majidsedghi@yahoo.com
سینما تک فرانسه در پاریس با برپایی یک نمایشگاه و مروری بر فیلم های فریتس لانگ , از این کارگردان بزرگ سینما ستایش کرده است . در نمایشگاه یادشده که عنوان متروپولیس ( مشهورترین فیلم لانگ ) را دارد تعدادی از دست نوشته ها و دیگر اسناد مربوط به ساخت فیلم همراه با تصاویری نایاب از صحنه ها و پشت صحنه های فیلم به نمایش گذاشته شده است .
لانگ نه تنها به دلیل کارگردانی و به ویژه استادی اش در میزانس های سنجیده که در آن دوران ( سال های بیست و سی ) بسیار پیشروتر از دیگر فیلم سازان جهان بود , بلکه به دلیل خودداری از همکاری با نازیهای آلمان شخصیتی شناخته شده است . او سال هایی در آلمان کارش را به عنوان کارگردان آغاز کرد که هنوز آدولف هیتلر به قدرت نرسیده بود و زمانی آلمان را ترک کرد که هیتلر به قدرت رسیده بود.
فردریخ کریستیان آنتون ( فریتس ) لانگ پنجم دسامبر 1890 دروین اتریش متولد شد . زمانی که فریتس نوجوان تحصیلات دبیرستانی اش را به پایان رسانید به دانشگاه وین رفت و در رشته مهندسی عمران درس خواند .
لانگ در سال 1910 زادگاهش را ترک کرد تا به گفته خودش ( دریک فیلم مستند ) دنیا را بهتر ببیند . او به سراسر اروپا و سپس آفریقا و آسیا سفر کرد . در سال 1913 نقاشی را در پاریس آموخت ولی در حریان نخستین جنگ جهانی به وین بازگشت و به ارتش پیوست . لانگ سه بار نیز زخمی شد . در سال 1916 تعدادی فیلمنامه نوشت ولی فعالیت او در این زمینه کوتاه بود . دوران کوتاهی نیز به بازی در تئاتر پرداخت و سرانجام در آلمان , فیلمسازی را آغاز کرد.
لانگ در آلمان با استودیوی ( یوفا ) برای ساخت فیلم هایی برای این استودیو قرارداد بست و سپس به استودیوی ( نرو فیلم ) رفت . لانگ در نخستین ساخته هایش همه نوع فیلمی ساخت و همزمان با ساخت فیلمهای هنری از فیلم های مردم پسند ی مانند فیلم ( عنکبوت ) نیز غافل نبود. ولی حتی در این فیلمهای به اصطلاح مردم پسند ذوق و قریحه هنری او مشهود بود. اورا یکی از بهترین فیلمسازان سبک اکسپرسیونیسم در سینما می دانند.
درسال 1920 همراه همسرش ( تئا وون هاربو ) شروع به نگارش فیلمنامه های بسیاری کرد ند و در واقع همه فیلمنامه های لانگ از سال 1921 تا 1933 به طور مشترک نوشته شد . این دوران را می توان دوران شکوفایی لانگ نامید . فیلم هایی مانند ( دکتر مابوز قمارباز ) که اولین تریلوژی دکتر مابوز بشمار می رود ویا فیلم دو قسمتی ( نیبلگون ) و .... در این سال ها ساخته شدند . ( متروپولیس) که در سال 1927 ساخته شد به گفته منتقدان و مورخان سینمایی اوج توانایی های هنری و قابلیت های فنی سینما را در دوران سینمای ناطق به نمایش می گذارد هرچند حتی امروز نیز تماشای این فیلم برای تماشاگران جالب به نظر می رسد . در این فیلم در زمانی که هنوز از اسپشیال افکت و کامپیوتر خبری نبود آسمان خراش ها , اتوبوس های هوایی , ماشین های هوشمند و زندگی ماشینی مدرن دریک شهر آینده به سبک داستان های علمی به نمایش در می آید.داستان فیلم در شهری خیالی می گذرد که طبقه حاکم آن در آسایش زندگی می کنند و طبقه کارگر جامعه در کارگاههای زیرزمینی در حال جان کندن هستند .
