سرنا بیلانچری از اَمان
زندان سده تِیمان
مکانی جهنمی در صحرای اسرائیل
(گزارشی از زندان‌های اسرائیل)
Mon 3 11 2025
در این بازداشتگاه گفته می‌شود که یکی از زندانیان مورد تجاوز قرار گرفته و دیگران زخمی شده‌اند. یک زندانی و یک افشاگر از تجربه‌های خود در این مکان گزارش می‌دهند.
۲ نوامبر ۲۰۲۵
در دسامبر ۲۰۲۳، ارتش اسرائیل حمله‌ی خود را به بیمارستان «العوده» در نوار غزه آغاز کرد. احمد مهنّا، مدیر این بیمارستان، که ۵۲ سال دارد، در آن زمان از ترک بیمارستان خودداری کرد. پس از چندین روز محاصره، سربازان نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) سرانجام به بیمارستان یورش بردند و بخشی از کارکنان را، از جمله مهنّا را، بازداشت کردند.
او پس از ۶۸۶ روز، در اکتبر ۲۰۲۵، در چارچوب توافق آتش‌بس آزاد شد. اکنون در آپارتمانی در غزه نشسته و از طریق تلفن با روزنامه taz گفت‌وگو می‌کند؛ ارتباط مدام قطع می‌شود. در ویدئویی که از او منتشر شده، به‌وضوح لاغر و نحیف به نظر می‌رسد. مهنّا می‌گوید که ۲۴ روز از آن ۶۸۶ روز را در زندان بدنام اسرائیلی سده تیمان در صحرای نقب گذرانده است.
رسانه‌ی آمریکایی CNN در مه ۲۰۲۴ با تحقیقی افشاگرانه، وضعیت این زندان-پایگاه نظامی را برملا کرد. رسانه‌های بسیاری درباره آن گزارش دادند و سازمان‌های حقوق بشری اسرائیلی نیز از دیوان عالی اسرائیل خواستار بسته‌شدن سده تیمان شدند. در ژوئن ۲۰۲۴، دولت اسرائیل اعلام کرد که قصد دارد زندانیان را به بازداشتگاه‌های دیگر منتقل کند. با این حال، همان‌طور که taz نیز گزارش داده بود، شرایط در آن زندان‌ها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند.
ویدئوی افشاشده از شکنجه
رویدادهای سده تیمان هنوز هم دستگاه قضایی اسرائیل را درگیر کرده است: در فوریه‌ی امسال، پنج سرباز ذخیره‌ی ارتش اسرائیل متهم شدند که یک زندانی فلسطینی را در سده تیمان به‌شدت کتک زده و مورد شکنجه قرار داده‌اند — احتمالاً شامل تجاوز جنسی نیز. این زندانی دچار جراحات بسیار سنگینی شد: دنده‌های شکسته، سوراخ در روده، و پارگی در مقعد.
در اوت ۲۰۲۴، ویدئویی از این حمله به دست رسانه‌ها رسید: در آن دیده می‌شود که سربازان زندانی را محاصره کرده‌اند، با سپرهای محافظ دید را مسدود می‌کنند، و سپس ظاهراً جسمی تیز به مقعد او فرو می‌برند. سیاستمداران راست‌گرای اسرائیلی از عاملان احتمالی دفاع کردند و جست‌وجو برای یافتن فردی که ویدیو را افشا کرده بود آغاز شد.
بیش از یک سال بعد، دادستان نظامی یِفات تومِر-یِروشلمی از سمت خود استعفا داد. او توضیح داد که شخصاً اجازه داده بود ویدیو در اختیار رسانه‌ها قرار گیرد — و دلیل آن را چنین بیان کرد: نیروهای راست‌گرا به خاطر تحقیقات او درباره‌ی تجاوز جنسی فشار سنگینی وارد می‌کردند. او گفت که با انتشار این ویدیو می‌خواسته است «در برابر تبلیغات دروغین علیه نهادهای قضایی ارتش» مقابله کند.
بازگشت به مهنّا
در اکتبر ۲۰۲۵، همراه با او بیش از ۱۷۰۰ فلسطینی دیگر که پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در جریان جنگ از نوار غزه بازداشت شده بودند، از زندان‌های مختلف اسرائیل آزاد شدند. همچنین بیش از ۲۰۰ جسد بازگردانده شد؛ دست‌کم ۱۳۵ جسد به گزارش گاردین آثار شکنجه بر خود داشتند. به علاوه، «شواهد قابل‌توجهی» وجود دارد مبنی بر اینکه بسیاری از آنان اعدام شده‌اند. اسناد موجود در کیسه‌های اجساد نشان می‌داد که این پیکرها از بازداشتگاه سده تیمان منتقل شده‌اند، هرچند مشخص نیست آیا در همان‌جا کشته شده‌اند یا نه؛ زیرا در آن بازداشتگاه محلی نیز برای نگهداری اجساد فلسطینی‌ها وجود دارد.
