عصر نو
www.asre-nou.net

جمهوریت منتسکیو و حکومت الهی خامنه ای


Fri 18 06 2021

جلال ایجادی

ijadi12.jpg
کتاب «یک کلمه» یوسف مستشارالدوله در سال 1874 میلادی سوءتفاهم میان قانون و دین را دامن زد و انقلاب مشروطه به قانون توجه کرد ولی از شفافیت کامل برخوردار نبود. در بستر تاریخی دینی ویرانگر، با سوء تفاهم و نبود شفافیت، جامعه ما به فاجعه انقلاب اسلامی درغلتید. اسلام شیعه به قدرت رسید و ولایت فقیه تمام جامعه را در تباهی و گندآب فرو برد. مدرنیته فکری و فلسفی راهنمای ما نبود و سقوط ما بسیار دردناک است.

مونتسکیو و قدرت سیاسی

در عرصه اندیشه سیاسی نظریه تفكیك قوا با نوشته های «جان لاك» اندیشمند انگلیسی شكل گرفت. سپس، منتسكیو که اندیشمند دوران روشنگری است به جامعه شناسی قدرت سیاسی پرداخته و تئوری قدرت را کامل نموده، آنرا عمومیت بخشیده و با استفاده از تاریخ و با نقد نظام پادشاهی و استبداد مطلقه، نظریه جمهوریت یا دمکراسی را ارائه می دهد. کتاب روح قوانین در سال 1748 میلادی در پاریس منتشر شد.

اصلِ تفكیك قوا یا خودمختاری نهادهای مقننه، مجریه و قضاییه به شیوه كنونی، دستاورد نظری منتسكیو است. او در كتاب «روح قوانین» نظریه جدایی سه نهاد را به گونه‌ ای روشن تعریف كرد و این نظریه‌ اثر انكارناپذیری بر سیاست، اندیشه، قانون اساسی و شكل گیری رژیم‌ های سیاسی در غرب داشت. هدف منتسکیو مقابله با استبداد و سوء استفاده از قدرت سیاسی بود. او با پیشنهاد خویش خواهان برقراری ساختاری استوار و هماهنگی نهادها در راه دستیابی به آزادی و کارایی دستگاه قدرت سیاسی بود.

قانونگذاران آمریكا برای تدوین قانون اساسی فدرال، از تئوری او درباره جدایی نهادها، جدایی كامل را برداشت كرده و بر این پایه رژیم ریاستی را در كشور خود پی‌ ریزی كردند. همچنین انقلابیان فرانسوی با برداشت‌ های فلسفی از دیدگاه ‌های منتسكیو، در زمینه قدرت و سرچشمه ‌های آن نتیجه گرفتند كه قدرت هنگام تعیین نمایندگان خود بخشی از حاكمیت را به نهاد قانون گذار، بخشی را به نهاد اجرایی و بخشی را به نهاد دادگستری واگذار می‌كند و باید با دیواره‌ ها، بدنهِ هر كدام از نهادها را به شیوه ای از هم جدا كنند كه امكان مداخله هیچ‌كدام در كار یكدیگر نباشد.

مونتسکیو به روحیه انسانها و فساد آنها آگاه است، او تاریخ ایران و روم و یونان و فرانسه خوب می شناسد، او از بیعدالتی های حاکمان تحلیل دارد و در پی آنست تا در عصر روشنگری به انسانها نقش بدهد. انسان مدرن می تواند بازیگر سیاست باشد و سرنوشت خود را تعیین کند. کانت گفت انسان از نابالغی باید خارج شود. در دوران روشنگری عصر کشیش ها و پادشاهان بسر رسیده و شهروندان و نخبگان با لیاقت باید وارد صحنه شوند.

