اخیرا کتابی به نام « به یاد آن پرواز» به قلم خانم رقیه دانشگری (فران) در رابطه با زندگی و مرگ علیرضا اکبری شاندیز توسط انتشارات آیدا در بوخوم آلمان به چاپ رسیده است.
من نیز از رنج ها و مصائبی که بر خانم رقیه دانشگری رفته است عمیقا متاثر شدم. گاهی آتش جان سوزی که در کشاکش مصلحت های اعتقادی و وجدان آدمی رخ می دهد رنج و عذاب آن کمتر از وقوع خود جنایت نیست. خانم دانشگری شما درست می گویید، این کج داوری ها در مورد زندانیان سیاسی اسیر ، یک پدیده شوم و غیر اخلاقی، کم و بیش در تمامی جریانات انقلابی و جنبش چپ بوده . نقد شما به این گونه نگاه های ناسالم قابل تقدیر می باشد .
قصد اصلی من در این نوشته پاسخ به اتهامات نامربوطی ا ست که از سوی اصغر جیلو (کریم) به من وارد شده است. آقای جیلو در بخشی از گفتگوی خود با نویسنده کتاب اتهاماتی به من و ایرانیان زجر کشیده اردوگاه های دوران استالین نسبت داده است که من قویا آن را تکذیب می کنم و آن را کذب محض می دانم .
پیش از آن که به اصل مطلب بپردازم ، باید بگویم نگاه من بر مبنای ضدیت و دشمنی با سازمان فدائیان اکثریت نیست. من هنوز هم با بسیاری از آنان حس دوستی دارم . نقد من و یا برعکس انتقادات درست و یا نادرست آنها باعث نشده و نمی شود که من شخصیت و سلامت نفس آنان را زیر سوال ببرم .
اما اظهارات اصغر جیلو به من نه نقد ، بلکه اتهامات امنیتی است . من هرگز به هیچ جریان و فردی اجازه نخواهم داد به دروغ به من اتهام امنیتی بزند . تنها سرمایه باقی مانده برای من شخصیت و حیثیت من می باشد که با دنیا نیز عوض نمی کنم و با چنگ و دندان از آن دفاع می کنم و خواهم کرد. یکی از دلایل انتشار کتاب « خانه ی دایی یوسف» در واقع واکنش و مبارزه با این روش های زشت اتهام زنی بود.
باری، چکیده ی حرف اصغر جیلو این است : «جواد (نام مستعار علیرضا اکبری شاندیز) به رهبری سازمان اکثریت هشدار داده بود که اطلاعات از دور و بر سازمان در تاشکند به بیرون درز کرده و به گوش بازجو رسیده است. بعدها معلوم شد یکی از کانال های درز اخبار توسط یکی از کارکنان سفارت ایران در مسکو بود که به بهانه های فرهنگی و فامیلی به تاشکند می آمد . در این سفر ها برخی از اعضای سابق فرقه دموکرات آذربایجان ایران ، که سال ها مقیم جمهور های مختلف شوروی سابق بودند ، مهمانی هایی برای وی ترتیب می دادند» . خلاصه پس از چیدن صغرا و کبرا می گوید « یکی دو نفر از اعضای سازمان( بدون ذکر نام این دو ) اخبار را جمع آوری کرده و به گوش مامور سفارت می رساندند و بدین طریق ماموران اطلاعات رژیم اخبار و اطلاعاتی از سازمان بدست می آوردند». ایشان در ادامه می گوید : « در میان حاضران در آن مهمانی با کارمند سفارت جمهوری اسلامی در مسکو صحبت هایی مبنی بر بازگشت احتمالی افراد از تاشکند به ایران می شود. اخبار و اطلاعاتی هم از درون سازمان رد و بدل می شود. با اوج گیری اختلافات درونی سازمان ، اخبار مرتبط با فعالیت های رهبری سازمان در تاشکند مورد توجه ماموران اطلاعات ایران قرار می گیرد . در این زمان بود که جواد به ما خبر می رساند که از طرف شما در تاشکند خبر درز می کند و به گوش بازجو ها در ایران می رسد».
