوتهایی با آخرین فیلم کارگردان دارد و به گفته خودش از خشونت فیلم قبلی در آخرین فیلمش خبری نیست ویا حد اقل به اندازه فیلم قبلی نیست . هانکه یک بار دیگر در جشنواره کن 2001 به خاطر فیلم ( معلم پیانو ) جایزه ی بزرگ این جشنواره را دریافت کرده بود .هانکه در باره ی ( عشق ) می گوید :
من نمی خواستم فیلمی با یک احساس کاذب و نادرست خلق کنم . برای من این که قهرمان زن فیلم می میرد یا زنده می ماند مهم نبود .( عشق ) به سادگی این پرسش را مطرح می کند که شما چگونه با درد و رنجی که یکی از عزیزانتان دارد برخورد می کنید . و اما در مورد این فیلم یک مساله نیز برای من بسیار اهمیت داشت و آنهم گزینش بازیگرانی بود که بتوانند به دو شخصیت اصلی فیلم جان ببخشند . خوشبختانه در مورد انتخاب بازیگران من به هردوی آنها اطمینان کامل داشتم . آنها بازیگران فوق العاده ای هستند .
فیلم عشق در ظاهر فیلمی است در باره پایان زندگی و درد و رنج ولی می تواند آغاز یک زندگی نیز باشد . هانکه بارها در گفت و گوهای رسانه ای تاکید کرده بود که او در میان بستگانش نمونه هایی از قبیل زوج سالخورده فیلم دیده بود و همواره این پرسش که آنها چگونه با درد خود کنار می آیند . زمانی که سرانجام شروع به نگارش فیلمنامه کرد از همان ابتدا ترین تینیان را برای نقش اول مرد انتخاب کرد هانکه می گوید : من همیشه دوست داشتم با این بازیگر کارکنم و فکر می کنم این فیلم بدون او هرگز ساخته نمی شد.
ترین تینیان که از اواخر سالهای 1990 اعلام کرد که از دنیای سینما کناره گیری خواهد کرد و فعالیت هنری اش را تنها در زمینه تئاتر ادامه خواهد داد با کمی تردید پذیرفت که فیلمنامه ی هانکه را بخواند او در این مورد گفت :
وقتی فیلمنامه را خواندم به شدت منقلب شدم . به هانکه گفتم من تا حالا چنین فیلمنامه ای را نخوانده بودم یادم هست در آن زمان به لحاظ روحی در شرایط مناسبی نبودم . وقتی این موضوع را با تهیه کننده فیلم مارگریت منگوژ در میان گذاشتم به من گفت تو حالت خوب نمی شود مگر آنکه در این فیلم بازی کنی . او درست می گفت و چنین هم شد.
امانوئل ریوا که سال ها پیش در فیلم ( هیروشیما عشق من ) ساخته ی آلن رنه درخشیده بود انتخاب بعدی هانکه بود :از همان ابتدا اورا بردیگر بازیگران زن فرانسوی ترجیح دادم نه تنها برای این که او بازیگر بزرگی است بلکه برای این که او همراه با ترین تینیان در فیلم من می توانستند نمونه یک زوج کامل باشند .
ریوا هم یکبار در باره این فیلم و هانکه گفته بود : می نمی توانستم پیشنهاد بازی در فیلمی از هانکه را رد کنم . این به نظر غیرممکن به نظر می رسید.
امانوئل ریوا که نقش (آن) را در فیلم بازی می کند فعالیت هنری اش را با بازی کردن در تئاترهای پاریس آغاز کرد که از آنجمله می توان به نمایشنامه های بچه های آفتاب – مکبث – بازگشت هارولد پینتر و سن ژان اشاره کرد. نخستین فیلمی که بازی کرد ( خانواده بزرگ ) در سال 1958بود ولی شهرت او در سینما یک سال بعد و با فیلم معروف ( هیروشیما عشق من ) آغار شد . اودر این فیلم در نقش بازیگری ظاهر می شد که برای فیلمبرداری فیلمی در باره ی صلج به هیرشیما در ژاپن – چند سال پس از فاجعه بمباران اتمی هیروشیما – می رود . او در این سفربا یک مرد جوان ژاپنی آشنا می شود و به عمق فاجعه ای که بر سر ساکنان هیروشیما رفته است پی می برد. فیلم معروف دیگر ریوا به نام ( لئون مورن کشیش ) ساخته ی ژان پی یرملویل در سال 1961 ساخته شد . ژان پل بلموندو بازیگر اصلی این فیلم بود .ریوا هم چنین در فیلم ( آبی ) از فیلم های سه گانه کریستف کیشلوفسکی (1993) در نقش مادر ژولیت بینوش بازی کرده بود.
ایزابل هوپر که نقش دختر این زوج را در فیلم بازی می کند نیز یکی از انتخاب های اولیه هانکه بود. هوپر59 ساله که یجزفرانسه با کارگردانان سرشناس سینمای جهان نیز کارکرده است فیلم عشق سومین همکاری وی با هانکه بشمار می رود. هوپر پیش از این در فیلمهای ( معلم پیانو ) و ( زمانه ی گرگ ) درسال 2002 با هانکه همکاری کرده بود. هوپر بازیگری را ابتدا از تئاتر و تلویزیون آغاز کرد. بازی در سینما را با فیلم سزار وروزالی ( کلود سوته – 1972 ) آغاز کرد ولی عمده معروفیتش به دلیل بازی در فیلمهای کلود شابرول – از جمله ماجرای زنها , مادام بواری , تشریفات و متشکرم برای شکلات – بود.
هانکه برای فیلمبرداری فیلمش از داریوش خنجی دعوت کرد تا به عنوان مدیرفیلمبرداری در این فیلم با او همکاری کند . خنجی پیش از ا ین در سال 2007 در فیلم ( بازی های خنده آور ) به کارگردانی هانکه حضور داشت . هانکه در نشست مطبوعاتی جشنواره کن امسال از خنجی به دلیل توانایی های تکنیکی اش و نیز آگاهی عمومی اش در حیطه ی سینما ستایش کرد و یاد آورشد خنجی همه چیز را در باره ی فیلمسازی می داند . خنجی در سال 1955 از پدری ایرانی و مادر فرانسوی در تهران زاده شد و در کودکی با خانواده خود به فرانسه وبعدها به آمریکا رفت . در آمریکا درس سینما و فیلمبرداری خواند . خنجی تاکنون نامزد دریافت جایزه در جشنواره های مختلفی شده است از جمله برای فیلمهای هفت – اویتا – اتاق وحشت و ... او در دوسال اخیر با وودی آلن در فیلمهای ( نیمه شب در پاریس ) و ( به رم با عشق ) همکاری داشته است .
