جمهوری اسلامی ایران را به نابوکو راه ندادند

در 13 جولای 2009 برخی از سران و نمایندگان 13 کشور جهان، همراه با رئیس کمسیون اتحادیه اروپا ژوسه مانوئل باروسو در آنکارا گرد آمدند تا قراد داد بزرگ و تأثیر گذار در اقتصاد و سیاست جهان را امضاء کنند. نابوکو رویایی دست نایافتنی برای ترکیه بود که به حقیقت پیوست ، سال ها پیش این خط لوله 3300 کیلومتری طراحی شده بود ولی تردید های جدی برای عملیاتی کردن آن وجود داشت، بویژه کارشکنی و دیپلوماسی فعال فدراسیون روسیه مانع از اجرای آن بود. فدراسیون روسیه 30 در صد از گاز مورد نیاز اروپا را تأمین می کند. نیاز روز افزون اتحادیه اروپا به انرژی بویژه گاز به روسیه امکان می داد که از منابع سرشار خود بهره برداری اقتصادی و سیاسی بکند، از آن رو هفته ها پیش از انعقاد قرار داد نابوکو فدراسیون روسیه دیپلومات های کهنه کار خود را روانه آنکارا کرد تا زمینه شرکت ترکیه را در مسیر خط جنوب فراهم آورد، در این راستا ایگور ایوانوویچ معاون نخست وزیر روسیه با تانر ییلدیز وزیر انرژی و منبع طبیعی ترکیه دیدار کرد و از وی خواست در پروژه های انتقال گاز به اروپا با ان کشور همکاری کند و همزمان احمد داوداغلو وزیر امور خارجه ترکیه به مسکو دعوت شد تا با همتای خود سرگئی لاوروف به مذاکره بپردازد. فدراسیون روسیه خط لوله نابوکو را در رقابت با پروژه های نفت و گاز خود می بیند که در صورت عملیاتی شدن موقعیت اقتصادی و سیاسی آن کشور تضعیف خواهد شد. روسیه برای حفظ موقعیت خود در بازار اروپا با قرار داد های دوجانبه به خرید گاز از ترکمنستان و آذربایجان با قیمتی که برای هر دو کشور جذاب بود پرداخت. هدف روسیه از خرید گاز با حجم بالا از آن دو و مصرف آن در داخل مانع تراشی برای خط لوله نابوکو بود که با تلاش اتحادیه اروپا و ترکیه ناکام ماند.

خط لوله نابوکو در نظر دارد منابع سرشار گاز را از آسیای میانه، دریای خزر، خاور میانه و مصر به اروپا برساند. بخشی که از حوزه دریای خزر منتقل خواهد شد، فدراسیون روسیه را دور خواهد زد، از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به ترکیه و از آنجا به بلغارستان، رومانی، مجارستان و اتریش منتقل خواهد شد. بیش از 2000 کیلومتر از خط لوله نابوکو در مسیر راه از خاک ترکیه خواهد گذشت. ترکیه برای نزدیکی بیشتر به اتحادیه اروپا و عضویت در آن از این فرصت طلایی استفاده خواهد کرد. لوله گذاری نابوکو در سال 2010 از حوزه شاه دنیز آذربایجان شروع خواهد شد و در سال 2014 به پایان خواهد رسید. با تکمیل این خط لوله 31 میلیارد متر مکعب گاز در سال به اروپا منتقل خواهد شد. این پروژه عظیم با مصرف 11 میلیارد دلار به بهره برداری خواهد رسید. بخش قابل توجهی از آن را که بیش از 4 میلیارد دلار خواهد بود ترکیه پرداخت خواهد کرد. این سرمایه گذاری با ایجاد فرصت های شغلی به رونق اقتصادی یاری رسانده اوضاع اقتصادی کشور بهبود خواهد یافت. اردوغان نخست وزیر ترکیه در مراسم امضاء یادآور شد که این پروژه عظیم و قرارداد مهم برای نسل های آینده دست آورد بزرگی خواهد داشت و کشور ما در رساندن منابع دریای خزر به بازار های جهانی در جایگاه مهمی قرار خواهد گرفت. در شرایط امروز شرکت هایی از آلمان، اتریش، مجارستان، رومانی، بلغارستان و ترکیه در خط لوله نابوکو سرمایه گذاری خواهند کرد. در بیانیه پایانی نشست گفته شد که در 6 ماه آینده قدم های نخست در اجرایی کردن پروژه برداشته خواهد شد.