اول این که اوج درگیر های درون سازمانی پس از روی کار آمدن گورباچف بین سال های 1986 تا اواسط 1988 میلادی بود. در واقع درست هم زمان با انتشار بولتین های داخلی سازمان اکثریت بود که دو جناح چپ و راست سازمان که در جدال نظری و سیاسی بودند . زنده یاد جواد 1365 شمسی برابر با 1986 توسط جمهوری اسلامی اعدام شد . آقای جیلو! قبل از متهم کردن من لااقل نگاهی به تاریخ وقایع می انداختید . نکته دیگر این که شما روشن نمی کنید چه کسانی در مهمانی سفارت مسکو شرکت داشتند و آنان به نمایندگی از طرف کدام جناح و یا شخص با ماموران جمهوری اسلامی در مورد بازگشت احتمالی افراد از تاشکند به ایران صحبت کردند. آیا از صحبت های دو پهلوی شما این القا نمی شود که این اقدام احتمالا از طرف جناح نو اندیش فدائیان سازمان اکثریت صورت گرفته باشد.
آقای اصغر جیلو در صفحه قبلی می گوید : « من در اوایل در تاشکند نبودم اما بعدها گزارش مخفی ویژه ای را که از سوی تشکیلات تاشکند تهیه شده بود خواندم و مطلع شدم که در یکی از این مهمانی ها (محل نوشته نشده است. تاشکند و قزاقستان کجا ؟ ) اتابک فتح اله زاده هم حضور داشته است. افزون بر این در سفر به ایران کتابش را هم بدست چاپ رساند. » در واقع ایشان مرا بطور غیر مستقیم جاسوس جمهوری اسلامی معرفی می کند.
من قویا این اتهام بی شرمانه اصغر جیلو را کذب محض می دانم . من هرگز در تمام سال های اقامتم در شوروی سابق ، در هیچ مهمانی ای حضور نداشتم که در آن ماموران امنیتی و یا دیپلمات ها و یا وابستگان فرهنگی که از سفارت ایران در مسکو و یا از کنسول گری باکو و یا احیانا از ایران به جمهوری های آسیای میانه آمده باشد من شرکت داشته باشم . گرچه در آن سال ها من آشکارا مخالف خط مشی سیاسی سازمان اکثریت و حزب توده ایران و منتقد نظام شوروی بودم اما همچنان مخالف سرسخت نظام استبداد مذهبی جمهوری اسلامی هم بودم. به گمانم دلیل کینه ورزی و دروغ های ایشان این است که من در کتاب خانه ی «دایی یوسف » اشاراتی به عملکرد شخصی ایشان به نام « ک » کرده بودم. حال افشا می کنم که این شخص همین اصغر جیلو است. ایشان یکی از اعضای موثر شعبه امنیت سازمان اکثریت بود. او سرپرست گروهی بود که برای دوره های آموزش جاسوسی و ضد جاسوسی به مسکو اعزام می شدند. من از ایشان سپاسگزار خواهم بود که بگوید چه اطلاعاتی از طرف من به ماموران جمهوری اسلامی در مهمانی داده شده است ، لطفا نام و مشخصات شخص میزبان و مکان آن مهمانی را هم ذکر کنید .
