تکرار تاریخ!

‍پس از کنگره ی سیزدهم حزب دمکرات کردستان ایران، عده ای از اعضای این حزب جدایی خود را اعلام کردند. این انشعاب، سومین انشعاب در حزب دمکرات بود. در کنگره ی چهارم این حزب نیز، هفت نفر (گروه هفت نفری) که اعضای دفتر سیاسی و عضو کمیته مرکزی را هم به همراه داشتند از این حزب جدا شدند. کنگره ی هشتم نیز شاهد دومین انشعاب در حزب بود. عده ای جدا شده و خود را "حزب دمکرات کردستان ایران - رهبری انقلابی" نام نهادند. اینها دوباره به حزب پیوستند. اما سومین انشعاب، پس از کنگره ی سیزدهم حزب دمکرات کردستان ایران و در دسامبر 2006، صورت گرفت. این افراد ابتدا خود را "حزب دمکرات کردستان – ایران" و سپس "حزب دمکرات کردستان" نامیدند.

به عقیده ی نگارنده، دومین و سومین انشعاب حزب بسیار شبیه بوده اند. اخیرا مصاحبه ای با دکتر عبدالرحمن قاسملو، دبیر کل وقت حزب دمکرات کردستان ایران با نشریه ی راه ارانی مشاهده کردم. این مصاحبه برایم بسیار جالب توجه بود. چون به عقیده ی من تاحد زیادی آنچه که در این مصاحبه بحث می شود و آنچه که امروز وجود دارد، بسیار شبیه هستند. در واقع "انشعاب"، حادثه ای است که در تاریخ حزب دمکرات اتفاق افتاده و به نظر می رسد که این بار هم تاریخ تکرار شده یا در حال تکرار است.

در متن مصاحبه ی دکتر قاسملو و مواضع امروزه ی حزب دمکرات کردستان ایران و انشعابیون، چند نکته ی برجسته وجود دارند. قبل از پرداختن به این نکات، لازم است اشاره شود که باتوجه به اعتقاد حزب دمکرات به "دمکراسی درون حزبی"، وجود اپوزیسیون، یکی از ویژگی های حزب دمکرات کردستان ایران می باشد. به عبارت دیگر، همیشه در داخل حزب اپوزیسیون وجود داشته اند. گروه یا گروه هایی که از حزب انشعاب کرده اند، همواره جزو اپوزیسیون بوده اند. اما موارد تشابه انشعابات:

اولین مورد، اعتقاد انشعابیون به "مشروعیت کنگره" است. در واقع هم در کنگره ی هشتم و هم در کنگره ی سیزدهم، هر دو گروهی که اعلام انشعاب کرده اند، در کنگره ی حزب حضور داشته و به "مشروعیت" این کنگره رای مثبت داده اند. گذشته از این، این گروه ها در انتخاباتی که در کنگره صورت گرفته، فعالانه شرکت داشته اند.

دومین نکته "شکست انتخاباتی" در کنگره است که هردو گروه انشعابی متحمل شده اند. هر دو گروه انشعابی در انتخاباتی که برای هیات رهبری (کمیته ی مرکزی) حزب صورت گرفته، شرکت کرده اند، اما هردو نتوانسته اند که اکثریت کمیته ی مرکزی را در اختیار گرفته و بدین ترتیب متحمل شکست انتخاباتی شده اند.

سومین فاکتو مشترک "عدم وجود اختلاف سیاسی و تشکیلاتی" میان حزب و گروه های انشعابی است. باتوجه به برنامه و اساسنامه ی حزب دمکرات و گروه هایی که در کنگره ی هشتم و کنگره ی سیزدهم از حزب جدا شده اند، هیچ اختلاف نظر سیاسی و تشکیلاتی میان این گروه ها و حزب وجود ندارد. لازم به ذکر است، گروهی که پس از کنگره ی سیزدهم از حزب جدا شدند، ابتدا تغییری در اساسنامه بوجود آورده و "سخنگوی کمیته ی مرکزی" را به عنوان "دبیرکل" معرفی کردند. ولی این امر یک تغییر موقت بود و پس از چندی دوباره به "دبیرکل" تغییر یافت. اما هیچ اختلاف نظر سیاسی (در زمینه ی اعتقادی) میان این گروه و حزب وجود ندارد.