قانون دارای سه خاستگاه است. یکم دین و سنت، دوم حکم و فرمان شاه و سلطان و بالاخره سوم قانون ناشی از خرد و تجربه انسانی و اومانیسم و ملاکهای حقوق بشری که توسط نمایندگان شهروندان تهیه می شود. قانون در فرهنگ مدرن متکی بر برابری شهروندی و حقوق و وظیفه های شهروند است. مونتسکیو بر آنست قانون حاکی از عقل انسانی است، قوانین سیاسی و مدنی هر ملتی باید ویژه هر ملت باشد، قانون باید شالوده و طبیعت حکومت را تنظیم کند و با اوضاع طبیعی کشور مانند خاک و مساحت و زندگی و نوع فعالیت تولیدی و حرفه ای متناسب باشد و سرانجام قوانین باید با آزادی که اساس کار دولت است موافق باشد.

کتاب روح قوانین تاثیر فراوان روی جهان غرب گذاشت. در زمان انتشار اندیشه منتسکیو انتقادهای دشمنانه و مغلطه آمیز بپا شد و محافل دینی و کلیسایی به تکفیر او پرداختند زیرا این کتاب نفوذ دینی در جامعه را کاهش می داد. این کتاب در زمینه حقوق و فلسفه سیاست و اجتماع و اخلاق است و راز سربلندی و یا انحطاط ملت ها را بیان می کند. این کتاب بشکلی اندیشه های ژان ژاک روسو، جان لاک و هوبس را در خود گنجانیده است.

منتسکیو کتاب خود را در دوره پادشاهی خودکامه لوئی چهاردهم که از 1643 تا 1715 میلادی به درازا کشید و در زمان قدرت کلیسایی و در زمان فرهنگ اجتماعی دینی و خرافه پروری کشیشان بود منتشر می کند. شاه از اراده مطلق خود می گفت و تکرار می کرد: «کشور منم». در زمان لوئی چهارده، روش گفتار رنه دکارت و اندیشه های پاسکال و نیز اثار راسین و لافونتن در جامعه پخش شده بود. راسیونالیسم و فرهنگ شهروندی بن بست جامعه را باز می کرد.

منتسکیو به سیاست و قدرت می پردازد و خواهان قدرت زمینی عقلانی است. او در روح قوانین می گوید سه نوع حکومت وجود دارد. حکومت جمهوری، حکومتی است که تمام ملت یا بخشی آنرا در دست دارد. حکومت مشروطه، حکومتی است که یک نفر حکومت می کند ولی قوانین ثابت و معین هستند، و حکومت استبدادی، حکومتی است یک نفری با اراده مطلق فرد و حکومتی که هوا و هوس دیکتاتور تعیین کننده است.

در حکومت جمهوری ملت باید با مجلس باشد، ملت باید افراد شایسته فرماندهی را انتخاب کند، ملت باید دادرس ها را انتخاب کند که رشوه نگیرند، ملت باید متوجه شکوه و جلال و رفاه همشهریان خود باشد و باید بهترین شهردار و فرد سیاسی را انتخاب کند. در دمکراسی قانون گرایی و پرهیزکاری از ارزشهای برجسته بشمار می آیند. اگر پرهیزکاری و پارسایی از بین برود، فساد و هوسرانی جای آن را خواهد گرفت، خدمتگزاران دولت را از رعایت قانون دور می کند و آنها را آماده ساخته تا برخلاف قانون عمل کنند. بنابراین تفکیک نهادها و مسئولیت شهروندانه فرد و لیاقت سیاسیون و برابری افراد جامعه در برابر قانون، اساس تفکر مدرن است.

حکومت الهی خامنه ای

در اسلام سه منبع «قانون» وجود دارد: کتاب قرآن، سنت پیامبر و روایت، اجتهاد آیت الله ها. این سه منبع از نظر قانون مدرن پذیرفتنی نیست. در اسلام تقدس قانون می آورد حال آنکه در قانون مدرن تجریه انسانی و اندیشه خردمندانه و رفاه و آسایش شهروندان، پایه قانون است.

برخلاف بینش منتسکیو، در نظام اسلامی خامنه ای قانون اساسی الهی و دوازده امامی است و همه بندهای آن به آیات قرانی و روایات خرافی آلوده است. در تبعیت از قانون اساسی الهی، در کشور قوانین متکی بر فقه شیعه جاری است. سه نهاد مجلس و دادگستری و دستگاه دولتی در ایران زیر کنترل مسقیم ولی فقیه است. شورای نگهبان همه چیز را در خدمت خامنه ای تنظیم می کند و نیروی سرکوبگر بسیج و سپاه برای تنبیه همیشه آماده اند. خامنه ای و افراد بیت او همه نقشه ها را تهیه کرده و سازماندهی ها را زیر کنترل دارند. ما با یک قدرت مطلقه دینی فردی سروکار داریم.

