«کودک کسی است که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد مگر اینکه بر اساس قانون ملی قابل اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد.»
ماده نخست پیمان جهانی حقوق کودک
قوانین کشوری در ایران تعریف مشخصی در زمینه کودک و قوانین مربوط به او ارائه نداده است چنانکه محدوده سنی خاصی نیز به این دسته از جمعیت مردم اختصاص نیافته است. پیمان جهانی حقوق کودک تمام افراد زیر ۱۸ سال را کودک به حساب آورده و مفاد این پیمان شامل تمامی افرادی که در این محدوده سنی قرار دارند خواهد بود.
بر اساس قانون کار ایران، هیچ کارفرمایی حق به کار گماردن کودکان زیر ۱۵ سال را ندارد و همچینین به کار گیری نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال را در شغل های سخت و زیان آور منع کرده است. ساعت کار نوجوانان در قانون کار یک ساعت کمتر از ساعت کار کارگران معمولی است و کارفرما حق ندارد کارهای اضافی سخت و زیان آور را به نوجوانان واگذار کند.
با این حال بنابر آمارهای منتشر شده سال ۸۵ از سوی مرکز آمار ایران از مجموع ۱۳ میلیون و ۲۵۳ هزار کودک رده سنی ۱۰ تا ۱۸ سال کشور در سال ۸۵، سه میلیون و ۶۰۰ هزار کودک خارج از چرخه تحصیل و یک میلیون و ۷۰۰ هزار کودک به صورت مستقیم درگیر کار بوده اند، که با توجه به افزایش تورم و گسترش فقر نمی توان به کاهش این آمار در طول پنج سال گذشته امیدوار بود.
آمارهای گوناگون در ایران حاکی از آن است که چیزی بین ۲۱ تا ۵۱ در صد از جمعیت کشور زیر خط فقر به سر می برند. این میزان به صورت فزاینده ای با افزایش تورم و همچنین روند مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ، جمعیتی را که در تامین مایحتاج ابتدایی زندگی خویش با مشکل مواجهند با مشکلات عدیده همچون نقصان آموزش و در نتیجه فقر فرهنگی مواجه می سازد. در این میان به ناچار کودک برای به دوش کشیدن بخشی از بار مالی خانواده راهی خیابانها و یا کارگاهها شود.
«از نظر کارشناسان اقتصادى بررسى علل پدیده کار کودکان، علت هایى عمده و زیربنایى دارد که از آن جمله می توان به فقر، عدم تعادل اقتصادى و رشد ناکافى اقتصادى، اشاره کرد؛ واقعیت این است که بدون توزیع درآمد عادلانه و دست یابى افراد به کار و شغل مطلوب در شرایط رونق اقتصادى، این مشکل هم چنان به قوت خود باقى خواهد ماند. البته وجود فقر تنها دلیل به وجود آمدن معضل کودکان کار نیست و علل مختلفى از جمله نقایص موجود در آموزش و پرورش، قوانین و مقررات ناکافى براى مقابله با کار کودکان و فقدان آگاهى عمومى، از عوامل موثر در بروز پدیده اى چون کار کودکان به شمار می آید.»
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان جهانى کار ۶۴۲ میلیون کودک در جهان مشغول به کار هستند که یک سوم آنان به خود فروشى و تجارت مواد مخدر و ۶۰۱ میلیون نفر دیگر به کارهاى قابل تحمل و تقریبا سبک اشتغال دارند. کودکان نیروی کار ارزان هستند، از قوانین و مقررات بی اطلاع اند و قدرت اعتراض و یا مراجعه به مراکز قانونی را ندارند، دستمزد بسیار ناچیز دریافت می کنند، در کارگاههاى مخفى و زیر زمینى و به دور از نظارت مراجع قانونی به کار مشغول اند، لذا از سوی کارفرمایان سودجو به فراوانی مورد سوءاستفاده و استثمار قرار می گیرند. این مزیتها باعث رونق بازار کار کودک مى شود و همیشه متقاضى کار کودک وجود دارد.