چهارمین مورد تشابه "اصرار بر حفظ نام" است. گروه هایی که در کنگره هشتم و سیزدهم از حزب منشعب شدند، اصرار دارند که خود را "حزب اصلی" جلوه دهند. آنها در هر دو مورد خود را "حزب دمکرات کردستان ایران – رهبری انقلابی" یا "حزب دمکرات کردستان" معرفی نموده اند. به عبارت دقیق تر، در هر دو مورد، از مشروعیت نام حزب دمکرات استفاده کرده و خود را حزب اصلی یا همان حزب دمکرات نامیده اند.

پنجمین و شاید مهمترین فاکتور تشابه میان انشعابات، "وجود افراد مشترک" در این انشعابات است. یعنی با چشم پوشی از عده ای از افراد جوانی که پس از کنگره ی هشت به حزب پیوسته اند و در کنگره ی سیزده از حزب جدا شده اند، تمامی افراد رده بالای انشعابیون، همان افرادی هستند که در کنگره ی هشتم از حزب جدا شده بودند. به عبارت دیگر، گروه انشعابی کنگره ی سیزده، تاحدود زیادی همان گروه انشعابی کنگره ی هشت است و دوباره تجربه ی خود را تکرار می کند.

در این یادداشت کوتاه، نمی توان به صورت جزئی تر و با ارائه ی مدارک موارد پنجگانه ی مطرح شده ی فوق بسط و گسترش داد، چه بسا نگارنده امیدوار است که این کار را در آینده انجام دهد. تنها لازم می دانم که بخشی از مصاحبه "راه ارانی" با دکتر عبدالرحمن قاسملو که در زمینه انشعاب روی داده در حزب و پس از کنگره ی هشتم، صورت گرفته را در ذیل بیاورم. با نگاهی به متن مصاحبه ی زیر، موارد پنجگانه ی فوق، و نیز موضع گیری های حزب دمکرات و کسانی که پس از کنگره ی سیزده از آن جدا شدند، مطمئنا "تکرار تاریخ" را درخواهید یافت!

***

راه ارانی: کنگره هشتم حزب دمکرات کردستان ایران، شاهد اختلاف نظر جدی در رهبری حزب بود و متعاقب آن انشعابی صورت گرفت. علل این انشعاب را چه می دانید؟ آیا قابل اجتناب نبود؟