جمهوری اسلامی جمهوری نیست بلکه یک نظام استبدادی دینی فردی است. در چنین نظامی بقول مونتسکیو شهروندی و قانون بی معناست زیرا مستبد «هوسباز» است و هر لحظه قانون های رسمی را زیرپاگذاشته و هر چه خود می خواهد فرمان می دهد. خامنه ای قانون اساسی جمهوری اسلامی را مطابق میل شخصی بکارمی گیرد. بعنوان نمونه شورای نگهبان که ابزاری مستقیم در خدمت ولی مطلقه است از 12 نفر تشکیل شده که 6 نفر آنها توسط خامنه ای و 6 نفر دیگر توسط رئیس قوه قضائی انتخاب شده است. همانطور که می دانیم انتخاب رئیس قوه قضائیه توسط خامنه ای می باشد و بنابراین خامنه ای همه را تعیین می کند. حال همین شورای نگهبان قواعد و معیارهای خود را در باره تعیین کاندیداهای ریاست جمهوری اش رعایت نمی کند. تمام شورای نگهبان با چشمک مستبد و مطابق میل همان لحظه دیکتاتور عمل می کند. تعداد 7 نامزد انتخابات نمایشی سال 1400 خورشیدی بدون کوچکترین توضیح اعلام می شوند و کسی مانند احمدی نژاد که دو بار رئیس جمهور خامنه ای شده رد صلاحیت می شود. در این نظام ملت همیشه صغیر و نابالغ تلقی می شود و مانند یک امت گله ای و مقلد مطیع باید عمل کند.

ماهیت قدرت استبدادی در این است که یک نفر در راس جامعه تسلط یافته و فرماندهی اجرایی کل جامعه هم با اوست. این فردعاشق چاپلوسی خدمتگذاران است ومنتظر است تا افراد بگویند که او همه چیز است و دیگران جز تنبل و شهوت پرست و جاهل و غیرعاقل چیزی نیستند. زمانی هم که مستبد کاری را به چند نفر می سپارد، همه این افراد جدال و رقابت دارند و می خواهند ثابت کنند بهترین بنده حاکم مستبد هستند. این گونه حاکمان مستبد در بزم های اندرونی و در حرمسراها به شهوت رانی خود مشغول هستند، از توطئه گری علیه دیگران و تقسیم منافع دست برنمی دارند، اختلاف های خودی ها را تشدید می کنند و فرومایه ترین و ابله ترین و بی لیاقت ها را پیرامون خود بسیج می نمایند.

خامنه ای با آرامش ظاهری در رسانه ها و سیرک دعای ماه محرم و رمضان نمایان می شود ولی او می داند بعنوان حاکم بزرگ باید آدم بکشد و خونریزی بکند و وحشت آفرینی نماید. در این حکومت میانجیگری وجود ندارد و فرمان دیکتاتور باید اجرا شود. در این حکومت انسان مخلوقی است که تابع اراده مخلوق دیگری است. انسان مانند حیوان نصیبی جز غریزه طبیعی و اطاعت و تنبیه ندارد. منتسکیو می نویسد:

«در ایران وقتی پادشاه کسی را محکوم کرد دیگر نمی توان به او در این باب حرف زد یا استدعای عفو نمود و لو اینکه فرمانش در حال مستی و بدون تعقل باشد باید فورا اجرا شود. چه در غیر اینصورت نقض قول خواهد نمود و قانون را که امر شاه است نمیتوان نقض نمود. این طرز فکر در ایران همیشگی بوده است». (روح قوانین)

در کشور استبدادی، حاکم نیازمند افراد پست و چاپلوس و مذهب زده و خرافی می باشد. در چنین کشوری مردم باید بردگی و بنده منشی را پیشه کنند. اطاعت بی اندازه مستلزم این است که شخص مطیع و جاهل باشد تا بتواند خوب اطاعت کند. فرمانده هم باید نادان و خرافی باشد زیرا مشورت کردن و استدلال و تعقل و اظهار تردید در کارها موضوع ندارد. به گفته مونتسکیو تربیت در حکومت استبدادی عبارت از اینستکه ترس را در قلب افراد جایگیر نمایند و چند اصول مذهبی ساده به ذهن بسپارند زیرا دانش در انجا ها خطرناک است و نتایج شوم در بردارد. (برگ 131).