لانگ در سال 1931 پس از ساخت فیلم علمی تخیلی ( زنی در ماه ) فیلم های بسیاری ساخت از جمله فیلم معروف ( ام ) در باره یک جانی که دختربجه ها را می کشد .این فیلم نه تنها در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی بلکه در آمریکا نیز بسیار مورد استقبال مردم و نیز منتقدان قرارگرفت . در آن زمان بسیاری از کارگردانان آلمانی مانند اتوپرمینگر و یا اریخ فون اشتروهایم از سبک کار او در این فیلم تقلید کردند . از سویی دیگر این فیلم سرآغاز ساخت فیلمهای ( نوآر ) بود.عنوان اولیه فیلم (جنایتکارانی در بین ما ) بود ولی از آنجا که ساخت این فیلم مصادف با به قدرت رسیدن هیتلر و حزب نازی بود نام فیلم تغییر یافت .
البته لانگ همچنان زیر ذره بین نازی ها بود به ویژه آنکه او بهودی بود . در اواخر 1932 لانگ ساخت فیلم ( وصیت نامه دکتر مابوز ) را شروع کرد پس از آن که فیلم نمایش داده شد گوبلز وزیر تبلیغات هیتلر دستور توقیف فیلم را داد . لانگ یک بار در گفت و گویی یادآورشده بود که در دیداری که با گوبلزداشت وی به او گفته بود که سال ها قبل همراه هیتلر در یک شهرکوچک در آلمان فیلم (متروپولیس ) را دیده بودند و هیتلرازاو خواسته بود که از لانگ دعوت کند تا برای نازی ها فیلم بسازد. این گفته گوبلز در واقع پیشنهادی بود که لانگ می بایست در این مورد تصمیم بگیرد و جواب رهبر فاشیست آلمان را بدهد .
پس از این دیدار , لانگ که احساس خطر کرده بود شبانه با یک ترن به فرانسه گریخت . او در این زمان از همسرش به دلیل طرفداری از هیتلر و حزب نازی جداشده بود . گفته شد همسر لانگ برای نازی ها فیلمنامه های بسیاری نوشت . لانگ در فرانسه فیلم ( لیلیوم ) را ساخت و سپس به آمریکا رفت . جایی که دور تازه ای از فعالیت های فیلمسازی اش را شروع کرد و فیلم هایی ساخت که برای فیلمسازان آمریکایی به مثابه سرمشق هایی با ارزش بود . اواخر سالهای سی و دهه چهل و پنجاه اوج ساخت فیلمهای نوآر لانگ در آمریکا بود . نخستین فیلم لانگ در آمریکا به نام ( خشم ) در سال 1936 نام با دو بازی درخشان از اسپنسر تریسی و سیلویا سیدنی نام اورا پرآوازه ساخت .
بسیاری از فیلمهای اولیه لانگ در آمریکا فیلمهای ضد هیتلری است .مانند فیلم ( جلاد ها نیز می میرند ) که در باره حنایت نازی هاست اما حتی در فیلمهایی که ا و مستقیما به حزب نازی نمی پرداخت می توان نشانه هایی از مخالفت با یی عدالتی در جامعه و گرایش به یک جامعه سالم را دید.
فریتس لانگ در سال 1960 پس از ساخت فیلم ( هزار جشم دکتر مابوز ) که در واقع آخرین سری از فیلمهای او در باره دکتر مابوز بود از سینما کناره گرفت ولی همچنان فیلمهای او در صدر فیلمهای محبوب و با ارزش منتفدان سینما ست . در فرانسه منتقدان نشریه معتبر سینمایی کایه دوسینما از او ستایش کردند و ژان لوک گدار کارگردان نام آور فرانسه در سال 1963 از او برای شرکت در فیلم مشهور ش ( تحقیر ) در نقش خودش دعوت کرد که او نیز پذیرفت . در صحنه ای از فیلم میشل پیکولی که نقش کارگردان را دارد لانگ را به همسرش ( بریژیت باردو ) معرفی می کند و لانگ که همیشه فیلم ( ام ) را بهترین فیلم خود می داند می گوید : من کارگردان فیلم ( ام ) هستم .
فریتس لانگ که تبعیت آمریکا را دریافت کرده بود در سال 1976 در لس آنجلس آمریکا در گذشت ودر همانجا نیز به خاک سپرده شد.