افشاگر اتهامات سنگینی مطرح می‌کند
کسی که واقعاً می‌داند در بازداشتگاه سده تیمان چه می‌گذشته، فردی است به نام شیمون. البته نام واقعی او چیز دیگری است و می‌خواهد ناشناس بماند. در زندگی عادی، شیمون دانشجوی یکی از رشته‌های علوم طبیعی در دانشگاهی در یکی از شهرهای بزرگ اسرائیل است. اما در جهنم سده تیمان، این مرد جوان مدتی به عنوان نیروی ذخیره در شیفت‌های کاری زندان نظامی و بیمارستان وابسته به آن خدمت کرده است.
او در آغاز گفت‌وگو با taz انگیزه‌اش از بیان تجربه‌های خود را توضیح می‌دهد: بخشی از آنچه در این جنگ رخ داده، از نظر اخلاقی نادرست بوده و هیچ ربطی به دفاع از اسرائیل نداشته است. اقداماتی مانند آنچه در سده تیمان اتفاق افتاد، فقط به تشدید درگیری انجامیده است.
وقتی به آن بازداشتگاه اعزام شد، هنوز نمی‌دانست با چه صحنه‌هایی روبه‌رو خواهد شد: مردانی، زندانیانی، در قفس‌های بزرگ — ده‌ها نفر در هر قفس. همه با لباس ورزشی، چشم‌بند و دستبند. باید ساکت و نشسته می‌ماندند، حدود هجده ساعت در روز. اجازه‌ی صحبت نداشتند، حتی نجوا هم ممنوع بود. بعضی از آن‌ها هفته‌ها در آنجا بودند، برخی دیگر ماه‌ها در همان مکان ماندند.
او روایت می‌کند: «هوا بوی تعفن می‌داد. زندانیان فقط با دستبند و چشم‌بند اجازه داشتند به توالت بروند. سه وعده غذا در روز به آن‌ها داده می‌شد — دو، سه برش نان با پاسترامی یا یک خیار و کمی پنیر. مقدار بسیار کمی بود.»
یکی از زندانیان که معلوم شده بود عضو حماس نیست، به عنوان واسطه میان نگهبانان و زندانیان عمل می‌کرد. او روزی اعتراض کرد که غذای کافی دریافت نمی‌کنند. نگهبان پاسخ داد:
«ما شمرده و بین‌تان تقسیم کردیم. این دیگر مشکل خودتان است.»
زندانیان در بیمارستان سده تیمان در زنجیر بودند
شیمون می‌گوید که صحنه را از دور دیده است، بیرون از قفس‌ها. نگهبانان و زندانیان از هم جدا بودند. سربازان اسلحه و مهمات با خود داشتند تا اگر زندانیان شورش کردند، مداخله کنند — اما زندانیان هرگز شورش نکردند. اگر کسی حرف می‌زد، بی‌اجازه تکان می‌خورد، یا می‌کوشید از زیر چشم‌بند اطراف را ببیند، تنبیه می‌شد: باید دست‌هایش را بالا می‌گرفت و به‌صورت نامحدود ایستاده می‌ماند. گاه افسر نگهبان و یکی دیگر از سربازان زندانی را پشت دیوار یا به گوشه‌ای می‌بردند که از دید دیگران پنهان بود.
در بخش بیمارستان سده تیمان نیز اوضاع بهتر نبود، شیمون می‌گوید. زندانیان چشم‌بند داشتند و به تخت زنجیر شده بودند. مجبور بودند پوشک بپوشند، گاه هفته‌ها بدون حرکت می‌ماندند. از لحاظ پزشکی نیز به‌طور جدی رهاشده و بی‌مراقبت بودند. به ندرت مسکن به آنان داده می‌شد، و اگر هم داده می‌شد، فقط داروهای بدون نسخه — گویی تنها از سردرد خفیف رنج می‌برند. در حالی که بسیاری از آنان گلوله‌خورده بودند، تکه‌های گوشت بدنشان جدا شده یا دست و پایشان قطع شده بود.