منتسکیو در سه سده پیش نکته ای را می گوید که امروز نیز در شرایط حکومت الهی درست است. یک ملت در زمان انقلاب به حمایت از قدرت خمینی بپاخواست و نخبگان چپ و ملی و دمکرات عقب مانده در برابر خمینی کرنش کردند. توده و نخبه مطیع نماینده امام زمان شدند. مبارزه بخش هایی از جامعه علیه خامنه ای، این واقعیت را نمی تواند بپوشاند که ذهنیت دینی مشترکی میان بالائی ها و پائینی ها وجود داشته و نیز هنوز وجود دارد. همین خامنه ای نماینده الله، همیشه برای نوحه خوانی و قرآن خوانی و تربیت اسلامی تلاش کرده زیرا ایدئولوژی اسلامی در کنار سرکوب، ستون پایداری حکومت است. خامنه ای مبلغ اسلام است و چون دلش می خواهد خود را نیروی بالا دست و یکتا بداند و چون مشتی اوباش و آدمکش و چاپلوس را پیرامون خود دارد، تردیدی در سرکوب ندارد. پس از چهل سال حکومت جبار الهی، بخش مهمی از مومنان بنده زمان انقلاب اسلامی از قدرت جدا شده اند ولی حکومت ایدئولوژیک شیعه به تبلیغ عوامفریبانه دینی ادامه می دهد، ایجاد ترس می کند و آنجا که لازم باشد قداره بندان را به خیابان ها سرازیر می کند.

تمام مردان پیرامون هیتلر و استالین و پل پوت، به اشاره دیکتاتور عمل می کردند زیرا ایدئولوژی او را از خود کرده بودند. جمهوری اسلامی یک مرداب متعفن دینی است. جامعه با دین مدافع برده داری پیامبر اسلام و با ایدئولوژی کنیزداری امامان شیعه خو کرده است. برای بخش گسترده جامعه و بخش مهمی از نخبگان آن، روانپریشی ناشی از اسلام حالت عادی و نورمال جامعه تلقی می شود. در این وضع اجتماعی و ذهنی ایران، دیکتاتور یک وظیفه الهی به نقش خود افزوده است و قدرت فردی خود را قدرت الله و امام دوازدهم می داند. هیتلر خود را نماینده نژادبرتر می دانست و استالین خود را نماینده پرولتاریا قلمداد می کرد و خامنه ای خود را نماینده الله می داند. این معرفی نامه ناشی از ایدئولوژی آنهاست. بطور مسلم دیکتاتور دستخوش مالیخولیای قدرت است و دین را برای توجیه خود در نزد مردم بکار می گیرد. ولی یک دیکتاتور و یک قدرت سیاسی دارای ایدئولوژی است و «ایدئولوژی اسلامی قرآنی شیعه گری»، ایدئولوژی هویت دهنده مستبد و نظامش می باشد. ایدئولوژی اسلامی مناسب ترین وسیله برای فساد طبقه آخوند و حاکمیت آن است. پیامبر اسلام و خلافای چهارگانه و سایر حاکمان بنی امیه و بنی عباس با پرچم اسلام و الله استعمار کردند و ملت ها را به بردگی کشاندند. خمینی و خامنه ای ادامه دهنده راه آنان اند. در این فضای دینی اصولگرا و اصلاح طلب و نواندیش و روزنامه نگار اسلامی و ایدئولوگ های رسانه ای دارای پیوندهای عمیق هستند و ایدئولوژی دینی را بازتولید می کنند. انسان های اسلام زده نمی توانند بسوی آزادگی روانی حرکت کنند.