آقای اصغر جیلو من یک شبه مانند شما پس از مهاجرت به غرب و فروپاشی دیوار برلین با خفت و خواری و پس گردنی روزگار، تغییر ماهیت ندادم. در همان زمانی که شما در باکو و سپس در تاشکند یکی از اعضای اصلی شعبه امنیت سازمان بودید ، بسیاری از دوستان مخالف فکری من که صاحب وجدان هستند ، می دانند که من پس از دو سال اقامت در شوروی از سازمان استعفا داده بودم و در حد توان و درک خودم مخالف خط مشی سیاسی سازمان اکثریت و حزب توده ایران و افزون بر این مخالف روابط ناسالم با کا، گ، ب و مخالف ماهیت ظالمانه حکومت شوروی بودم و تا آنجایی که گوش شنوا بود همواره مظلومیت ایرانی های اردوگاه دیده دوران استالینی را شرح می دادم و به اشکال گوناگون تحت فشار کا ، ک ، ب نیز بودم . من از فشار های گروهی عده ای از دوستان چیزی نمی گویم اما از شما می خواهم که توضیح دهید ، منی که چند سال قبل از بالا گرفتن اختلافات دو جناح مختلف از سازمان استعفا داده بودم و به مدت یکی دو سال طرد شده بودم چه اطلاعاتی مهمی می توانستم از درون سازمان داشته باشم. ؟ اگر من جاسوس بودم چرا کوچکترین حرفی به من نزدید؟ چرا مرا محاکمه نکردید؟ مگر دولت شوروی پشت و پناه شما نبود؟
شما با آن نقش کلیدی که در شعبه امنیت تشکیلات باکو و تاشکند داشتید به همین راحتی نمی توانید منکر همکاری دو جانبه با کا، گ ، ب شوید و یا منکر این شوید که در مواقعی خواسته و نا خواسته به در خواست های کا ، گ ، ب تن به همکاری نداده اید. شما نمی توانید منکر این شوید که برای جاسوسی از اعضای فرقه دمکرات آذربایجان که از اردوگاه های استالینی جان سالم بدر برده بودند، افرادی را به سراغ آن فلک زدگان فرستاده نشده است. شما نمی توانید بی اطلاع باشید که یکی از اعضای مرتبط به شعبه امنیت سازمان ، کلید در خانه یک ایرانی قدیمی را از مامور کا، گ، ب دریافت کرد تا خانه را تفتیش کند. مگر شما در مقام سرپرست یک گروه آموزش جاسوسی و ضد جاسوسی در مسکو نبودید که در مقابل سوال و بحث دوستان با استاد خشمگین می شدید و می گفتید هر چه استاد می گوید شما باید همان را قبول کنید. همین دوستان مرتبط به شعبه امنیت سازمان به من گفتند که کا ، ک ، ب از شما تقاضای فتوکپی فلان رساله یکی از دانشگاه های اروپا را کرده بود . شما نمی توانید بی اطلاع باشید که در مواقعی کا، گ، ب برای بازسازی و تکمیل شبکه های جاسوسی خود در ایران از شعبه امنیت سازمان ، اطلاعاتی از ارتش و وزارت خانه ها و وزرا و معاونین وزیر و غیره در خواست نکند .
نمی خواهم خوانندگان گرامی این برداشت را داشته باشند که همه اعضای سازمان در شوروی در این چرخه و روابط ناسالم شوم گرفتار بودند. نه خیر، چنین نیست شاید بیشتر از 90% از اعضای سازمان و حتی اعضای کمیته مرکزی سازمان آنچنان اطلاعی نداشتند. با تمام دل شکسته گی های آن روزگار، انصاف و مروت حکم می کند که بگویم افرادی از همین شعبه امنیت سازمان در شوروی بر خلاف اصغر جیلو به جناح چپ سازمان پیوستند . همین جناح چپ سازمان در دوره گورباچف منتقد شوروی، مخالف وحدت با حزب توده ایران بودند ، حزب توده ای که در این مقطع زمانی، چهار پنجم اعضای هیئت سیاسی آن دست پرورده سازمان های اطلاعاتی شوروی بودند . همین اصغر جیلو ها بودند که برای خوش آمد هیئت سیاسی حزب توده ایران در مقابل جناح نو اندیش سازمان گلوی خود را پاره می کردند.