او می‌گوید: «یک‌بار پیرمردی را دیدم که دچار مشکل قلبی بود. پزشکان درباره نوع بیماری‌اش حدس می‌زدند. یکی گفت: ‹اگر در یک بیمارستان واقعی بودیم، می‌دانستیم مشکل چیست، اما اینجا تجهیزات لازم را نداریم.›» بیمارستان‌های اسرائیلی نیز فقط با اکراه بیماران اهل غزه را می‌پذیرفتند.
در همان بیمارستان، آثار خشونت فیزیکی نگهبانان هم گاه دیده می‌شد. شیمون می‌گوید: «بیماری را آوردند، پرستار گفت: ‹شکستگی دنده در پرونده‌اش ذکر نشده.› یکی دیگر زخمی عمیق در مچ دست داشت، تاندون‌ها نمایان بود. وقتی از نگهبان پرسیدند چه بر سرش آمده، پاسخ داد: ‹در بازجویی دستبند به دست داشت. بسیاری از این زخم‌ها آن‌قدر تازه بودند که نمی‌توانستند از میدان جنگ در غزه آمده باشند.»
«سربازان دو دنده‌ام را شکستند» – روایت احمد مهنّا
شیمون، به عنوان سرباز ذخیره، فقط چند هفته در سده تیمان بود. زمانی که او محل را ترک کرده بود، احمد مهنّا از غزه به آنجا منتقل شد.
مهنّا می‌گوید در ۱۷ دسامبر به بازداشتگاه رسید و ۲۴ روز در آنجا ماند، سپس به زندان کتسیعوت منتقل شد. او توصیف می‌کند: «اتاقی که در آن نگهداری می‌شدم حدود ۱۵۰ متر مربع بود. هوا سرد بود — زمستان در صحرا. هیچ دیواری میان زندانیان نبود، تشک‌ها نازک بودند و پتو نمی‌دادند. حدود ۱۳۵ نفر در همان اتاق بودیم، یعنی هر کس فقط کمی بیش از یک متر مربع فضا داشت. لباس‌هایمان نازک بود و سرمای زمستان امان نمی‌داد.»
روایت او با گفته‌های شیمون هم‌خوان است: زندانیان دائم چشم‌بند و دستبند داشتند، اجازه ایستادن نداشتند و باید می‌نشستند. غذای روزانه‌اش دو تکه نان با کمی پنیر یا تن‌ماهی بود.
مهنّا می‌گوید در مسیر انتقال از غزه به سده تیمان، سربازان دو دنده‌اش را شکستند. وقتی او را با دست و پای بسته در جیپ نظامی نشاندند، شروع کردند به هل دادن و زدن به سینه‌اش. با این حال، هنگام رسیدن به بازداشتگاه اجازه دیدار با پزشک نیافت.
او چندین بار بازجویی شد. می‌گوید بازجویان ترفندهای روانی به‌کار می‌بردند: با تهدید به آوردن همسر و دخترش به سده تیمان و آزار آن‌ها در برابر چشمانش می‌خواستند او را تحت فشار قرار دهند. می‌گوید از نظر فیزیکی شکنجه‌اش کم بود — فقط یک‌بار بر اثر ضربه دندانش شکست. هنوز نمی‌داند چرا بازداشت شده بود. هرگونه ارتباط با احزاب یا سازمان‌های سیاسی را رد می‌کند. ارتش اسرائیل در پاسخ به پرسش‌ها درباره پرونده او، اظهار نظری نکرده است.
دو مرحله در سده تیمان
روزنامه taz با سه سازمان حقوق بشری اسرائیلی درباره سده تیمان گفت‌وگو کرده است. همه آن‌ها متفق‌القول‌اند که بدرفتاری با زندانیان فلسطینی نظام‌مند بوده است. پس از ۷ اکتبر، زندان‌ها عملاً به اردوگاه‌های شکنجه بدل شدند. سازمان پزشکان برای حقوق بشر (PHRI) با افشاگران اسرائیلی، به‌ویژه پزشکان، گفت‌وگو کرده و از کمپ نیز بازدید کرده است.
«ناجی عباس»، مدیر بخش زندانیان در PHRI، می‌گوید:
«همه، همه، صد درصد کسانی که در آنجا نگهداری شدند، با خشونت، شکنجه و ضرب و شتم روبه‌رو شدند — برخی هر هفته، برخی هر روز. از نظر ما آنجا یک اردوگاه شکنجه است.»
