منتشر شد
Fri 8 05 2009
کتاب "نيروها و هدف‌های انقلاب مشروطيت ايران"
نوشته‌ى بيژن جزنی منتشر شد.
كتاب نيروها و هدف‌های انقلاب مشروطيت ايران نوشته‌ى بيژن جزنی، رساله‌ى پايان‌نامه‌ى تحصيلی وی درباره‌ى انقلاب مشروطيت ايران است. بيژن جزنی در سال ۱۳۴۱ اين رساله را به پايان رساند. وی چند سال بعد و در پی فعاليت‌های سياسی خود به زندان افتاد و تا ۱۳۵۴، که در تپه‌های اوين به دست مأمورين ساواک شاه و به همراه هشت تن ديگر تيرباران شد، در زندان باقی ماند و هيچ‌گاه فرصتی برای انتشار اين رساله نيافت.
پس از انقلاب همسر وی، خانم ميهن جزنی دست‌نوشته‌ى اين کتاب را به همراه ديگر يادداشت‌های بيژن جزنی به سازمان چريک‌های فدايی خلق ايران داد. وی درابن باره مي گويد: "يک نسخه از اين پايان نامه در منزل پيش من بود. ساواک وقتی به منزل ما ريخت، اين نسخه‌ى پايان‌نامه را با خود نبرد و من آن را سالها حفظ کردم. پس از انقلاب من کليه يادداشت های بيژن و به ويژه يادداشت‌های زندان قم و اين نسخه‌ى پايان‌نامه را به سازمان تحويل دادم. برخی دوستان بعدها بسيار به من گله کردند که چرا چنين کردی؛ ولی در آن زمان طبيعی بود که من نوشته‌هاى بيژن را به سازمان بدهم. آن نسخه‌ى کپی در سازمان گم شد. بعدها و در مهاجرت به دنبال آن‌ها گشتم. گفتند نزد اين و آن است ولی متاسفانه هيچ وقت آن‌ها را پيدا نکردم. در سال ۱۹۹۶ که "کميته‌ى بيژن جزنی" را تشکيل داديم، قرار بود که آثار بيژن و منجمله اين کتاب منتشر شود." متاسفانه اين کار صورت نگرفت.
در جريان برگزاری مراسم سی‌امين سالگرد کشتار تپه‌های اوين، در سال ۱۳۸۴ در پاريس، يک کپی از اين رساله در اختيار سازمان اتحاد فدائيان خلق ايران قرار گرفت و چندی بعد با موافقت خانم ميهن جزنی، کار انتشار اين کتاب آغاز شد.
نيروها و هدف‌های انقلاب مشروطيت ايران به عنوان پايان‌نامه‌ى دوره‌ى ليسانس فلسفه و علوم تربيتی دانشگاه تهران زير نظر دکتر غلامحسين صديقی، استاد برجسته‌ى دانشگاه تهران، بنيان‌گذار رشته جامعه شناسی آموزش عالی در ايران و يکی از بنيان‌گذاران موسسه‌ى تحقيقات اجتماعی و از ياران و همکاران نزديک دکتر محمد مصدق، تهيه شده است. حضور چنين استادی در آن سالها در دانشگاه تهران برای دانشجويان علاقمند به تحقيق و بررسى‌هاى اجتماعی بسيار مغتنم بوده است، چنان‌که بسياری ديگر از شاگردان او نيز بر اين نکته انگشت نهاده‌اند.
بيژن جزنی در بررسی انقلاب مشروطيت ايران، به عنوان يک مارکسيست، به دور از هرگونه جزم‌گرائی، به بررسی سير تحول جامعه‌ى ايران پرداخته و در اين رساله می‌کوشد تا با نگاه به نيروهای شرکت‌کننده و هدف‌هايى که هر يک دنبال می‌کردند، روند انقلاب مشروطه و سرانجام آن را بر بستر شرايط اجتماعی و جهانی آن زمان بررسی کند.
بيژن جزنی به نقش و اهميت انقلاب مشروطيت در سير تحولات معاصر ايران واقف بوده و برای آن اهميت خاصی قائل بود و انقلاب مشروطه را نقطه تحول در جامعه‌ى ايران می‌دانست. از اين رو برای تجزيه و تحليل اين تحول به نيروهای شرکت‌کننده در آن می‌پردازد و خود در اين باره مى‌گويد: "برای شناسايی يک نهضت و انقلاب می‌توان وضع نيروها و هدف‌های آن نهضت را ملاک قرار داد". وی معتقد بود که اين دو به هم مربوط بوده و در تحليل نهايی "بحث از هدف‌های انقلاب ما را متوجه می‌سازد که جهت اصلی نهضت به کدام سوی بوده است و به اصطلاح لبه بُرنده انقلاب به سوی کدام طبقه از دشمن قرار گرفته است". در اين راه بيژن جزنی به مطالعه‌ى روش‌ها و اشکال مبارزه و شعارهای به کار گرفته شده می‌پردازد تا بتواند عمل نيروهای اجتماعی و کنش و واکنش آن‌ها را نشان داده و مطالبات واقعی و هدف‌هاى هر نيروی اجتماعی را بشناساند.
او انقلاب مشروطه‌ى ايران را به عنوان "اولين نهضت بورژوازی ايران برای تأمين خواست‌های اين طبقه" تحليل می‌كند. اما در عين حال در طول اين رساله تلاش می‌کند تا تمايزات اين نهضت را با انقلابات کلاسيک بورژوازی بشناسد و بر ويژگى‌هاى آن، که نقش تعيين‌کننده بر سير تحولات اجتماعی ايران تا زمان حاضر دارد، تأکيد مى‌کند.
اگرچه نزديک به پنجاه سال از نوشتن اين رساله می‌گذرد و در اين سالها کتاب‌های متعددی پيرامون انقلاب مشروطيت ايران نوشته شده، ولی اين کتاب هم‌چنان تازگی و اهميت خود را حفظ کرده است. اين مسئله قبل از هرچيز ناشی از زاويه نگاه بيژن جزنی به مسئله‌ى تاريخ مشروطيت ايران و پروسه‌ى تحول اجتماعی ايران است. بيژن جزنی را مى‌توان جزو سومين نسل تاريخ‌نويسان ايران برشمرد. وی به اهميت تاريخ و بررسى‌های تاريخی و لزوم شناخت تاريخی از سير تحولات اجتماعی واقف بود و پژوهش‌های تاريخی وی تنها به بررسی انقلاب مشروطيت ايران محدود نشد و در ادامه، عليرغم آن که در زندان به سر مى‌برد و به منابع چندانی دسترسی نداشت، به بررسی و تدوين دو کتاب ديگر درباره تاريخ معاصر ايران به نام های "تاريخ سی‌ساله" و "جمع‌بندی مبارزات سی‌ساله‌ى اخير درايران" همت گماشت.
برای تهیه‌ى کتاب می‌توانید:
مستقیما از انتشارات سازمان
edition@etehadefedaian.org
در پاریس از انتشارات خاوران:
تلفن :0143437696
در کلن - آلمان از انتشارات فروغ:
foroughbook@arcor.de
تهیه نمايید
|
|