20 سال پیش که کتاب« خانه ی دائی یوسف» را می نوشتم در همان سطور اول شرح دادم که من نه تنها رهبران سازمان اکثریت بلکه رهبران حزب توده ایران هم قربانی ایدئولوژی اعتقادی خود شدند . خود من هم یکی از آن ها بودم . علیرغم تمام رنج های که بردم و تهمت های که شنیدم، قصد من کینه جویی نبود. هدف اصلی من در نوشتن کتاب خانه ی «دایی یوسف» نقد از سیاست های گذشته سازمان و نشان دادن سرشت حکومت شوروی و روابط ناسالم با شوروی بود. سعی می کردم تا حد ممکن از کسی اسم نبرم . اما این کار در عمل تا حدی مشکل است بطور مثال اگر شما بخواهید از شاهنامه حرف بزنید نمی توانید از بازیگران اصلی شاهنامه از جمله رستم و سهراب ، رخش و تهمینه ، سیاوش و افراسیاب حرف نزنید. من در کتاب « خانه دایی یوسف » اسمی از اصغر جیلو نبرده بودم فقط به حرف اول اسم مستعار ایشان اشاره کرده بودم . اما همین آقای اصغر جیلو در اولین همایش اتحاد جمهوریخواهان در برلین با بی ادبی تمام در حضور آقای جیم مرا « مادر ق..» خطاب کرد. آیا ایشان به راستی باورش شده است که یک شخصیت سیاسی هست ؟ چه بگویم !
آقای جیلو شما که یکی از بازیگران اصلی شعبه امنیتی سازمان در شوروی بودید پس از گذشت 30 سال هنوز صاحب آن شهامت و جسارت نشده اید که برای عبرت از روابط ناسالم آن دوران خود یک صفحه بنویسید. صحبت ها و پچ پچ های درون گروهی که درآن حسن خان قربان حسین خان برود و حسین خان هم قربان حسن خان هم برود ، به درد کسی نمی خورد . تنها هنر ناقابل شما این است که برای رد گم کنی پست سر آقای فرخ نگهدار پنهان شوید. کسانی مثل شما با تحقیر و غرور تو خالی می نویسند اتابک که چیزی از سازمان نمی دانست . خوب حرف شما درست، اما این از عجایب روزگار است آخر در کجای دنیا آن کسی که چیزی نمی داند به خاطر نوشتن او را لجن مالش می کنند ولی آن کسانی که همه چیز می داند با گذشت این همه سال چیزی ننوشته اند تبرئه می شوند . آیا این حرف ها خنده دار نیست ؟ آقای جیلو این حرف، تنها حرف من نیست شما در شوروی یک ارتدوکس تمام عیار و به قول دوستان خودتان در تفکر چنان زمخت و نتراشیده بودید که تحمل شنیدن کوچک ترین انتقاد ی از شوروی نداشتید . فکر می کنید با این منش و خلق و خو اگر در زمان استالین بودید چه شغلی داشتید؟ حالا هم با گذشت این همه سال در دنیای آشفته خود به روی این و آن شمشیر می کشید و فکر می کنید دنیا را کشف کردید . لطفا این قدر جانماز آب نکشید .
آقای جیلو اگر می خواهید حرف بزنید بهتر است تمامی حرف را بزنید. شما از زنده یاد جواد که یک زندانی اسیر بود ، اعاده حیثیت می کنید . اما من از شما می خواهم که شرافتمندانه پاسخ دهید، وقتی بیشتر از چهار هزار نفر زندانی اسیر به شکل ناجوانمردانه و وحشیانه در سال 67 توسط جمهوری اسلامی خلق آویز شدند واکنش شخص شما و رهبری جناح شوروی پرست سازمان در قبال کسانی که در مسکو خواستار تظاهرات و اعتراض بر علیه این کشتار بودند چه بود؟ مگر غیر از این بود همین که مقامات شوروی بنا به مصلحت خود مخالفت خود را با تظاهرات به گوش رهبری سازمان رساندند. شما و امثال شما، آن کسانی را که در تظاهرات مسکو شرکت کرده بودند را شماتت ، سرزنش و در کارشان کارشکنی کردید؟ آیا می توانید بگویید که چرا شما در تظاهرات مسکو شرکت نکردید؟ مگر صدها تن از رفقای من و شما توسط جمهوری اسلامی اعدام نشده بودند. آیا شهامت آن را دارید که بعد از گذشت سال ها به عزیزان این رفقا و به مردم ایران و یا حتی برای تسکین وجدان درونی خود حقیقت مسئله را شرح دهید. آخر انصاف هم چیز خوبی است ، منی که از نظر شما جاسوس بودم با این که دیگر عضو سازمان نبودم و به عناوین گوناگون تحت فشار کا، گ، ب بودم اخلاق به من حکم می کرد به هر قیمتی شده باید در این تظاهرات شرکت کنم.