این در حالی است که طبق مواد ۶، ۱۹، ۲۷، ۲۸، و ۳۲ پیمان جهانی حقوق کودک بر «حق طبیعی زندگی و تضمین بقاء و رشد کودک، جلوگیری از هر نوع سوء استفاده از کودک، برخورداری هر کودک از سطحی زندگی ای که ضامن رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی او باشد،برخورداری از آموزش و پرورش ابتدائی رایگان و اجباری و حمایت در برابر کاری که رشد و سلامت او را تهدید کند و تعیین حداقل سن کار و شرایط کار کودکان» تصریح شده است و این در حالی است که کار کودکان آنها را از آموزش و مدرسه، از رشد صحیح و تربیت درست باز می دارد و آنها را در معرض انواع آسیب ها و خطرات قرار می دهد.
فقر اقتصادی و فرهنگی، اعتیاد پدر و مادر، بیکاری، فاصله طبقاتی زیاد از جمله عواملی است که کودکان تبدیل به قربانیان بهره کشی در بدترین شکل ممکن شده اند.
کار کودکان منحصر به خیابان ها و کارگاهها نیست بلکه شمار قابل توجهی از آنان در خانه ها به کارهایی نظیر شکستن قند، پاک کردن حبوبات و عدس، گل سازی و یا بسته بندی مواد مشغولند و کارگر خانگی نامیده می شوند مضرات این گونه کار کردن ساعات نامشخص و نامحدود آن است به هر صورت چه کودک کارگری در کارگاه های پنهان باشد و یا در خیابان به آدامس فروشی و بادکنک فروشی و اقسام آن وادار شود و چه کارگر خانگی باشد در معرض آسیبهایی قرار می گیرد که گاه جبران ناپذیر است.
آسیب های کار برای کودکان
بیشترین درصد کودکان خیابانى بین ۱۴ تا ۱۸ سال، در هرچهار زمینه رشد جسمى، ذهنى، عاطفى واجتماعى دچار مشکلات فراوان هستند. این گروه از کودکان از نظر رشد عاطفى و روانى دچار احساس کم ارزشى، انتقام جویى، بى اعتمادى به دیگران، احساس ناامنى و ترس و بحران هویت هستند.
در زمینه ی رشد اجتماعى، این کودکان دچار خشونت، اعتیاد، سرقت، خرید وفروش موادمخدر شده و این درحالى است که ۵۰ درصد آنان مورد سوءاستفاده جنسى قرار گرفته اند و اکثریت آنان تمایل به بزهکارى دارند.
مشکلات جسمی و ابتلا به انواع بیماری ها، عدم بهره مندی از آموزش های عمومی، مشکلات یادگیرى، مشکلات گفتارى و عدم برخورداری از مهارت های شغلى در آینده از دیگر مشکلات کودکان کار و خیابان است که در سایه بی توجهی و عدم مسئولیت پذیری دولت ها در طول سالیان بر کودکان این مرز و بوم رفته است.
به موجب ماده ۳۲ پیمان نامه جهانی حقوق کودک، برخورداری از آموزش و پرورش رایگان حق هر کودک است و دولت باید امکان آموزش ابتدایی رایگان و اجباری را برای همگان فراهم کند.
همچنین در ماده ۲۴ پیمان نامه جهانی حقوق کودک آمده است: کودکان حق دارند از بالاترین سطح بهداشت و خدمات پزشکی برخوردار شوند و دولت ها نیز باید در گسترش مراقبت ها و آموزش همگانی بهداشت آنان نظارت داشته باشند و تمامی کودکان کارگر باید تحت پوشش تامین اجتماعی قرار گیرند.
فقر تنها عامل به وجود آمدن معضل کودکان کار نیست و علل مختلفی از جمله نقایص موجود در آموزش و پرورش، قوانین و مقررات ناکافی برای مقابله با کار کودکان و فقدان آگاهی عمومی، از عوامل موثر در بروز پدیده ای چون کار کودکان به شمار می آید. در کشور ما رکود اقتصادی، بیکاری، مهاجرت وسیع روستاییان به شهرها, فقر و هزینه های بالای زندگی از عوامل موثر بر پیدایش و گسترش معضل کودکان کار است. انجمن حمایت از کودکان کار چندی قبل اعلام کرد که حدود ۳۵ درصد از کودکان کار در منازل مشغول به فعالیت هستند و این در حالی است که این ها به عنوان کودک کار نیز شناخته نشده و از هیچ خدمات و حمایت اجتماعی برخوردار نیستند.
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