قاسملو: اولا در کنگره هیچ اختلافی میان رهبری وجود نداشت. تمام آنهائیکه در کنگره بودند، بدون استثنا همه تصمیمات کنگره را تصویت کردند. تصمیمات کنگره به اتفاق آرا انجام گرفته و همچنین گزارش کمیته مرکزی به کنگره. به این ترتیب در کنگره اختلاف نظر درباره مسائل سیاسی، تشکیلاتی و نظامی ابدا وجود نداشت. وقتی که انتخابات کمیته مرکزی انجام گرفت، همه نمایندگان در انتخابات شرکت کردند، یعنی هیچ کس نبود که در انتخابات شرکت نکند. [سرانجام و پس از انجام انتخابات]عده ای از افراد انتخاب نشدند. این افراد وقتی که انتخاب نشدند، بعد از کنگره دیگر هیچ مسئولیتی نداشتند، برخلاف آنچه که ادعا می کنند نه عضو کمیته مرکزی بودند و نه عضو دفتر سیاسی، رفتند و در اول فروردین ماه بیانیه ای منتشر کردند و اعلام نمودند که ح.د.ک.ا به اصطلاح رهبری انقلابی را تشکیل داده اند. پیش از این که بیانیه ی جدایی پخش بشود، به این افراد خیلی صریح گفتیم، به عنوان یک حزب طرفدار پلورالیسم، کوچکترین مخالفتی با اینکه چند حزب دیگر هم در کردستان ایران تشکیل بشود نداریم، کردستان ملک ح.د.ک.ا نیست. ملک مردم کردستان است و مردم کردستان هم می توانند به هر حزبی که دلشان بخواهد رای دهند و از آن پشتیبانی کنند. ما همیشه نظرمان این بوده که نظرات و عقاید خودمان را جلوی مردم بگذاریم و همه گروه ها و سازمان های دیگر هم همین طور، آنگاه این مردمند که انتخاب می کنند، از کدام گروه، یا از کدام حزب پشتیبانی کنند. ولی کسانیکه در کنگره کوچکترین ایرادی به مشروعیت کنگره نگرفتند، حتی یک کلمه درباره ی مشروعیت کنگره حرف نزدند و خود تا پایان این کنگره در آن شرکت داشتند، حالا آمده اند و می گویند که ح.د.ک.ا آنها هستند و حزب مشروع را "فراکسیون" می خوانند. این افراد هر سیاستی که داشته باشند مربوط به خودشان است. اختلاف ما با آنها بر سر این آغاز شد که اسم حزب را غصب کردند. چون کنگره مشروع ح.د. که خودشان هم در آن شرکت داشتند به این کمیته ی مرکزی رای داده که من دبیرکل اش هستم. به همین جهت کاری که آنها کرده اند، کاری است غیرمشروع و غیرقانونی، و الا هر اسمی روی خودشان می گذاشتند، هر راهی که پیش می گرفتند، حتی اگر این راه در تضاد با سیاست ما نبود، ما می توانستیم حتی با آنها همکاری هم بکنیم. قبل از اینکه بیانیه اعلام جدایی گروه خود را پخش کنند، این را به آنها گفتیم. من حتی کتبا برایشان نامه نوشتم. بعد از اینکه بیانیه پخش شد و در صدد برآمدند که کنفرانس تشکیل بدهند، مجددا برایشان پیام فرستادیم که شما اگر واقعا می گوئید سیاست دیگری دارید یا راه دیگری پیش گرفته اید، آن وقت بهترین راهش این است که اسم دیگری برای گروهتان انتخاب کنید. جالب است که اینها آمده اند واسم خود را گذاشته اند "رهبری انقلابی". به نظر من این خود توهین به اعضای خودشان است. برای اینکه معنایش این است که گروهشان انقلابی نیست و فقط رهبریشان انقلابی است. اگر اسم گروه خود را حزب دمکرات انقلابی کردستان ایران هم می گذاشتند، تا این حد مخالفت نداشتیم. ولی ح.د.ک.ا یکی است و دوتا نمی شود و به همین جهت و از اینجاست که اختلافات ما سرچشمه می گیرد و نمی توانیم اجازه دهیم کس دیگری به نام حزب ما، با مردم طرف شود. به نظر من این حق مشروع و مسلم ماست. فرض کنید که مثلا مردم حاضرند به ح.د.ک.ا کمک مالی بکنند، یکی برود به اسم حزب ما به حزب دمکرات از مردم کمک مالی بگیرد یا برعکس سیاستی را به اسم ح.د. در میان مردم تبلیغ کند که برخلاف سیاست ح.د.ک.ا باشد و این اشتباه همیشه ممکن است رخ بدهد... متاسفانه آلت دست قرار گرفته اند و برخی گروه ها می خواهند از اینها برای ضربه زدن به حزب ما استفاده کنند. برای نمونه وقتی کنفرانس شان تشکیل شد، تعدادی از آنهایی که در کنفرانس حاضر بودند، پیشنهاد کردند که اسمشان را عوض کنند، ولی کسانی که به اصطلاح در رهبری قرار دارند، صراحتا گفتند ما از سازمان مجاهدین کمک می گیریم و اگر این اسم را عوض بکنیم، سازمان مجاهدین به ما کمک نخواهد کرد....