آقای جیلو شما در این مصاحبه بطور غیر مستقیم ایرانیان قدیمی زجر دیده در شوروی را به همکاری با جمهوری اسلامی متهم کردید. من شهادت می دهم که 98% این ایرانیان قدیمی حتی اسم سازمان فدائیان را نشنیده بودند . کافی است که لحظه ای خودتان را جای آنان بگذارید. اغلب آنان ریشه روستایی داشتند درست و یا نادرست به صف فرقه دمکرات آذربایجان پیوسته بودند شوروی را کشور دوست و حامی زحمتکشان جهان می دانستند . پس از مهاجرت به شوروی گرفتار اردوگاه های استالینی می شوند. از 500 نفر چهار صد نفرشان در اردوگاه ها و زندان ها نابود می شوند . گناه آنان فقط حق بازگشت به ایران بود. آنان که زنده می مانند پس از مرگ استالین به قزاقستان تبعید می شوند. پس از انقلاب بهمن یک مرتبه می شنوند که یک جمعیت کمونیست که اسم شان فدائیان خلق است به شوروی آمدند . با وجود این که در دلشان از نظام شوروی متنفر بودند با این همه هر کسی که از ایران به شوروی می آمد به خاطر داشتن عرق ایرانی او را محترم می شمردند . اما به مرور زمان در می یابند که تازه وارد ها اعتنایی حتی در حد سگ هم به آنها ندارند . آنها را ضد شوروی و بریده به حساب می آورند. آقا غلام یکی از هم شهری های شما به من می گفت : دو نفر از افراد حزبی شما بدون این که به عروسی دعوت شده باشند سر خود به این عروسی آمده بودند. عروسی در یکی از روستا های قزاقستان بود. من و دوستانم متوجه شدیم که عروسی برای آن دو جوان بهانه است آنان در حقیقت به قصد جاسوسی به عروسی آمدند . عروسی که تمام شد آنان جایی برای خواب نداشتند گرچه از کار آنان خشمگین بودم اما خود را به نفهمی زدم ، آن دو جوان هم باور کردند که من خر هستم اما آخر سر دلم طاقت نیاورد من آن دو جوان را برای خواب به خانه دعوت کردم ». با مشخصاتی که آقا غلام به من داد من آن دو جوان را شناختم . پس از گذشت دو سال یکی از آنان صادقانه به من گفت ما با هماهنگی شعبه اطلاعات سازمان و کا، ک ، ب برای کسب خبر به این عروسی رفته بودیم . البته کا ، گ ، ب در آن سال ها در رابطه با ایرانی های قدیمی و اسلام گرایی دغدغه های خود را داشت و همچنان سازمان هم دغدغه های خود را داشت . باری این دو جریان امنیتی به هم دیگر نان قرض می دادند. افزون بر ایرانی های قدیمی، شعبه امنیت سازمان آن کادر ها و اعضای سازمان را که بدون اجازه سازمان به شوروی آمده بودند ، را نیز تعقیب می کردند . این رفقا یک دوره ی وِیژه امنیتی در مسکو دیده بودند و به خود حق می دادند که با زدن ماسک ماموران کا، گ، ب به تعقیب و جاسوسی از دوستان خود مشغول شوند . آقای جیلو ، من نمی دانم شما تا چه حد ، در این گونه کار ها دست داشتید. اما شما با آن نقش کلیدی که در شعبه امنیت سازمان داشتید ، نمی توانید بگوئید که من از چنین قبیل رفتار های زشت بی خبر بودم . هنوز هم چهره آقا غلام