به گفته او، سده تیمان دو مرحله را پشت سر گذاشته است:
در ده ماه نخست، زندانیان با چشم‌بند و دستبند نگهداری می‌شدند، گاه ماه‌ها. گرسنگی و خشونت همیشگی بود، گاه حتی تجاوز جنسی.
«ما می‌دانیم که ده‌ها نفر کشته شدند.»
PHRI مواردی از مرگ بر اثر ضرب‌وشتم و نیز مرگ بر اثر بی‌توجهی پزشکی را مستند کرده است. روزنامه taz نیز دو مورد از این مرگ‌ها را بر اساس گزارش PHRI منتشر کرده است.
اما سپس تغییری رخ داد: در پاییز ۲۰۲۴، پس از دادخواست‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای و انتشار ویدئوی افشاشده، وضعیت اندکی تغییر کرد. زندانیان دیگر مجبور نبودند ۲۴ ساعت در دستبند بمانند؛ اجازه یافتند هفته‌ای یک‌بار دوش بگیرند؛ و سلول‌هایی ساخته شد. ناجی عباس می‌گوید این‌ها بهبودی نسبی بود، اما خشونت همچنان ادامه داشت — زندانیان حتی پس از آن نیز از ضرب‌وشتم گزارش داده‌اند، تا امروز.
«چهره‌ی واقعی جنگ»
شیمون، افشاگر اسرائیلی، می‌گوید تجربه سده تیمان برای او «چهره واقعی این جنگ را آشکار کرد». پس از کشتار ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که جامعه اسرائیل را عمیقاً شوکه کرد، فضای عمومی در کشور تغییر یافت: آمادگی برای خشونت افزایش یافت.
«چیزهایی که پیش‌تر غیرقابل تصور بود، حالا پذیرفته شده‌اند — نه در گرمای نبرد، بلکه در یک پایگاه نظامی با نظم کامل، جایی که زندان بخشی از ساختار است. آنجا دیدم که سیستمی از ‹بی‌رحمی مطلق› برپا شده است.»
خشم پابرجا
مهنّا هنوز خشمگین است. او حالا مردی آزاد است، در کشوری که هنوز آزاد نیست و در ویرانه‌ها نفس می‌کشد. می‌گوید:
«حالم خوب است، چون خانواده‌ام زنده‌اند و از این جنگ وحشتناک جان به در بردند. اما خانه‌ام نابود شده — منطقه زادگاهم، مرکز غزه، به تلی از خاک تبدیل شده است، همچون بخشی از آپارتمانم.»
او می‌گوید در بازداشتگاه‌های اسرائیلی ۳۰ کیلو وزن کم کرده و به جرب (گال) مبتلا شده است.
«از آن‌ها نفرت دارم، چون با ما مثل حیوان رفتار کردند.»
دیدگاه حقوقی درباره سده تیمان
ارتش اسرائیل همه اتهامات را رد می‌کند و اعلام کرده است که «در چهارچوب قوانین اسرائیل و قوانین بین‌المللی عمل می‌کند و از حقوق افراد در بازداشت محافظت می‌نماید. هرگونه بدرفتاری با زندانیان، چه در بازداشت و چه در بازجویی، ناقض قانون و دستورالعمل‌های ارتش است و به‌شدت ممنوع می‌باشد.» همچنین، همه‌ی اتهامات درباره «بدرفتاری سیستماتیک یا تجاوز جنسی» را رد کرده است.
با این حال، حتی بازداشت غیرنظامیان نیز از منظر حقوقی مشروع نیست.
کریستوف زافِرلینگ، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه ارلانگن-نورنبرگ، تأکید می‌کند:
«ماده‌ی ۹ میثاق بین‌المللی حقوق بشر بازداشت بدون حکم قضایی را ممنوع می‌کند. تنها در صورتی می‌توان بازداشت را موجه دانست که فرد، جنگجو و دشمن مسلح محسوب شود — تا زمانی که درگیری ادامه دارد. اما غیرنظامیان مشمول این قاعده نیستند. شکنجه در هیچ شرایطی مجاز نیست.»
حداقل معیار رفتار با زندانیان در ماده ۳ کنوانسیون ژنو (۱۹۴۹) آمده است:
«هیچ‌گونه قتل، مثله‌سازی، شکنجه یا رفتار ظالمانه مجاز نیست.»
همکاری در تهیه گزارش: لیزا اشنایدر
به نقل سایت روزنامه تاتس Taz
|
|