در پیرامون میهن گرفتار ما در دست نظامی امنیتی ها پروژه های عظیمی که در سال های آینده دگرگونی های مهمی در ساختار اقتصادی و اجتماعی این منطقه ایجاد خواهند کرد در حال شکل گیری است، کشور در بند ما که یکی از کشور های مهم منطقه و جهان است به بیرون از این پروژه ها و قرار داد ها رانده شده است. رئیس جمهور کودتایی و فرماندهان سپاه در همه امور دخالت می کنند و با تهدید سخن می گویند. سرلشگر حسن فیروزآبادی به اتحادیه اروپا هشدار می دهد که دست از حمایت توده های مردمی که خواهان حق، حقوق و آزادی خویشند، بردارد و عذر خواهی کند و گرنه جمهوری اسلامی با آنها مذاکره نخواهد کرد و ادامه می دهد که اتحادیه اروپا یک پیمان سیاسی و اقتصادی شکست خورده است و اعتباری ندارد. و رئیس جمهور کودتا در هر فرصتی تکرار می کند که باید مدیریت جهان را در دست گیرد. این در حالی است که اوضاع اقتصادی کشور رو به ویرانی است و هر روز بر وخامت آن افزوده می شود. جمهوری اسلامی را در هیچ پروژه ای راه نمی دهند. سرمایه گذاری خارجی و دست یابی به تکنولوژی بالا که ضرورت اقتصادی برای پیشرفت پایدار است به کشور وارد نمی شود. در نتیجه تولید داخلی رو به نابودی است، صنایعی که قدمت چندین دهه دارند مثل ریسندگی، بافندگی و محصلات سوزنی یکی بعد از دیگری تعطیل می شوند، هیچ بخشی از تولید در امان نیست، تنها طبقه تجار و وارد کننده کالاهای مصرفی اند که از شرایط موجود و ارز های نفتی استفاده می کنند. آنان همراه با شرکای نظامی خود به نسل های آینده این کشور پهناور فکر نمی کنند.

ایران با داشتن ذخایر عظیم گازی رتبه دوم را در جهان دارد، جای تعجب و سئوال است که چرا در این گونه پروژه ها شرکت نمی کند؟. ریچارد مورنینگ استار نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا در امور دریای خزر پیش از این گفته بود که مذاکره با تهران را در ارتباط با مشارکت در طرح نابوکو آغاز کرده است و می خواهد ایران را به همکاری جذب کند( خبرگزاری مهر به نقل لز پرس تی وی) ولی ایشان بعد ها از شرکت ایران در پروژه جلوگیری کرد و در جواب خبرنگار ترند نیوز که از ایشان در رابطه با شرکت ایران در پروژه پرسید گفت. ً در حال حاضر در دستور کار نیست و در آینده هم این موضوع در نظر گرفته نشده است.ً بنابرین جمهوری اسلامی در تلاش خود به پیوستن به این پروژه ها ناکام می ماند زیرا در درون ثبات ظاهری را با توسل به زور و خشونت پیش می برد و از حمایت توده های مردمی محروم است. در این میان تنها منبع درآمد ارزی هم با خطر و کمبود سرمایه گذاری روبرو است. مجموع تولید نفت در 4 میلیون بشکه در روز متوقف شده است، از این مقدار یک میلیون 600 هزار بشکه مصرف داخلی است، بقیه صادر می شود، در سال 2008 بطور متوسط روزانه دو و نیم میلیون بشکه صادر شده است، با درخواست اوپک و کاهش صادرات انتظار می رود صادرات نفت در سال 2009 زیر 2 میلیون بشکه در روز باشد. به هر رو اگر سرمایه گذاری لازم و ضروری با تکنولوژی پیشرفته به موقع صورت نگیرد، در سال های نه چندان دور در آینده، درآمد های ارزی از نفت و گاز به صفر خواهد رسید و واردات بنزین هم به خطر خواهد افتاد. بنابرین ایران با بحران سرمایه گذاری در بخش انرژی روبرو است. سیف اله جشن ساز مدیر اجرایی شرکت ملی نفت می گوید.ً ایران به 70 میلیارد دلار نیاز دارد که بین سال های 2010 تا 2015 در میدان های گازی سرمایه گذاری کندً. پیدا کردن آن از منابع داخلی با توجه به شرایط موجود میسر نیست، از آن رو برای جبران به کشور های آسیایی بویژه به چین متوسل شده است ، ولی اغلب پروژه ها و مذاکرات با چین و کشور های دیگر آسیا بی نتیجه به پایان می رسند و یا پیش از اجرا متوقف می شوند.

ایران برای برون رفت از بحران و انزوای کنونی و شرکت در پروژه های منطقه ای و جهانی نیازمند آن است که پروسه دمکراسی را بی وقفه به پیش ببرد، نهاد های مدنی را در کشور گسترش دهد، زیرا رشد و ثبات سیاسی و اقتصادی در هر جامعه ای در پیوند با دمکراسی به پیش می روند. استبداد با نهاد ها و ارگان های خود یکی از موانع رشد در کشور هایی است که درآمد های ارزی حاصل از نفت و گاز را در اختیار دارند و اغلب برای تحکیم پایه های استبدادی خود به دلخواه از آن استفاده می کنند و آن را در راستای منافع خود به مصرف می رسانند...

دکتر محمد حسین یحیایی

mhyahyai@yahoo.se