... آن چیزی را که شما اسمش را انشعاب گذاشتید، علل مختلفی دارد، مانند: مقام پرستی و یا قراردادن روابط به جای ضوابط که هنوز هم در کردستان عمل می کند، مثلا یکی برادرش جدا شده، خود او هم رفته است. لیکن علت اصلی خشته شدن از مبارزه طولانی در شرایط سخت است. ببینید مسئله خیلی ساده است. من وقتی که با پیشمرگان حزب حرف می زنم، آنها خوب درک می کنند. من به آنان می گویم که ما از اینجا می خواهیم برویم به ده "حسین آباد". می رسیم به ده "حسن آباد" که وسط راه است. من خسته شده ام و دیگر نمی توانم راه بروم، ولی نمی گویم خسته شده ام. "کرده ناموسی" یعنی "تعصب کردی" نمی گذارد که به خستگی خود اعتراف کنم. به همین جهت از همراهانم ایراد می گیرم: به من نان نداده اید، مرا از بیراهه بردید، با من حرف نزدید و الی آخر. تمام این انتقادات برای توجیه خستگی است، چون دیگر قادر به راه رفتن تا روستای حسین اباد نیستم. اصل مساله این است. خیلی از این افراد خسته شده اند. مبارزه سخت است و ما هم قبول داریم که سخت است ولی اینها جرات و شهامت اخلاقی را نداشتند که مساله را صراحتا مطرح نمایند. بودند کسانی که شهامت داشتند، آمدند و گفتند و ماهم تمام امکانات را برایشان آماده کردیم. بعضی ها قبل از کنگره چون می دانستند در کنگره انتخاب نخواهند شد اقداماتی کرده بودند و تماسهایی با سازمان مجاهدین و جاهای دیگر گرفته بودند، برای اینکه چند نفری از اینها باندی بودند که قصد داشتند در کنگره رهبری را قبضه کنند. چون دیدند که در کنگره اکثریت ندارند، بعد از کنگره از حزب جدا شدند. به این ترتیب مساله خیلی ساده است. در ح.د دفعه اول نیست که عده ای یا از مبارزه خسته می شوند یا کنار می روند. بعد از کنگره چهارم در حزب، واقعا انشعاب روی داد. برای اینکه یک نفر از گروه هفت نفری عضو دفتر سیاسی بود، چند نفرشان عضو ک.م بودند. آنها که بعد از کنگره انشعاب کردند، در کنگره به رهبری انتخاب شده بودند. هزار ایراد به سیاست حزب وارد کردند، ولی اختلاف اصلی، یک مساله بود و من این را در یک میتینگ صد هزار نفری در مهاباد با مردم کردستان مطرح کردم. مساله این بود که ما اول اسلحه را زمین بگذاریم و بعد برویم با ج.ا مذاکره کنیم، یا خیر اسلحه را نگه داریم و حاضر به مذاکره بشویم. اینها می گفتند اسلحه را تحویل بدهیم، آنوقت ج.ا درخواست های ما را قبول می کند، ما هم با تجربه ای که سالهای سال از مبارزه داشتیم و با شناخت از ماهیت ج.ا نظرمان این بود که سلاح هایمان را نگه داریم. اگر ج.ا بخواهد می تواند با ما مذاکره بکند. اگر به این نتیجه رسیدیم آنوقت می توانیم اسلحه را زمین بگذاریم. الان هم مساله اصلی این است که عده ای خسته شده اند. بعضی از آنها در کمیته مرکزی و دفتر سیاسی بودند، مساله را خیلی صریح مطرح کردند. آمدندو گفتند که کمیته مرکزی حزب دمکرات لازم نیست حتما اعضایش در داخل ایران باشند، می توانند در خارج باشند، مثلا مثل کمیته مرکزی کومله می توانند در سوئد یا انگلستان باشند. اینها پیشنهادشان این بود. اینکه شش نفری که پیشنهاد کرده بودیم از کمیته مرکزی کنار کشیدند، به خاطر یکی از شرط های عضویت در کمیته مرکزی بود. کمیته مرکزی هر تصمیمی درباره ی این افراد می گرفت و به هر کجا به ویژه به داخل ایران می فرستاد، می بایست بروند. نباید بگویند نمی رویم و تعهد باید بدهند که کمیته مرکزی، آنها را هر کجا بفرستد و هر وظیفه ای به آنها محول کرد، قبول کنند. اما آنها هیچکدامشان حاضر نبودند این اصل را بپذیرند. اگر می آمدند پیشنهاد می کردند که ما بنشینیم بحث کنیم که اصلا دست از مبارزه مسلحانه برداریم. بحث در ح.د.ک. آزاد است. ما مثلا در آنها افرادی داشتیم که دو بار در کنگره ما آمد و طومار بلند بالایی خواند که خودمختاری شعار غلطی است و حزب باید شعار استقلال را مطرح کند. البته هرکس در کنگره حق دارد نظرش را بگوید. اما هردو بار هم نظرش از طرف کنگره رد شد. این بار هم می توانستند بیایند و بگویند دست از مبارزه مسلحانه بردایم. اگر کنگره موافقت می کرد، آنوقت کمیته مرکزی می رفت یک کشور اروپایی یا هر جای دیگر. ولی نمی شود از یک سو مبارزه مسلحانه را پیش برد و تلفنی از استکهلم یا لندن مبارزه را رهبری کرد. این به نظر من عملی نیست و اصل مساله خارج از تمام مطالب دیگر و انگیزه های شخصی و در واقع فرار از شرایط سخت مبارزه بود...

... [آنها] از نظر سیاسی چیز تازه ای ندارند. همچنانکه قبلا تذکر دادم، در کنگره هم به گزارش هیات سیاسی و همه قطعنامه ها رای مثبت دادند. پس اختلافات خاص سیاسی و ایدئولوژیک با حزب نداشتند. اگر اختلافات سیاسی خیلی بزرگی با حزب داشتند، آنوقت می شد گفت که راه دیگری را برای خود انتخاب کرده اند، ولی ندارند. آنها حالا درباره ی گذشته به بهانه گیری می پردازند. خود آنها آن موقع در رهبری با ما شریک بودند...