در مقابل چشمان من است که می گفت : اگر به هنگام عبور از مرز به خاک شوروی از سرنوشت آتی خود خبر داشتم با یک گلوله به زندگی خود پایان می دادم . زندان و اردوگاه ها و گرسنگی و شکنجه جسمی و روانی دمار از روزگار ما در آورد . از گرسنگی گوشت سگ مرده نگهبان را خوردیم . ده ها تن از دوستانم در مقابل چشمانم جان خود را از دست دادند. تمام گناه من این بود که خواستار بازگشت به ایران بودم همسر و دختر و پسرم در ایران مانده بودند ». آقا غلام سواد خواندن و نوشتن نداشت پسرش از او خشمگین بود جواب نامه های پدرش را نمی داد . آخر سر دل پسرش را با نوشتن نامه های متعدد بدست آوردم . سر انجام نامه پسر رسید . می دانی پسر به پدر در اولین نامه چه نوشته بود : پدر من از تو متنفر هستم . میدانی پدر به چه حالی افتاد . نه فکر نمی کنم به نظر می رسد تا به حال هم به عمق فاجعه پی نبرده اید.
نگاه شما در آن زمان به آن ایرانیان نگون بخت خصمانه بود حالا هم پس از گذشت سی سال با همان متر قدیمی خود عالم و آدم را اندازه گیری می کنید. امان از دست آن متری که آقا کریم برای متر کردن بدست گیرد. آقای جیلو این ایرانیان را غیر مستقیم و با ساده کردن مسئله به خبر کشی متهم نکنید. آنان چهل سال در قفس شوروی بودند. از تغییر و تحولات ایران بی خبر بودند. اگر به فرض کسی از این ایرانیان با ماموران جمهوری اسلامی همکاری کرده باشد انگیزه آنان آن نبود که شما می پندارید. اصولا آنها که در سازمان و تشکیلات شما ،حزب توده ایران و فرقه دمکرات نبودند که بتوانند خبر مهمی را به گوش ماموران ایرانی برسانند . من نمی گویم می بایست چشمان خود را می بستید. اما درک کردن آنان هم سخت نبود. باز می گویم آنان آن چنان اطلاعاتی نمی توانستند از سازمان داشته باشند.
البته باید گفت تنها شما نبودید که ایرانیان قدیمی را آدم حساب نمی کردید. نگاه سازمان در مجموع زشت و غیر انسانی بود. اما فرق شما با کسان دیگر در این است که شما هنوز از مرده آنان هم دست نمی کشید.
این را هم بگویم پس از گذشت هشت سال از چاپ کتاب خانه ی «دایی یوسف» به ایران رفتم . چون چاپ اول این کتاب در کشور سوئد بود. طبق قانون کپی رایت هر ناشری در ایران می توانست کتاب «خانه دایی یوسف »را به چاپ برساند . این کتاب به همت مرد فرهیخته علی دهباشی به چاپ رسید . این را هم باید آقای اصغر جیلو درک کند که حق بازگشت شرافتمندانه به ایران ، که این حق به ناحق از ایرانیان سلب شده است حق هر شهروند ایرانی و از جمله من می باشد . شما طوری می نویسد که بلی فلانی به ایران رفت و مزد خود را گرفت. من خیلی خوشحال هستم که این ایرانیان زجر دیده به من اعتماد کردند و توانستم روایات آنان را از جهنم استالینی در سه کتاب پر فروش به مردم کشورم ارائه کنم.
31 مارس 2021
نظر شما پس از بازبینی توسط مدير سايت منتشر خواهد شد