همین ایدئولوژی اسلامی در جامعه جریان دارد و بخش مهمی از ملت ایران همین گندیدگی را با خود دارد. بندگی نسبت به امامان شیعه مانند علی و حسین و ایدئولوژی امام زمانی در نزد همگان وجود دارد. فاصله جامعه با خمینی و خامنه ای کجاست؟ بطور مسلم خامنه ای در دفاع از منافع و قدرت خود سنگدلانه می کشد و خون ریز است. ولی ایدئولوژی او در خانواده های من و شما و گروهبندی های اجتماعی سنتی و مدرن در گردش است. خامنه ای یک مستبد است که بسیاری از فرزندان این خاک را نابود کرده است. نمی توان این جنایت ها را فراموش کرد. ولی اگر او برای اجتناب از سقوط قطعی، چرخشی در سیاست خود بیافریند چقدر از مردم در جامعه دو باره دلباخته او خواهند شد؟ و اگر چنانچه رقیب دیگری در برابر خامنه ای بیاید و باز ادعای شیعه گری و امام دوازدهمی داشته باشد، چقدر مردم را به دنبال خود خواهد کشاند؟ واقعیت دهشتناک است. پس از چهل سال تجربه، هنوز اسلام و شیعه گری می تواند بین حاکم و «بنده» پل آشتی بیافریند.

امروز اکثریت ایرانیان مخالف حکومت خامنه ای هستند. ولی هر مخالفتی بمعنای وجود شهروندان خودمختار و برابری طلب نیست. آیا این مخالفان از حقوق برابر زن و مرد دفاع می کنند؟ آیا این مخالفان به تبعیض نسبت به بهائیان و یهودیان و زرتشتیان و مسیحیان و اهل سنت و ناباوران اعتراض می کنند؟ آیا این مخالفان خواهان جدایی و استقلال سه نهاد و خواهان برچیدن ولایت فقیه و شورای نگهبان و مجلس خبرگان آخوندی هستند؟ آیا مخالفت ایرانیان بمعنای دسترسی به درک منتسکیو است؟ تا زمانیکه فرد از بندگی و تقلید دینی بیرون نیاید نمی تواند شهروند مدرن باشد.

چه پدیده ایی از این گرایش بندگی و وسوسه پیروی از حاکم دینی و جناح های دینداران جلوگیری خواهد نمود؟ گسست قطعی از ایدئولوژی قرآنی و شیعه گری شرط شهروندی است. انسان شهروند نیازمند هویت مدرن است، او باید استعداد انتخاب کردن و لیاقت انتخاب شدن داشته باشد، او در تجربه اجتماعی باید با حزب های گوناگون آشنایی داشته باشد، او باید برنامه های گوناگون حزبی و انتخاباتی را بشناسد، او باید برای دردهای جامعه و پاسخ به نیازها به عقل و هوشیاری خود و نمایندگانش تکیه کند. فردی که از امام صادق و امام حسین و امام مهدی و امام علی، شفا می خواهد و رستگاری می طلبد، فرد نابالغ و عقب مانده ای بیش نیست. با چنین انسانی نمی توان جمهوریت را بپا نمود، زیرا برای جمهوریت ما به شهروند مدرن نیازمندیم.

جلال ایجادی
جامعه شناس، دانشگاه فرانسه
_______________________________________

از نویسنده: کتاب «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی»، جلال ایجادی، نشر مهری، لندن»، کتاب «جامعه شناسی آسیب ها و دگرگونی های جامعه ایران»، جلال ایجادی، انتشارات نشرمهری و دو کتاب دیگر «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناسی قرآن» و «اندیشه ورزی ها در باره جامعه شناسی، فلسفه، زیستبومگرایی، اقتصاد، فرهنگ، دین، سیاست»، جلال ایجادی، چاپ نشر مهری.

در برابر قوانین طبیعی قوانین انسانی. انسان باید خود را راهنمایی کند دچار هوس میشود فراموشی دارد

خدا انسان را با قوانین الهی و
فیلسوفان با اخلاق و ارزش های معنوی
و قانونگذار بشر را با قوانین سیاسی و مدنی